فارسجادان ترجمه ائدنی: یدالله کنعانی
کؤچورن: رحیم خیاوی
بو حکایه‌نین بوتون اوبرازلاری مجازی و خیالی‌دیر. حقیقی شخصیت‌لرله اونلارین آراسینداکی اوخشارلیق تصادفدن باشقا بیر شئی دئییل‌دیر.
سحر اونون یوخوسونا مانع اولان «چوغول» ایدی. اونو «کَرَ‌م» گتیریب یاستیغیمین یانینا قویوب یورغانیملا اوستونو اؤرتموشدو. چوغول حرکت ائتدیکجه قانادلاری باش-گؤزومه سورتونوردو و سوندا یوخومو قاچیرتدی. هله یوخولو و یورغون ایدیم. دوننکی کؤرپه چتین و گئج دوغولدوغوندان دَده‌می یاندیرمیشدی. بونا باخمایاراق چوخ سئوینیردیم. چونکی قاراشین و قهوه‌یه چالان یئکه‌پر بیر اوغلان اوشاغی ایدی. بیر شاپالاق ووران کیمی قیشقیریغی گؤیه قالخدی، سانکی ال-آیاغینی بالتا ایله دوغراییردیلار. گؤبه‌یینی کسیب یودوقدان سونرا، آناسی‌نین یانینداکی تمیز بیر اسکی اوزرینه قویدوم. آناسی‌نین باشینی قالدیریب قولومون اوستونه آلدیم. قیزجیغازین چوخ گؤزل گؤی و پاریلتیلی گؤزلری وار ایدی. اوزو، میس سینی‌یه اوخشاییردی. گؤزل و گؤوده‌لی تورکمن‌سیمالی بیر قادین ایدی. اما آزیاشلی ایدی، اون یئددی-اون سککیز یاشلی اولاردی. بو کؤرپه اونون ایکینجی اولادی ساییلیردی. گؤزونو اوزومه زیلله‌میشدی. ایلیق یاغ و سود دولو قابی، آغریدان چاتلامیش دوداق‌لارینا یاخینلاشدیردیم، یارییا قدر ایچیب سونرا ال‌لری ایله قابی گئرییه ایته‌له‌دی. باشینی یاستیغا قویدو. توک‌لری آغ یاستیق اوزرینده شابالید رنگینه چالیردی.
اَری لاقید گؤرونوردو. الینده ایری بیر آراق شوشه‌سی توتاراق ایکینجی اوغلونون ساغلیغینا ایچیردی. دئدیم:
– مشهدی، منی یولاسال گئدیرم.
او، الینی جیبینه سالیب و بیر ایییرمی تومن‌لییی چیخاریب اووجوما قویدو. سونرا گؤی گؤزلرینی گؤزلریمه زیلله‌دی. غریبه گؤی گؤزلری وار ایدی! آروادی‌نین گؤزلرینه چوخ اوخشاییردی. سانکی عمی‌قیزی-عمی‌اوغلو ایدیلر. او، ایییرمی دؤرد یاشیندا بیر گنج ایدی. اوغلوم کَر‌م‌دن یئددی-سککیز یاش بؤیوک گؤرونوردو. اما بویو آنجاق دؤرد بارماق هوندور اولاردی. آخی، کر‌میم اوجابویلودور. آیاز عسگر گئدیب، او بیرآز قیسابویلودور. آتاسینا چکیب‌دیر. اما چوخ گوجلودور. کرمی باشی اوزرینه قالدیریر و یئره چیرپیر. کرم آرخادان هجوم ائدیر. باشقا چاره‌سی ده یوخدور. آیازین قورشاغیندان توتور و محکم سیخیر. آیاز قیشقیریر، فیرلانیر و تپیک آتیر. قایین‌آنام بیر دری، بیر سوموکدور. چوخ وقت قایینیمین ائوینده اولور. بیر نئچه ایل اؤنجه عملیات کئچیردییی اوچون معده‌سی‌نین یاریسینی کسیب‌لر. او گولمه‌یه باشلاییر. قایین‌آنام هر بیر حادثه اوچون بوتون گونو گولور. چوخ گولَر‌اوز و قورخماز قادین‌دیر. کوچه‌لرده ایتدیکده باشلاییر گولمه‌یه. اوغلونون باشینا چایی تؤکور. حاجی هیرسله‌نیر و یئره-گؤیه سؤیوش یاغدیریر. اما او یالنیز گولور. حاجی اؤز یاراماز بختینه و یئره-گؤیه سؤیوش یاغدیرانا قدر آناسی گولور. حاجی دئییر کی، آناسی یوخودا اولارکن بیر دفعه دامدان یئره ییخیلاراق قیچی سینیب.
هامی اونو اؤلدو سانیب، اما آناسی‌نین وئجینه دئییلمیش، ائله هئی گولورموش. ائله گولورموش کی، هامی اونون ضربه‌دن دلی اولدوغونو سانیرمیش. اونلار بئله دوشونوردولر کی، او اؤلوم آیاغیندا دا گوله‌جک. جمعه گونو ایدی. پنجره آرخاسیندان کرمی، آیازین عسگر پالتاریندا گؤیرچین‌لری‌نین یوواسینا اَییلدییینی گؤردوم. کرم الینی یووایا سوخاراق گؤیرچین‌لری چکیب چیخاریردی. کرم قیشین شاختا و قاریندا آنجاق نازک بیر تومان-کؤینکله داما چیخمیشدی. کئچن گئجه چوخلو قار یاغمیشدی. آنجاق سحر هاوا گونشلی ایدی. آه، گونش نه گؤزل گؤرونوردو! قار پاریلداییردی. دؤنوب چوغولون اوزرینه اَییلدیم. آه، نه غریبه وارلیق‌دیر! نه یاخشی حیوان‌دیر! فره گؤیرچینین اؤزونه‌مخصوص قوخوسو وار. آدامی مست ائدیر. دیمدییی‌نین اوجو انسان دیرناغی‌نین مایاسی رنگینده‌یدی، دیبه گئتدیکجه توندلشیردی. معصوم گؤزلری هر ایکی یاندان جیلالانمیش ایکی صدف دویمه کیمی حرکت ائدیردی. قالین توک‌لری آلتیندا اوره‌یی‌نین سرعتله دؤیونتوسو حس اولونوردو. اونا اوره‌ییم یاندی. آیاغا قالخیب پنجره‌نی آچدیم، کرمی سسله‌دیم و چوغولو هاوایا بوراخدیم. دیلسیز حیوان هاوایا پروازلاندی. سونرا داها یوخاری‌لارا قالخماق اوچون قانادلارینین سرعتینی آرتیردی. رفده اوتورماق ایسته‌ییردی کی، کرم باشقا بیرگؤیرچینی هاوایا بوراخارکن هر ایکیسی قاناد چالا-چالا گؤی اوزونده آنی اولاراق بیر نقطه‌ده دوردولار.
کرم دئدی:
– دین‌سیزلر لاپ جِیرانا اوخشاییرلار.
آیاز دئدی:
– کرم، سن نه قدر آخماقسان!
من پنجره‌نی باغلادیم. داها اونلارین سؤزلرینی ائشیتمیردیم. سحر چاغی ائو چوخ سویوق ایدی. زیرزمییه گئدیب بیر قوجاق اودون گتیردیم. زیرزمی ائودن ایستی ایدی. اما ماغارا کیمی ایدی، رطوبت قوخوسو و تنهالیق هر یئری بوروموشدو. اودون‌لاری سوبایا قویدوم. بیر اسکی پارچاسینی نفت اولان قابا سالیب سوبانین ایچینه آتدیم. نفتین قوخوسونون اؤزونه‌مخصوص تزه‌لییی وار ایدی. کبریتی آلیشدیردیقدا یانان گوگوردون ده قوخوسو تزه ایدی. آلیشمیش کبریت چؤپونو سوبایا آتیب قاپیسینی باغلادیم. سوبانین گوم-گوم سسی اوجالدی. نفت یانیب قورتاردیقدان سونرا یانان حزنلو اودونلارین چیرت-چیرت سسی ائشیدیلدی. اودونلارین بو کدرلی یانغیسی، اوره‌ییمی رقّته گتیردی. آلوولار سانکی قاپی‌نین دئشیییندن آداملا دانیشیردیلار.
آیاز دئدی:
– سن چوخ آخماقسان، کرم!
من پنجره‌نی باغلادیم. آرتیق اونلارین سؤزلرینی ائشیتمیردیم. آیاز و کرم قاپینی آچیب ایچری گیردیلر. کوله‌یی، قاری و فیرتینانی ائوه گتیردیلر. غفیلدن چییین‌لریم تیتره‌مه‌یه باشلادی. کرم گؤزومون ایچینه باخدی.
– آنا یئنه ده آغلاییرسان، خانیم‌جان یادینا دوشدو؟
الی ایله باشیمی سیغاللادی. ال‌لری بوم‌بوز ایدی. آدام نئجه اوغلونا دئسین کی، کیمسه یادینا دوشمه‌دن ده آغلاییر. آدام نه اوچون و نییه آغلادیغینی بیلمیر. سانکی اوره‌یینده یاز گونشی تک بیر یومشاق و ایلیق نقطه تاپیلیر. او، اصلا پیس حس ده دئییل. حتی بیر سئوینج حسی ده دئمک اولار. چوخ آغلادیجی دا دئییل، آنجاق آدامین اختیارسیز آغلاماغی گلیر. آیاز ایرهلی یئریییب ال‌لرینی اوزومه قویدو. ائله وضعیتده ایدی کی، سانکی ال‌لری ایله گؤزلریمی توتموشدو. آی الله، گؤر نه قدرآتاسینا بنزه‌ییر! پیس بیر حسّه قاپیلدیم. سانکی ایییرمی ایل جوانلاشمیشدیم. حاجی دا اوتوز ایل گنجلشمیشدی. من یئنیجه حاجی‌نین ائوینه آیاق باسمیش کیمی ایدیم. گؤزلریمین سویو قوروموشدو. اما بو پیس حس منی اوغلومون اوزونه باخماغا مجبور ائدیردی. آیاز دا طیلسیمه دوشموش کیمی ایدی. ائله باخیردی، سانکی منی گؤرموردو. او ائله‌‌بیل منیم گؤزلریمین ایچیندن باشقا بیر کیمسه‌یه یول تاپماق ایسته‌ییردی. یئنه ده عشق‌بازلیق باشلاندی. کر‌مین سسی ایدی، قیسقانجلیغیندان پارتلاییردی. آیازین الیندن اوزومو چیخاریب آیاغا قالخدیم. اوتاق آرتیق قیزمیشدی. «اوتورون، سیزه یئمک گتیریم». اوتاقدان چیخدیم. بیلمیرم، باشیم نییه بو قدر گیجلله‌نیر. بو نه پیس حس و بلا ایدی کی، سحر تئزدن سراغیما گلمیشدی. حال‌بوکی، هئچ کیچیک بیر گناه حسی ده کئچیرمیردیم. سویوق تاوایا آتیلمیش بیر قاشق یاغ کیمی ایدیم، یاواش-یاواش قاینایاراق داغ اولماغا باشلاییردیم. قاشیغین شکلینی آلان یاغ یاواشجا اَریییب یاییلیردی. ایلک نوبه‌ده بیر دایره کیمی گئنیشلنمکده ایدی. داها سونرا فورماسینی ایتیردی. اود او درجه‌یه چاتمیشدی کی، سو کیمی آز قالیردی منی اَریتسین. کرم و آیاز نه دوشونوردولر؟! اگر منیم باشیما گلن بلانی حاجی بیلسه‌یدی، نه دئیه‌‌جکدی؟ اگر بویلو قادین‌لاریم بیلسه‌یدیلر، نه دوشونه‌جک‌دیلر؟! اما مگر باشقالاری اؤنملی ایدیلرمی؟ هئچ بو حسّین نه اولدوغونو مگر من اؤزوم بیلیردیم کی، اونو باشقالاری دا آنلاسین‌لار… آنجاق باشقالاری بعضی شئی‌لری آدامین اؤزوندن داها یاخشی باشا دوشورلر.
یاغی تاوایا تؤکوب اریتدیم. یاغ اریدیکده دؤرد یومورتا سیندیریب تاوایا سالدیم. یاغین ایچینده یاغ و تزه یومورتانین قوخوسو اطرافی بورودو. دوز سپدیم. حاجی سحر تئزدن گئتمه‌میشدن قاباق ساماواری قاینادیب چایی دمله‌میشدی. ساماواری گؤتوروب سوبانین یانینا آپاردیم. سونرا سفره‌نی سره‌رک، ایستی تاوانی دا گؤتوروب اوتاغا آپاردیم. اوتوروب قایقاناغی بیر تیکه سنگک چؤره‌یی‌نین آراسینا قویوب، کر‌مه ساری گئتدیم. زورلا قایقاناقلی چؤره‌یی آغزینا تپدیم. آغزی یاندیغیندان قیشقیریغی گؤیه قالخدی:
– آغزیم یاندی، آنا، آغزیم یاندی!
قیسقانج آدامین ائله آغزی دا یانمالی‌دیر، بورنو دا! آیاز گولوب سفره‌نین قیراغیندا اوتوردو. اؤزوم ده اوتوردوم. سونرا کرم ده گلیب اوتوردو و یئمه‌یه باشلادی. خوشبخت آنا منه دئیرلر. الله منه اون ایل اوشاق وئرمه‌دی. اما سونرادان ایکی اوغول وئردی کی، ایندی بیرینین اون سککیز، دیگری‌نین ایسه اون دؤرد یاشی وار. داها باشقا اوشاغیم اولمادی. منیم ایشیم، اوشاق دوغوزدورماق‌دیر. آنام دا بو ایشله مشغول ایدی. بو پئشه‌نی اوندان اؤیرندیم. او دا آناسیندان اؤیرنمیشدی. سونرالار آلتی آی دولت ماماچاسی‌نین نظارتی آلتیندا ایشله‌دیم. اوندان بیر پارا شئی‌لر اؤیرندیم. اؤیرندیک‌لریم عمومیتله قادین بد‌نی باره‌ده ایدی. بو اؤیرندیک‌لریم ائله ده دردیمه دَیمه‌دی. آنجاق بعضی وقت‌لر منی خیال‌لار عالمینه چکیردی. اون ایکی یاشیندا اولارکن ایلک دفعه کؤرپه‌نین نئجه دوغولدوغونو گؤردوم. هئچ زمان یادیمدان چیخماز. آنام کؤک و یئکه‌پر بیر قادینین باشی‌نین اوسته قیشقیریردی: «نفس آل، سونرا محکم گوجن نفس آل، گوجن!» قادینین قیچ‌لاری آراسیندان قان و بعضاً ده سو آخیردی. کؤک قادینین قیچ‌لاری تام آرالی ایدی. آروادی ائله اوتورتموشدولار کی، اگر چوخ گوج وئرسه‌یدی، ایچالاتی قیچ‌لارینین آراسیندان باییرا تؤکولردی.
قادینین اوزو پؤرتموشدو. هردن برکدن باغیریردی. بعضاً ده دیش‌لری ایله دوداق‌لارینی سیخیردی. اما نئجه اولورسا اولسون، نفس چکمه‌لی، سونرا محکم گوجَنمه‌لی ایدی. من و آنام آرالانمیش بودلارین قارشیسیندا اوتورموشدوق و بیرلیکده سو و قانی تمیزله‌ییردیک. آنام نفسینی ایچریسینه چکیب دورموشدو. نه اوچون گؤزله‌دیییمیزی بیلمیردیم. ائله بو آندا معجزه باش وئردی. قادینین او یئرینین اطرافیندا بیر قیریش دا آرتدی. سونرا یئنه ده بیر قیریش، بو آرتیق قیریش‌لار قادینین او یئرینین قیریش‌لاری ایله قاریشدی. سونرا آنام قیشقیردی: «گوجن! گوجن!» قادین دا گوجندی، داها چوخ گوج وئردی. سونرا یئنه ده بیر قیریش، ایکی قیریش و… قیریش‌لار آرتدی، بئله‌لیکله ده آیدین اولدو کی، بیر-بیرینه قوووشموش قیریش‌لار کؤرپه‌نین باییرا چیخان باشی ایمیش. اللهیم، معجزه‌یه بیر باخ! سونرا کؤرپه‌نین بد‌نی چیخدی. کؤرپه آرتیق آنامین قوجاغیندا ایدی. هه، آغلایان او اؤزو ایدی. من او بوش دلیکدن بیر پارچا اتین گلدییینی گؤردوم. ساکتجه خورولداییر و قیریش‌لاری ایسه قان ایچینده غرق اولوردو. گؤزومو اورایا زیلله‌میشدیم. سونرا جیفت باییرا چیخدی، غریبه بیر شئی ایدی! بیر یومرو قان، سونرا معجزه‌لی دئشیک قانا بولاشمیش اتلی قاپی‌لارینی باغلادی. سونرالار آناملا بو معجزه‌نی دفعه‌لرله مشاهده ائتدیم. اونا باخماقدان هئچ وقت دویمادیم. آنام اؤلندن سونرا محله اهالیسی ماماچا اولماغیمی ایسته‌دیلر. مندن اؤنجه حاجی باشقاسی ایله ائولنمیشدی. آروادی دوغارکن اؤلدو، او گئجه حاجی چوخ آغلادی. اونا اوره‌ییم یاندی. سحری گون حاجی منیمله نکاحا گیرمه‌یی تکلیف ائتدی. ایکی-اوچ هفته‌دن سونرا ایشیمی بوراخماماق شرطی ایله حاجییا اَره گئتدیم. حاجی دا قبول ائتدی. حاجی چوخ یاخشی انسان‌دیر. اوندان شکایتچی دئییلم. سونرالار حاجی لایقلی انسان اولدوغو اوچون مکّه‌یه گئدن‌لرین باشچیسی اولدو. داها بوندان یاخشی نه اولا بیلردی! اما من او معجزه‌نی سئویب و اونا بند اولدوم. گون‌اورتا حاجی ائوه گلنده بیرینجی ایشی کرم و آیازلا گولشمه‌یه باشلاماسی اولدو. ائوه گیر‌ن کیمی پئنجه‌یینی چیخاریب میخدان آسدی. سونرا آیازا دئدی:
– پهلوان، گل قاباغا گؤروم، عسگرلیکده سنه نه اؤیره‌دیب‌لر؟
– آتا، عسگر آلایی، زورخانا دئییل!
کرم قاباغا آتیلیب دئدی:
– آتا، باجاریرسان منیمله گولش! باجاریرسان ایرهلی گل!
حاجی ظارافاتلا دئدی:
– یوخ! سندن قورخورام، چوخلو فند بیلیرسن. اما بیلیرم کی، آیاز هئچ بیر فند بیلمیر.
– کرم هارادان فند اؤیره‌نیب؟ او آنجاق چوغولو هاوایا قالدیرماغی یاخشی باجاریر. بیر ده باشقالارینین گؤیرچین‌لرینه تور قورماغی باجاریر.
من دئدیم:
– سن ده جماعتین قیزلارینی توولاماغی یاخشی باجاریرسان، بلاسان.
حاجی، «آی حارام‌زادا!» دئییب آیازین اوزرینه شیغیدی. اما آیاز اؤزونو گیزله‌ده‌رک تئز آتاسی‌نین آرخاسینا فیرلاندی. اونون بئلیندن توتوب چالیشدی کی، قالدیرسین. آنجاق حاجی آیاق‌لارینی یئره محکم باسمیشدی. سانکی آیاق‌لاری یئرین باغرینا سانجیلمیشدی. حاجی الینی قالدیریب آیازین باشیندان یاپیشدی، سونرا بارماق‌لارینی اونون بوغازیندا حالقالادی. آیاز شاللاق کیمی گؤیه قالخیب، حاجی‌نین قارشیسیندا باشی اوسته یئره دوشدو.
حاجی دئدی:
– هر اوچونوزله بیر یئرده گولشمه‌یه حاضیرام.
من گولوب دئدیم:
– حاجی، هاچاندان بری من گولشچی اولموشام؟
حاجی اوزونو اوغلان‌لارینا طرف توتوب دئدی:
– گؤرک هانسی طرف اوداجاق! اگر سیز آنانیزلا بیرلیکده اودسانیز، آنانیزی مکّه‌یه آپاراجاغام.
من دئدیم:
– بو دا خیرمان وقتی وئریلن وعده‌لردن‌دیر! سن صاباح یوخ، او بیریسی گون سفره چیخمالیسان. منی مکّه‌یه نئجه آپاراجاقسان؟
– من حاجی‌لارین رییسی‌یم. ایکی گونه پاسپورتونو حاضیرلارام، اینانمیرسان؟
آیاز دئدی:
– آنا، عیبی یوخدور. گل، شرطی قبول ائله!
کرم دئدی:
– چوخ یاخشی، آنا قبول ائتدی!
سونرا حاجی‌نین اوزرینه شیغیدی. منیم یئریمه دانیشماق کر‌مین همیشه‌لیک عادتینه چئوریلمیشدی. منه وکیل و قیّوم اولماغی بو تئزلیکله اؤیرنمیشدی. آیاز، کرمی تهلوکه‌ده گؤر‌ن کیمی حاجی‌نین اوستونه آتیلدی. من ده حاجییا یاخینلاشیب اونون یوخا یئرلرینی قیدیقلاماغا باشلادیم. حاجی گولوردو، اؤزونو منیم الیمدن قورتارماق ایسته‌ییردی. اوغلان‌لارینی او یان-بو یانا توللاییردی. من ده توتوق وئرمیردیم. اوغلان‌لاری اونونلا ال‌به‌یاخا اولدوقدا من ده اونو قیدیقلاییردیم. نهایت، اونو قالدیریب اوزو اوسته یئره ییخدیق. حاجی تسلیم اولدو. آیاغا قالخدی، نفسی تنگیمیشدی.
کرم دئدی:
– آنامی مکّه‌یه آپارمالیسان، اؤزون شرطی اودوزدون.
حاجی آیازا اشاره ائتدی کی، پئنجه‌یینی گتیرسین، سونرا منه باخیب گؤز ووردو. شیطانلیقدان گؤزلری پاریلداییردی.
– گمان ائدیرسن کی، من بوشو-بوشونا اودوزورام؟ هه؟ سن گمان ائدیرسن، من بوشو-بوشونا اودوزورام؟…….
آردی وار………………..
