جنت گؤرمک ایسته‌ین آذربایجانا گلسین…
مهدی پناهی

 اگر دلتان میل بسی پرواز  و روحتان هوای آسمان باز دارد، در این فصل دل انگیز بهاری بار و بندیل ببندید و راه آذربایجان را در پیش بگیرید.

• با ورود به قزوین یعنی دروازه‌ی آذربایجان جلوه‌ی زیبای بهار را مشاهده خواهید کرد. اندکی در شهر بگردید؛ بعد از دیدن مراکز قدیمی و مناطق توریستی این شهر تاریخی و صنعتی آذربایجان ، سری به قلعه الموت حسن صباح زده، از آب و هوای زیبای آن لذت برده، با تاریخ آن آشنا شوید و از قدرت و عظمت تاریخی آن اطلاعات لازم را بدست آورده، با ورود به جغرافیای تاریخی و فرهنگی یک ملت بزرگ سفر خود را آ غاز کنید.
• حال می‌توانید از مسیر اتوبان قزوین – تبریز به سوی زنجان برانید. حاشیه‌ی جاده نسبتا هموار و دیدنی است؛ هوای خنک،  آسمان صاف، دشتها و دامنه‌های سرسبز شما را همراهی کرده و کشتزارها، باغات میوه و تره‌بار که بعد از پشت سر گذاشتن زمستان جان تازه گرفته و شال سبز بر تن کرده اند، پذیرای شما خواهند بود .
• البته وقتی که از قزوین خارج شدید می‌توانید مسیر رشت انزلی و آستارا را در پیش بگیرید. اگر چه از رشت تا انزلی ممکن است آب و هوای مرطوب و شرجی شما را اندکی خسته و اذیت کرده باشد، اما از انزلی به آستارا آب و هوا نسبتا خشک و کوهستانی می‌شود. جنگل انبوه دو طرف جاده را پوشانده و تا چشم کار می‌کند پوشش جنگلی ادامه دارد. جاده در لا به لای جنگل شکافت انداخته، به همراه  صدای دلنواز پرندگان و تکانهای آهنگین برگهای درختان شما را به سوی آستارا هدایت خواهد کرد. آستارا شهری است تجاری که در کنار دریای مازندران پهلو انداخته است. از بازارهای آسیایی و اروپایی آن دیدن کنید. اجناس مورد نظر خود  را به راحتی انتخاب کرده به قیمت بخرید؛ اگر خواستید از هتل های مجهز و چند ستاره‌ی آن برای استراحت استفاده کنید و اگر  فرصتی داشتید سری به دریای خزر زده، از ساحل زیبای آن لذت ببرید. در مسیر آستار به اردبیل گردنه‌ی حیران جاده‌‌ایی است مارپیچ، اما روان که بر سینه‌ی جنگل حک شده است و با آش دوغ‌های خوشمزه شما را مهمان خود کرده و سایت های ویلایی احداث شده در حاشیه‌ی جاده از شما دعوت می‌کند از خوردنیهای لذیذش نوش جان کنید و از چشمه‌های زلالش آّب بنوشید. به اردبیل که رسیدید در شهر بگردید و از آثار متعدد تاریخی شهر دیدن کنید. مطمئن باشید که اطلاعات جالبی بدست آورده و از دیدن این مناطق لذت خواهید برد. اردبیل شهر ارزان و مردمان خونگرمی دارد.
• در  ادامه راه از مسیر اردبیل به خییوو (مشکین‌شهر) قطعا خاطره‌انگیز خواهد بود. خییوو شهر قدیمی بر دامنه سبلان است و دیدن این شهر زیبا خستگی راه را از تن بدر می‌کند.
• اما اگر از راست راندید به پارس آباد مغان  خواهید رسید. مغان یکی از نقاط بسیار خوب،  حاصلخیز، خوش آب و هوا و با اقتصاد کشاورزی و دامپروری است. شرکت کشت صنعت مغان سالهاست پا گرفته و به یک قطب اقتصادی بدل شده است. با گردش در آن شهر می توانید با  صنعت  و دامپروری و کشاورزی مکانیزه آشنا شده و از بازارهای مرزی آن برای خرید مناسب اجناس اروپایی و آسیایی و حتی لباس فصل برای خود و دوستان استفاده نمائید.
•  اگر مسیر را در امتداد مرز یعنی در امتداد رود ارس در پیش بگیرید به شهر خدآفرین خواهید رسید و سد خدآفرین خواهید رسید که تابلوی بس زیبایی از شگفتی طبیعت را پیش چشمان شکا خواهد گستراند.
• می‌توانید از شهر اردبیل به سوی سرعین نیز برانید؛ همه چیز مهیاست. آب گرم طبیعی آن ساماندهی شده، هتل‌های زیبا برقرار گردیده، رستورانهای رنگارنگ دایر شده، مراکز تفریحی مختلف ایجاد شده، هوای خنک و نسبتا سرد بهاری به روح ظریفتان نوازش خواهد داد.
• اما اگر خواستید مسیر اتوبان قزوین زنجان را مستقیم برانید به شهر تاریخی زنجان خواهید رسید. زنجان  نیز شهر  توریستی و تاریخی است. در شهر بگردید و از آثار تاریخی آن دیدن کنید. در مسیر خود  از چاقوفروشها هدیه آشپزخانه دوستانتان را بخرید و چای خوشمزه زنجبیل بخورید و وقتی که به خروجی زنجان رسیدید اگر از سمت راست برانید به سوی بیجار، تیکاب – سولدوز (نقده ) و قوشاچای رفته‌اید، مناطقی از آذربایجان که آب و هوای معتدل و کو هستانی آن در فصل بهار واقعا دیدنی است. طبیعت زیبا، کوه‌ها و دره‌ها، رودها و جویبارهای آن همه کس را به سوی خود جلب می‌کند. قلعه دوستاق تیکاب را از یاد نبرید؛ به قلعه سلیمان تیکاب بروید و قلعه‌ی حسنلی  سولدوز را حتما ببینید که بسیار دیدنی است و اگر از چپ برانید حتما پل قزل‌اوزن را بر فراز رود قزل اوزن خواهید دید. این پل شما را به سوی میانه راهنمایی خواهد کرد و با عبور از راه پر پیچ و خم زنجان- میانه که موج وار در آغوش دره‌ها و تپه‌های متنوع بر بالین طبیعت سبز و زیبا وول می‌خورد و کوه ‌های قافلانتی، پل معروف میانه(سینیق کؤرپو)را  که چسان خاطرات غم انگیز نسل دلاوران آذربایجانی را که بوسیله قشون ستم شاهی و ضد ملی به خاک و خون کشیده شده‌اند، برای شما تعریف خواهد کرد. اگر فرصت کردید از گلهای زیبای آن دیار بر چیده، به باد بسپارید تا بوی عطرآگین آن را بر روی مزار قهرمانان پخش نموده، مرحمی بر زخمهای آنها گذاشته و شیهه‌ی اسب بابک را از بلندای ساوالان  طنین انداز نماید. میانه  را که رد کنید بعد از پشت سر نهادن چند شهر نسبتا کوچک به تبریز می‌رسید. تبریز مهد تمدن آذربایجان.
• تبریز شهری که جنبش مشروطه را آغاز کرده، جنبش خیابانی را پرورانده و آزادیخواهان و ترقی‌خواهانی زیادی را در آغوش خود پرورانده  است، تقاضا می‌کنم در تبریز بگردید؛ به میدان ساعت بروید؛ ارک را ببینید؛ بازار بزرگ تبریز را با آن معماری قدیمی خوب نظاره کنید؛ مسجد کبود را فراموش نکنید؛ به مقبره‌الشعرا سر بزنید؛ از موزه تبریز دیدن کنید؛ در باغ گلستان قدم بزنید؛ خانه ی مشروطیت را ببینید؛ در مقابل هیکل با عظمت قهرمانان آذربایجان ادای احترام کرده، برای آنها گل تقدیم کنید؛ ائل‌گلی حتما منتظرشما خواهد بود؛ صبحانه را در کله‌پزیها و قیماقیها نوش جان کرده به عینعالی سر بزنید؛ اگر می‌خواهید قدرت خلقت را  تماشا کنید به سوی کوههای سهند و ساوالان برانید. خواهید دید که  به قله‌ی سهند برف نشسته و بر بلندای ساوالان دریاچه‌ی زیبا بستر انداخته است. دامنه‌ی هر دو کوه  لباس سبز و گلدار به تن کرده، جویبار بر خواسته از چشمه‌ها و آب‌های سطحی را بر بستر خویش روان ساخته، صدای انسانها را با شر شر آب‌ها در هم آمیخته و با صدای پرندگان آوازخوان آهنگ زندگی می‌نوازند. دمی  را در دامنه‌ی این دو کوه بلند سپری کردن عالم روانی انسان را پالایش داده، روح ظریف انسانی را جلا خواهد بخشید. هر چند از تبریز تا اهر راه زیادی نیست  اما باز هم  جلوه‌ی دیدنی طبیعت این راه را به شما کوتاه خواهد کرد. وجود روستاهای مختلف در حاشیه‌ی راه و دامپروران کوچنده که در کناره جاده‌ها اتراق کرده و چادر زده اند، این طبیعت سرسبز را هر چه بیشتر فعال و پویا نشان می‌دهد آهن و مس در  آمیخته به خاک  رنگ آن را عوض کرده و قرمزی آن نمایان کرده و دیدنی تر می کند.
• اهر شهرخوش آب و هوا و با صفاست. اهریها با میوه‌های فصلی مختلف، لبنیات تازه و فراوان و گوشت سفید و قرمز کبابی از شما استقبال خواهند کرد و نوش جان کرده به قلعه‌‌ی معروف نودوز اهر سر بزنید؛ با دوربین‌های خود لحظات زیبا و خاطره انگیزه زندگی را در آغوش این طبیعت زیبا ثبت نمائید و اهر را به سوی کلیبر این مرکز بزرگ منطقه قره داغ ترک نمائید. قلعه‌ی فناناپذیر بابک این قهرمان بی مثال آذربایجان درانتظار شماست. به قره‌داغ و به نیابت از اهالی این منطقه، این نوادگان ستارخان و بابک به شما خوش آمد میگویم. قره‌داغ در این سوی ارس در امتداد رود ارس از خدآفرین و آبادیهایی چون شجالو –مفروض لو – طوعلی – تاتار – عاشقلی و شهرستانهای سیه رود و جلفا قرار گرفته است . اگر در این منطقه همه‌ی اهالی را مسن یافتید تعجب نکنید. به دلیل محرومیت منطقه همه‌ی جوانها جهت یافتن کار به تهران و شهرستانهای مرکزی رفته‌اند. اگر بیشتر مردم این خطه را عزادار و محزون دیدید تعجب نکنید چرا که هنوز غم کشته‌شدگان زلزله قره‌د اغ بر دلها سنگینی می‌کند.
• جلفا شهری است مرزی و تجاری. آثار طبیعی و باستانی آن معروف است. طبیعت بسیار زیبا – دبش – خوش آب وهوا _ حاصلخیز را شامل می‌شود که روبروی آن قره‌باغ کوهستانی است که در سال ۹۲ بوسیله داشناک‌های ارمنستان به آتش کشیده شده و به یک منطقه سوخته بدل شده است.
•  اگر از خدآفرین به سوی کلیبر راه یافتید مناظر طبیعی کنار جاده را ثبت کنید. در اینجا هنر دست بشر چون مزارع و روستاها و درختان میوه با طبیعت در هم آمیخته زیبایی خاصی را بوجود آورده است و فراز و نشیب جاده چنان بر فراز و فرودهای تپه‌ها و دره‌ها جای گرفته که تو گویی قدرت خلقت با دستان خود گردنبندی را بر گردن کوهها و دره‌ها آویزان کرده است. در حدود نیمه‌های راه آب گرم آبش احمد مناسب شنا و درمان هزار درد است. با اندکی تاخیر تن به آب زده، راه خود را به سوی کلیبر ادامه دهید. یادتان نرود در ۲۲ اردیبهشت مسابقه عشایر در نزدیکی همین محل در روستای قره‌قیه برگزار می‌شود و هر ساله هزاران نفر به تماشای آن می‌نشینند.  اگر در آن تاریخ از آن جا می‌گذرید تماشای این مسابقه خاطره‌ی خوبی را برای شما ثبت خواهد کرد. عجله نکنید؛ راه طولانی نیست. شما بزودی در پای قلعه بابک در شهرستان کلیبر خواهید بود .
• کلیبر شهری است که در پایین چندین کوه و در کنار دره‌ای بنا شده و یک منطقه کوهستانی است. شهرستان کلیبر اعتبار خود را از قلعه بابک گرفته است. قلعه بابک بر فراز قله سنگی در انتهای کوه بنا شده است. امکان صعود بر قله‌ی سنگ از راه بسیار باریک نفررو ممکن است که در سالهای اخیر با ساماندهی آن دسترسی راحتی را به قلعه فراهم کرده‌اند. ساختمان‌های بناشده نسبتا وسیع دارای اتاقها و سرویس مختلف می‌باشند. ضلع جنوبی قلعه از پای سنگ تا پای کوه پوشیده از جنگل می‌باشد. در پای کوه و نزدیک قلعه سایت تفریحی، محل‌های غذاخوری و هتل، رستوران و کمپ‌های نسبتا مناسبی برای پذیرایی از مهمان مهیا شده است. از  آخرین نقطه ماشین رو تا پای قلعه تقریبا ۲ ساعت راه پیاده روی است. هر سال از اول تیرماه خصوصا در نهم و دهم تیر ماه روز تولد بابک هزاران نفر از این محل تاریخی و توریستی دیدن می‌کنند. نیمه‌ی اول تیر ماه این منطقه به یک محل جشنواره بدل می شود. حضور دراین محل خاطره زیبایی را برای شما نقش خواهد زد. از قلعه‌ی بابک که رد شوید مناطق ییلاقی قره داغ یکی بعد از دیگری در مقابل چشمانتان صف‌آرایی خواهند کرد. کوه‌ها و تپه‌های پهلو به پهلو، رودخانه‌های زنجیر وار، مزارع سرسبز و مخملین و جنگلهای انبوه نقش بند این چشم انداز خواهند بود.
•  اگر مستقیم به مسیر ادامه دهید بعد از طی مسیر کوتاه و پشت سر گذاشتن چند روستا به روستای ینگی قشلاق خواهید رسید. اگر اندکی رو به بالا رانده باشید به مرزولو می‌رسید. در غیر این‌صورت در وقت شب زیر یک آسمان آبی بر پهنه‌ی منطقه سرسبز در دامن آب و هوای بسیاردلنشین ستارگان را بر چیده، بر بستر جاده نسبتا باریک به سوی عینالی یکی از زیباترین نقطه منطقه برانید. از مناظر زیبای ان لذت ببرید؛ مسیر را ادامه داده، از طریق جاده مرزی به جلفا می‌رسید.

راه تبریز پیش شماست. شما را به خدا می‌سپارم . سفر خوش و خسته نباشید…