طبیعت تانرینین گؤوده‌سی‌دیر دئیییر اسپینوزا. بو معنادا طبیعت ده مؤجود اولان هر شئی تانری دئییه بیر بوتون تشکیل ائدیر. بونا گؤره اخلاق کیتابینین ۱۶جی اصلینده تانری و حالتلرینین ایلگیسی ایچدن‌ و ذاتی بیر ایلگی‌دیر دئییر.(اخلاق ص۳۵ د.م.جهانگیری) تام بیر مثلث‌ین اوچ بوجاقلی و یا اوچ گئن اولدوغو کیمی. یا خود ایچ بوجاقلارین توپلوسو ۱۸۰ درجه اولماسی کیمی. باشقا آنلامدا بیز بیر۴ ضلعلی مثلث دوشونه بیلمه‌ریک. مثلث اوچ ضلعلی اولماغا مجبوردو. بو ایسه ازلی و ابدی شکیلده داوام ائدن بیر رابیطه‌دیر. بئله‌لیکله اسپینوزا فلسفه‌سینین ان اؤنملی یؤنلریندن بیری اولان یعنی جبر مسه‌له‌سینین تملینی قوروردو. جبر مسه‌له‌سی سونرالار بوقدر رادیکال اولماسادا آما گونوموزه قدر داوام ائده‌رک ناتورالیسمین اساس یؤنلریندن بیری کیمی اؤزونو گؤسترمکده‌دیر.
«گون چیخان یئر تئز قارالار» رومان عونوانی دا بیزه بونو ایلک باشدا آنلاتماقدادیر. یعنی ایشیق قیغیلجیملارینین دوغدوغو یئر همن قارالماغا مجبوردو. بونا سبب داشلارین نئچه قورولوشودور. آغ داش و قاراداش آراسیندا دوزولن رنگارنگ حیات دا سونوندا قارانلیغا قووشماغا مجبوردو. باخین ناتورالیسم مکتبینین اساس ایدئییالارینین بیرینی تشکیل ائدن عئلمی یاناشمالارا دایانماق دا بورادا اؤزونو گؤسته‌ریر. باشقا سؤزله دیگر رنگلرین دالغا اوزونلوقلاری (طول موج) بو ایکی رنگین آراسیندا یئرله‌شیر. بو اوزدن بو رومانی اساسن بو مکتبین اؤزللیکلرینه دایاناراق آنلاماغا چالیشاجاییق. آغ و قارا رنگلری عئینی حالدا جهت و یؤن بلیرله‌ییجیسی‌دیرلرده. آغ ایسه غرب و روماندا قوجا قاری‌نین سؤیله‌دییی کیمی گون باتان یا خود داش‌ننه ده آدلانیر. قارا ایسه شرق سمتینه ایشاره ائتدییی حالدا روماندا وئریلن معنا بونا اویغون گلمه‌دن گئجه و کؤمور یا خود قوزئی و داش‌بابا سسله‌نیر. بورادا یئنه ده دیگر بویالار ننه و بابا ایکیلییی آراسیندا یئرشدییی اوچون بیر تورلو وراثتی ده آنلاتماقدادیر. یعنی دیگر رنگلر ژنلرینده بونلاردان داشیدیغی پایا گؤره یاخین و یا اوزاقدا دورورلار. البته بوردا تام دا فیزیکه اویغون دئییل.
آغ داش اوسته یاشیل داش، طبیعت و یاشیللیق عئینی حالدا داش ازل سسله‌نیر. قارداش آلتیندا قونور ویا قهوه‌ای داش ایسه تورپاق، بوغدا، آغاج و داش‌ابد دئییه آدلانیر. یئنه ده یهودیلرین قوودوغو، خیریستیانلارین کافیر دئدییی اسپینوزا کیمی دوشونورسک، بو تانرینین گؤوده‌سی سرمدی دی. یعنی بو آغ-قارالیق ایچینده‌کی رنگارنگلیک ازلدن، ابده کیمی زمانسیز اولاراق وار و بو اولماغا مجبوردو. بوندان ائشیکده بیر شئی مؤوچود اولا بیلمز . بو ایلکسیز و سونسوزلوق ده‌ییشیلمز اولاراق جؤوهرین ذاتی اؤزللییی‌دیر. عئینی حالدا قنبرین آجلیق، جینسی ائحتیاجلار و دیگر مئییللری ده بو جینس‌دن‌دیر.
ائلاتلارا چوودارلیق ائدن قنبرین اؤزل بیر کئچمیشی یوخدور. آتا-آناسی‌نین کیم اولدوغو باره‌ده، هارالی اولدوغو باره‌ده معلومات وئریلمیر. تکجه قاراقیشدا اوتاغیندا آجلیق اونو باسدیغی زاماندا، بیر رئپورتاژ کیمی «کاش آتام اولایدی، بیر شیلله ووروب الیمه ایده شویو وئریب، نئچه قویونلا بیر داغین اته‌یینه یولا سالسایدی»(ص۳۶پ۱) دئییر. بو جومله‌دن ده اوخوجویا وئریلن معلومات چوبانلیق و ضعیف طبقه‌یه عایید اولماق آتادان‌گلمه کیمی تقدیم اولونور. قنبر بونو قانیندا داشییر. حتتا بئلینه قاییش باغلاییب باشماغی جوتلندییی زاماندا دا کندین چوبانیدی. دیگر ایشلره ال قویورسا باتیریر. مثلن ساختا بایتارلیق ویا اووچولوقلا مشغول اولور.
عئینی حالدا لالانین دا کئچمیشی، خورشید ننه‌یله قیسا بیر دانیشیقدان اوزاغا گئتمیر. آناسیز لالانین، آتاسی یئر ساواشیندا اؤلوب. عمی‌لری دده‌مالینی اوسته‌له‌ییب و اوگئی آناسی هله یئنی‌یئتمه‌یکن بورج‌علی قوجایا پای وئریب قالالارا کندینه گلین یوللاییر. لالا و قنبر فلاکت‌دن، یوخسوللوقدان گلیب و بو فلاکت، بو اییرنج حیات، اونلارین آیریلماز پارچاسیدی. ماراقلی بیر مسه‌له ده رومانداکی اساس خاراکتئرلرین حتتا خورشید ننه‌نین ده قالالار کندینه گلمه اولمالاریدی. بونلار گلمه اولسالاردا کند یئنه اونلاری اؤزونون بیر پارچاسی ائدیر. اوردان چیخیب گئده بیلمیرلر. کند حیاتی اونلارا توپلومدا نقش وئره‌رک ایچینده اریدیر. اوردان اوزاقلاشماغا یاردیم ائتمیر.
ناتورالیسمین دیگر اؤزللیکلریندن کؤتولوک، پیسلیک، اییرنجلییی قابارتماقدیر. بو آچی‌دان حسن ثمودی‌نی آلقیشلایاجاییق دئیردیم. هر حالدا قیف قویما مراسیمینده موخاطب ده آز قالیردی ایی‌دن بوغولسون. یازیق قنبر بونلارین خینجینی آلماسین نئیله‌سین؟ رومانین باشاباشی بو پیسلیکلری اولدوقجا اوزوموزه چیرپماقدادیر. قنبرین بوتون آجیق آچمالاری، قتل تؤرتمه‌سی، لالانی دؤیمه‌لری، هولو آغاجینی کسمه و بوتون تپگی‌لری، ناتورالیسمین جبری اساسیندا حیاتین پیس یؤنلرینی اوزه چیخارتما چاباسی‌دی. یعنی قنبرین موحیطله ایلیشگیسی ده بو موستویده چؤزولور. یاشادیغی اییرنج موحیطین اونا آشیلادیغی تپگیلردی. بو معنادا بیز بونلاری ساده‌جه شخصی داورانیش کیمی ده‌یرلندیره بیلمه‌ریک. مادام یئر جاذیبه‌سی، الیمیزده توتدوغوموز داش مؤوجوددورسا، بوراخیرساق یئره دوشه‌جک‌دیر. بورادا یئنه اسپینوزا فندی یاناشدیق. یوکسکلیکده اولان داشین مئیلی یئره دوغرو دوشمکدیر. بو مئیل اونو ایختیار صاحیبی گؤستریرسه ده، اونا اؤزونو آزاد حیسس ائتمه دویغوسو وئریرسه ده، یئر جاذیبه‌سی و پوتانسیل انرژیسینی دینامیکایا چئویرمه کیمی فیزیک قایدالاری قالخماغینا ایذین وئرمیر.(آما داش اؤز ایختیاری ایله یئره دوشدویونو گومان ائدیر) نئجه کی قنبر آتین یهرینه «هامی ایسته‌ییر اؤزون بوشالدا… هامی… قالان یوخدو…»(ص۱۶۹پ۲) دئییر. بونا گؤره زولیخا و قیزی دا قوربان گئتمه‌لیدی.
کؤتو یؤنلری قابارتماق ساده‌جه حادیثه‌لرله محدودلاشمیر. ائله‌جه جینسی ایلگی‌لرده ده اؤزونو یانسیدیر. ادبسیز حسن‌ین سایه‌سینده روماندا جینسی علاقه‌لرین ده یاخشی اوزو دئییل، پیس یانلارینی گؤروروک. ایلک باشدا دول قالان لالایا بوتون کند ساللاییب -من ده رومان تاثیری آلتیندا ادبسیز اولورام.- کندین اهالیسینین اخلاق پوزغونلوغونون تاماشاچیسییق.
«بیری بیله ها سنین اوشاغین اولمور، آروادیوا رحم ائله‌مز. هامینین کؤنلوندن کئچر اونونلا بیر یاتا. قورخومدان هردن بو فرشی توخویوردوم ائوده قالام.»(همن یئر)
قنبر ده بو اخلاقدان اوزاقدا دئییل و کندین آغ ساققالی، صاحیبی اولوب بوتون قیزلارینی الی‌نین آلتیندان کئچیرتمک آرزوسوندادیر. بو مسه‌له حتتا لالایلا سئویشیرکن ده اؤزونو گؤسته‌ریر. بئله بیر موحیطده قادین ساده‌جه یورغان اولما اوبرازینی داشییر. ایستر زولیخا اولسون ایستر لالا. لالا قنبرین لپه‌لیینه آلای ائدیر. (ایندی گل لپه خورشتو یئ.) قنبر لالایلا سئویشمکدن نه تکجه ذؤوق آلمیر حتتا اؤزونون اؤله‌جه‌ییندن ده قورخور. آز قالا بئلی کیمی، شئیینین ده سینماسیندان سؤز ائدیر. بو سینماق البته ایجتیماعی مؤوقئعده ده اؤزوندن یوخاری دورانین قارشیسیندا سینماغی دا ترسیم ائدیر.
«زمی‌سینده اوچ لالا گؤردو، بوندان اوجا دورموشدولار.» (ص۱۶۷پ۳)
ذاتن فیطرتیندن قاچیب، بو اوجالارا چاتماق اوچون لالایلا عایله قورموشدو بلکه ده. یوخسا کندین مامالیق زیروه‌سینه چاتان قادین آت و ائششه‌‌یه ده اؤزونو بوشالدان قنبرین آغزینین یئمی دئییلدی. نئجه‌کی قارا قیشین قاپادیغی تک اوتاقدا قانادا-قنبرین آتی- «دور باشماقلاریمی جوتله. دور چؤرک گتیر» بویوروق وئرمه‌سی ایله بیز بو ترومانین شاهیدی‌ییک. نه‌یسه جینسی ایلیشگیلری، ایچ ائحتیراسلاری سریب گؤسترمک، هابئله اونلارین پیس یانینی بیان ائتمک ده ناتورالیستی اثرین داها بیر یؤنودور. اوقدر کی بو مکتبین تنقیدچی‌لری بیز بئله بیر اثری نئجه عومومی فضادا اوخویا بیلریک دئمیشلر.
قنبر لالا و اونو قوووب، ترد ائدن بو توپلومدان قاچماق اوچون، دیگر کندین فاحیشه‌سی کیمی اوبرازلانان زولیخایا سیغینیر. اونونلا توختاقلیق تاپیر. هرنه ده اولسا گئییمه‌یه چاریق، س… آریق. آما مسه‌له‌نین دیگرطرفی زولیخایلا قنبرین عئینی جینسدن اولماسیندادی. ایستر فیزیکی باخیمدان آریق و چلیمسیز اولمالاری، ایسترسه ده ایجتیماعی باخیمدان آتیلمیشلیقلاری. الده اولونان بو ترازلیغی، بو تسکینلییی، اوشاق حسرتینی، یئنه ده اوست قاتدا یئرله‌شن لالا قارانلیغا گؤمه‌جکدیر.
ایلک باشدا رومان مزارلیقدا لالانین اری باسدیریلیرکن، توپلومون قاتلارا بؤلوندویونو بللی ائدیر. توپلوم تام آتاارکیل اولاراق مزارلیغین اوست قاتی، یعنی یاشیل و یاخشی تورپاقلاریندا، کیشی‌لر باسدیریلیر. اورتادا قادین، اوشاق و معلوللار، ان آشاغی قاتدا ایسه یوخسول و کیمسه‌سیزلر باسدیریلیر. بئله بیر توپلومدا لالانین اوست باشدا باسدیریلماسی قریبه گله بیلر. آما نییه خورشید ننه بونو ائدیر؟ رومان اؤزو جاوابیمیزی وئرمکده‌دیر. ساغ اولسون حسن بیر تک بورا دئییل کی لالانی کیشی آدلاندیریب یوخاری باشا کئچیردیر. دیگر یئرلرده ده اوخوجویا بیر دوشونه‌جه‌یی یئر بوراخمیر. ائوین گلیری ذاتن لالانین بوینوندا. ایجتیماعی نقشی داها قاباریقدی، حتتا قنبره بئله جئب خرجی ده وئریر. ذاتن لالا بو توپلومون گؤزونده، خورشید ننه‌نین باخیشیندا کیشی‌دیر.
رومان ایلک جومله‌ده بیزی بیر قارغاشانین اورتاسینا چکیر. «گولل‍ه‌له‌ییردیلر.» بو ایسه موخاطبین دئدئکتورلوق غریزه‌سینی قیجیغلاییر. مؤوضونون نه اولدوغونو، نه‌دن باش وئردیینی اؤیرنمک ایسته‌ییر. هله موخاطب کیم کیمه اولدوغونو بیلمیر. آنجاق محض ائله باشلانیشدا دا حادیثه‌لرین نئجه بیر موحیطده باش وئره‌جه‌یی بللی‌دی.
«قار یاغماغا باشلامیشدی. گؤی آغ-قارا ایدی. بولودلار یئر-گؤیو دولدورموشدولار. قنبر بوتون قاپیلاری اوزونه باغلانمیش گؤردو»(ص۹پ۲)
هر شئییی بیلن راوی موخاطبه بوردا داوام ائدن حیاتین آغ-قارالیغینی، خارکتئرلرین یاخشی پیسه بؤلونه‌جه‌یینی آستاجا یئدیردیر.
«سونرا آتیلیب سودا یویونوب تمیزله‌نیب چیخاردی»(ص۱۰ پ۲) ایلکین جومله‌لردن قنبرین نه‌دنسه، هانسی بیر تمیزلییه ائحتیاجینی دویوروق.
چوخ باجاریقلی دویون چالماغی بیلن حسن‌ین بو دویونلرین آچیلماسینداکی شرحی فایداسیز گؤرورم. داها دوغروسو لاپ بیزی گیج یئرینه قویوب.
«قیرمیزی آخان چای گؤردو. چایا یاخینلاشدی، چای یاشیل اولدو. دؤرد ال-آیاقلی چایین ایچینه گیریب سو ایچمک ایسته‌دی. چایین رنگی چؤنوب ساری اولدو. سو ایچه-ایچه بیر بالیق آغزینا گیریب نفس یولونو باغلادی.»(ص۱۷پ۴)
قنبرین یوخوسویلا داها دا برکیین بو دویون، فصیللر طریقی ایله زاماندا گل گئدن روایت، بو رنگلری قنبر هاردا گؤردویو سوالینا جاواب آختاریر. آلت بیلینج آلانی اولان یوخو دونیاسی، حادیثه‌لر شرحیندن سونرا هاردان قایقلاندیغینی دا گؤستریر. البتته بیر مسه‌له‌نی یعنی داشلارین رنگی قنبرین شعوروندا واردیر و سوالینا باشقا بیر جاواب آختاریر.
اللری آغریماسین حسن‌ین، دنی چئینه‌ییب آغزیمیزا تؤکور. لالانین شامان کیمی چیخیش ائدن قوجاقارینین سیفاریشی ایله، اوشاغا قالماق اوچون، یاشیل قیرمیزی و ساری رنگینده گئییدییی دونلاری، قنبر ائودن گیزلیجه گؤتوروب، قوش قووانلارا گئییندیرنده، راوی ده قنبر یوخوسونو اونوتموش دئیه، رئپورتاژ وئریر. ای منیم گیج‌به‌سر اوخوجوم! آنلا یوخودا گؤردویو رنگلر بونلار ایدی. ایندی اوخوجو کیمی بیز نه‌یی یوزوب، آراشدیریب، آچیقلایاق؟ البته بو بیر طرفیدی. بو رنگلر داشلا علاقه‌دار اولاراق قنبر حیاتینین و لالایلا ایلگی‌لرینین نئجه سون نؤقطه‌یه چاتماسینین دا بللندیریجیسی‌دی. یعنی یاشیللیق وحیات زولیخا و اونون شیشمیش قارنیندا آخیردیسا، دوغوم زامانی تؤکولن قیرمیزی قان و آردینجا گونون دوغدوغو یئرده قارالان ساری تئل بیر قیز. دؤرد ال آیاقلی گئدن ده چاققال قنبر اولدوغو آیدیندی. یاشیل داشین بحثینی ائتمیشدیک. قیرمیزی داش گونش و داش ساواش (لالایلا قنبرین ساواشی) و ان سوندا ساری داش مرکزدی دئیییر. حیکایه‌نین اوج نؤقطه‌سی محض بو زولیخایا مامالیق ائدن لالانین اللرینده اؤلن ساری‌داش‌دیر. باخ آدی دا داش بالیقدی. ساری تئل قیزین اؤلومو عئینی حالدا پاییزین و رنگلرین داها چوخ قارایا مئیل ائتمه‌نین باشلانیش نؤقطه‌سیدی. حتتا قنبرین قتل عملی ده، -ایستر یوسیف اولسون ایستر آتی و هابئله یاواش-یاواش اؤلن لالا-بوندان سونرا باشلانیر. داها دوغروسو رومانداکی هر نه بیر اویغونلوق و ایلگی سیستئمی ایچینده‌دی. بو ایسه رومانین مضمون ریتمینین اویقولاندیغی دئمک‌دیر. رنگلر سارالدیقدان سونرا بیز قنبر و لالانین سون توققوشماسینین دا شاهیدی اولوروق.
«سنین آغزیوا قیف قویوبلار من نئیه‌ییم؟»(ص۱۳۳پ۱)
ذاتن قنبرین قورخولارینی لالا داییما اوزونه چیرپیر. لالایلا سئویشمکده جینسی ضعیفلیی تروماسینا دؤنوشور. لالا بونو بیرباشا، باشینا چالیر. قنبرین آشاغیداکی کیمی دوشونمه‌یی بو اوزدن اولسا گرک.
«ائشیکده شاه اولسام دا ایچه‌ری ده ایت ده دئییلم»(ص۷۳پ۶)
هابئله زولیخانی قاییر..باغیشلایین قاچیردیقدان سونرا، یئنه ده بو دنگه‌نین ساغالمادیغینین شاهیدییک. «ائشیکده ایت، آما اؤز آغاسی‌یدی». دئمه‌لی بیر قولتوقدا ایکی قارپیز داشینماز. لالا دایما ایجتیماعی قونوم آختاریشیندا اولان قنبری شاهلیغا قالدیرسادا، ائوده تحقیر اولونور. زولیخایا یاخینلاشیب ایچ دونیاسی تسکینلیک تاپیرسادا ایجتیماعی قونومو یئنه قنبری بؤحرانا سالیر. قنبر بو بؤحرانی دولدورماق اوچون چابالاماقدادیر. لالا واسیطه‌سی ایله الده اولونان بؤیوکلوک و یوخاری باشا کئچمه‌لر ده اصلینده اؤزونون دئییل. نئجه‌ کی، بایتارلیق و اووچولوغو دا اصیل دئییل، قانیندا یوخدو. بونا ناییل اولماغا چالیشماقسا بوشدور و نتیجه ده توپلوم آغزینا قیف قویاراق اونا اؤز یئرینی بللی ائدیر.
رئالیسم و ناتورالیسمین اساس اؤزللیکلریندن اولان صحنه و مکان دئتایللی توصیف‌لری ده اثرده اؤزونو یانسیتمادادیر. قنبرین قاراقیشی سوورماق اوچون تپیلیب قالدیغی داخمانین کرمه‌لیک یئری، دوورالارینین سوواغی، دوورالاردا دلیک -باجا یئرلری، سوبانین موقعیتی و هابئله کندین، مزارلیغین، یوللارین و…. قونومو وئریلیر.
«قنبر قالالار کندینین یولوندا، ایکی قالانین آراسینداکی جادده‌ده دورموشدو. کند گؤرونموردو. ایره‌لی‌ده بیر دؤنگه وار ایدی.»(ص۹پ۱)
«یئر کرمه‌لیک ایدی. بیر آزینی کسمیشدی، بیر آزی دا فرش کیمی یئره یاییلمیشدی.» (ص۱۶پ۱)
دئییله‌نه گؤره ائمیل زولا اثرلرینده اوتاق یا ماسایا ایشاره ائدیرمیشسه، اونون دقیق مئتراژینی بئله آلیرمیش. بو اثرده تام بئله ده اولماسا، آما صحنه و مکان توصیفلری یئترینجه یئرله‌شیبدیر. بو ایسه بیر داها تام ناتورالیستی بیر اثرله قارشی قارشییا اولدوغوموزو ایثباتلاییر.
اثرده میفلریمیزدن ده اولدوغو قدر یارارلانمیشدیر. البته داشلارین فولکولور و اینانج سیستمیمیزده اؤزل یئرلری واردیر. داش پیرلرینی اوشاق اولماق اوچون زیارت ائتمک، هابئله داش قوچون آیاقلاری آلتیندان یا داش دلیکلردن کئچن، عئینی شکیلده داش اوسته اوزانان قادینلارین حامیله قالماسی دا آنیمیسم دؤوروندن قالان اینانجلار سیستئمینه باغلیدیر کی روماندا یاخشیجا اؤز یئرینی تاپمیشدیر. بونلارا مامالیق، اوشاق جینسیتی حاقدا وئریلن تورکه داوا بیلگیلرینی ده علاوه ائتمک اولار.
خورشید ننه بلکه ده دده‌قورقودو بیزی خاطیرلادیر. قبری قازیلمیش، کفنی حاضیردیر. تانیدیغیمیز کور اوغلو بیرسیرا تورک خالقلاریندا قوراوغلو کیمی سسله‌نیر. قور ایسه ایستی و یئنی چیخمیش گونش ایفاده‌سیدیر. بونونچون چکنده میصری قیلینجی، باش بیریانا لئش بیریانا دوشور. قورقود ایسه دونیانی سئیر ائدن گونشدیر و بوتون احوالاتدان خبرداردیر. خورشید ننه کیمی، کیمسه سؤزوندن چیخماز.
قوجا آرواد، شامانیزیم اینانجلاری ایله یاناشی قوردلا قیامته قالان قارینی دا خاطیرلادیر. یا خود بیلدیینیز کیمی قاپیلارین قیرمیزی، قیزیل و قارا رنگه بویانمالاری دا دده‌قورقودون ایلک بویوندان قایناقلاندیغی آیدیندی.
رومان دیلی ساده و آخیجی‌دیر. بلکه ده بو ناتورالیسمین موحاویره دیلینه یاخینلاشما چاباسیندادیر دئیردیم. آما ذاتن حسن‌ین روایت دیلی و اوسلوبو ایله باغلی گؤروروم بو مسه‌له‌نی. یعنی بو موحاویره دیل، کند اینسانی دیلی ایله دئیییل، حسن‌ین روایت دیلی و هابئله یاخیندان تانیدیغیم اوچون دانیشیق لحنینه اویغوندور. متنین اوست قاتداکی ریتمی بو سبب‌دن یئکنسق‌دیر و خاراکتئرلر اؤزلرینه عایید لحنی تاپا بیلمه‌میشلردیر. روایتده هر عمله اویغون فعلی ایشلتمک ده متنین داها گؤزللشمه‌سینه یاردیمجی اولوردو .« نردیوانی ائشیکدن دیلکه‌میشدی» یا یوخودان دیک داشلاندی. باخمایاراق کی بعضن بو داشلاندی دا یئرینه دوشمه‌میشدی. بعضن ایسه سهو فعللر ایشلنمیشدی. عومومییتله دیل مسه‌له‌سی اوزه‌رینده چوخ دورماق ایسته‌میرم. متن ده بوتای دا چیخان بیر چوخ اثرلریمیز کیمی، گرته، سینتاکس سهولری و… ده واردیر کی بونلاری عکس ائتدیرمک آرتیق سؤزو یان چئویرمک کیمی‌دیر. منجه آرتیقلاماسی ایله بو تیپ سورونلارین اوزه‌رینده دایانماق، ادبی اثرلرین دیگر اؤنملی یؤنلرینی کؤلگه آلتینا آلاراق، تنقید و یارادیجیلیق قاپیسینی اوزوموزه قاپاداجاقدیر.
بوتونو ایله اثری گئجیکمیش بیر اوغور ساییرام. بونون سببی ایسه ادبیاتیمیزدا، نثریمیزده داها بو آشامالاری، کند موحیطی و روایت تیپی‌نین چاپ زامانینا گؤره گئری ده قالدیغی قناعتینده‌یم. مادام آرتیق موعاصیر شعریمیزده کلاسیک و آشیق ادبیاتیندان آرالانمیشیقسا، نثریمیزین ده فضاسیندا آرتیق شهرلریمیزه داشیناراق، گؤی‌دلنلری، چارشی بازارلاری، پارکلاری، خسته‌خانا و هابئله مجازی دونیالاری گؤرمه‌لییک. ر.براهنی دئمیشکن بوگونون شاعیر ویازیچیسی موطلق خیاووانلاردان کئچمه‌لیدی. آیریجا بوتای یازیچیسی هانسی کونتئکس ده یازدیغینی دا اؤزونه بلیرتمه‌لیدی. آذربایجان ادبیاتی کونتئکسینده یازیرام دئین جنوبلو، قوزئی‌ده‌ تجروبه اولونموشلاری یئنی‌دن تکرارلاماغا قالخماسی، ایره‌لی دئییل گئرییه آددیملاماقدادیر. دوغروسو بیزیم ایکی فرقلی آذربایجان تورکجه‌میز یوخدور. بو سبب‌دن میرزافتحعلی آخوندزاده، میرزه جلیل قلیزاده، جعفر جببارلی‌نی، مهدی حوسئین، میر جلیل پاشایئو، یوسیف وزیر چمن زمینلی، ائلچین افندی‌یئو، آناررضا، ایسماعییل شیخلی، اکرم اه‌یلیسلی، مؤولود سولئیمان، کامال عابدوللا و باشقالارینین داوامی کیمی بو آخینا قوشولماق واختی‌دیر. من بورادا یازارکن عئینن اونلار کیمی یازمالییق دئمیرم. موطلق گونئی یازیچیسی بورانی بوراداکی کیمی یازمالیدی. آنجاق دیلیمیز و ادبیاتیمیزا سیاسی جغرافیالار کیمی سینیر چیزمک ده بیزه دوشمز. بو سببدن «گون چیخان یئر تئز قارالار» رومانینی گئجیکمیش بیر اوغور حئساب ائدیرم.
سایقیلاریملا
30/۱۱/۱۴۰۳