باغلانتیلی باسقی‌لار! (ستم‌های متصل)
سودابه تقی‌زاده زنوز
«هرهانسی باسقی، نوعونا باخمایاراق، محاربیه یول آچار»
«سیمون دوبووار»
اینسان حقوقلاری بیان‌نامه‌سی ۱۹۴۸-جی ایلده، پاریس شهرینده و ایکینجی دونیا ساواشینین تاثیرینده، بیر مقدمه و ۳۰ مادده‌لی بین‌الخالق مقاویله‌دیر. همین مقاویله‌ده ایلک دفعه اینسانلارین یاشادیقلاری زامان و جغرافیایا باخمایاراق اونلارا صیرف اینسان اولدوقلاری اوچون لازیم اولان اساس مدنی، ایقتیصادی، سیاسی و ایجتیماعی کیمی حقوقلاردان صحبت گئدیر.
۱۹۴۸-جی ایل -بین‌الخالق اینسان حقوقلاری بیان‌نامه‌سی‌نین تصدیق-یندن، ۱۹۹۳-جی ایل -ایکینجی بین‌الخالق اینسان حقوقلاری‌نین کنفرانسی-نا قدر، قادین حقوقلاری، اینسان حقوقلاری چرچیوه‌سینده یئر آلمالی‌دیر دییه دوشونجه‌سینه چاتماق، ۵۰ ایله یاخین زامان طلب ائتدی!
تخمینن همین ایل‌لر ایران‌دا، خصوصی ایله ۱۲۸۹-جی ایلدن ۱۳۱۱-جی ایله قدر-۱۳ ایل بویونجا- بو اؤلکه‌نین قادین حقوقلاری اوزره اَن پارلاق ایل‌لریندن ساییلیر. ۶ ایل، مارت آیی‌نین ۸-ی، دونیا قادین گونو اولاراق تعیین ائدیلمه‌دن اول، قادینلارین کیشی‌لرله برابر آکتیوجه‌سینه ایران مشروطه اینقیلابیندا ایشتیراک ائتمه‌سی اونلارین جمعیته داخیل اولماسینا سبب اولدو. قادینلارین ساوادلانماسینا داییر، خصوصی مکتبلر و ژورنال‌لارین یارانیلماسی، قادینلارین برابرلیک و باسقی‌لارا قارشی آتدیقلاری ایلک آددیملاردان ساییلیر.
۱۲۹۹-جی ایلده یارانان ایران کمونیست پارتیاسی و ۱۳۲۰-جی ایلده یارانان توده آدلانان پارتیا، قادین حقوقلارینی مدافعه ائتمکله یول آچماغا چالیشدی. پارتیانین ایلک قورولدوغو گوندن بیله «مریم فیروز» آدلی شخصین رهبرلیگی ایله یارانان توده پارتیاسی‌نین قادین تشکیلاتی و «بیداری ما» آدلی ژورنالدان سونرا، ۱۳۲۴-جی ایلده آذربایجان دموکرات فیرقه‌سی‌نین الی ایله قادینلارین سس وئرمه حقوقو، همچنین قادین و کیشی اوچون برابر معاش حقوقونو رسمیته تانیماق همین آخیمین الده ائتدیگی قازانجلاردان ایدی.
بیر طرفدن مشروطه اینقیلابی دیگر طرفدن توده و خلق فدایی‌لر کیمی قادینلارین حقوقلارینا اینانان سول پارتیالارین چالیشمالاری‌نین نتیجه‌سینده قادین حقوقلارینی الده ائتمک اوزره یارانان ژورنال‌لار، انجمن‌لر و سایر. باشقا اؤلکه‌لرده قیسیر قالدیغی کیمی ایران‌دا دا، ۱۳۱۱-جی ایله قدر، رضا شاهین قادینا قارشی سیاستلرینین نتیجه‌سینده تمامی ایله تاپدالاندی!
بئله‌لیکله ۱۹-جی یوز ایلین سونونا قدر دونیا تئرمین‌لرینه بیله داخیل اولمایان «فمینیزم»، یایغین سوسیال حرکته چئوریلمکدن بیله عاجیز قالدی. ۱۶۳۰-جی ایل‌لرده فمینیزم اوزره یازیلان بیرینجی اثرلر ایسه اونلاری کیشی‌لر ایله ائولنمکدن نهی ائدجک قدر دایاز ایدی! فرانسیز دیلینه داخیل اولان فمینیزم تئرمینی ایسه یئنه ده قادینلارین حقوقونو گؤرمزدن گلن فرانسانین پاتری‌آرخال اینسان حقوقلاری بیان‌نامه‌سینه اعتیراض اولاراق چیخیش ائتدی!
همین پراسئسین سونو، فمینیزمین دونیا اوزره باشدان کئچیرتدیگی اوچ دالغایا سبب اولدو. ۱۸۴۸-جی ایلده قادینلارین سس وئرمه حقوقنو الده ائتمک آرزوسو، قادینلاری دا وطنداش اولاراق رسمیته تانیما سیمبلی کیمی هدفه آلان فمینیزمین بیرینجی دالغاسی، ۲۱-جی یوز ایلین آکتیویستلرینه گولونج گؤرونسه ده ۷۲ ایل چالیشماقدان سونرا، یعنی ۱۹۲۰-جی ایلده حقیقته چئوریلدی! کؤله‌لیک قانونون قالدیریلماسی ایسه بو دالغانین ایکنجی قازانجی اولدو!
۱۹۶۰-جی ایلدن یارانان ایکینجی دالغا، کؤله‌لیک قانونون قالدیریلماسیندان سونرا اولان علیل، هموسکسوال و قارا دریلی قادینلار کیمی قادینلارین آراسیندا یارانمیش نئچه کاتاقوریا‌لی قادینلارین پرابلئم‌لرینی قالدیرماغا چالیشدی. «باغلانتیلی باسقی‌لار- interlocking oppressions » تئوریسی‌ینن یارانماسی «کمباهی چایی» آدلی هموسکسوال قارادریلی گروپو طرفیندن همین سببدن ایدی. بیرینجی و ایکینجی دالغا آراسیندا یارانمیش بوشولوقلاری دولدوران ایکینجی دالغانین اَن مشهور اثری ۱۹۴۹-جی ایلده یازیلمیش تانینمیش یازار «سیمون دوبوار»ین «ایکینجی جینس» آدلی کیتابی‌دیر.
۱۹۸۸-جی ایلده یارانان اوچونجو دالغادا، «کیمبرلی کرنشاو»ین اورتایا قویدوغو کسیشیمسل -اینگیلیسجه:اینترسکشنالیتی/ فارسجا:تقاطع- آدلی تئوریسی، همین «کمباهی چایی» گوروپوندان ایلهام آلاراق یارانمیشدیر. کسیشیمسل تئوریسی، قادینلارین کاپیتالیزم، پاتری‌آرخالیزم و فاشیزم کیمی سیستملرده قازاندیقلاری تجروبه، اونلارین جمعیتده صاحیب اولدوقلاری سوسیال دوروم ایله باغلی‌دیر دییه اینانماقدادیر. یارانان اوچونجو دالغادا ائتنیک، صینیف، یاش، جینسی یؤنه‌لیم، دین و سایری ساختا آدلاندیریب، پست‌مدرنیسم مکتبینه دایاناراق مدرن فیمینیزم حرکاتی طرفیندن قادینلار اوچون تعیین ائدیلمیش اوستون کیملیگه اعتیراض ائدیر.
بئله‌لیکله پست‌مدرن آدی ایله تانینان اوچونجو دالغا قادینلارا معین بیر کیملیک تانیمادان، کئچمیشده یارانان معین قورولوشلاری سیندیریب، فرقیلیکلره دیقت ائدرک چیخیش ائدیر. بئله‌لیکله فرقیلی صینیفلره، دینلره، ائتنیکلره و سایر آزینلیقلارا باغلی اولان قادینلاری فیمینیزم حرکاتینا داخیل ائتمکله، اؤزلرینه مخصوص اعتیراض باشلاتمالارینا ایمکان یارادیر.
داها اول قارادریلی قادینلارین طرفیندن «قادین» تئرمینینین واحید بیر وارلیق اولاراق یاراتدیقلاری شبهه‌دن سونرا، «فوکو»، «دریدا» و «لیوتار» کیمی سوسیولوقلارین تاثیرینده «فروید»، «لاکان» و «باتای» کیمی شخصلرین پیسیخولوژی تئوری‌لرینه باغلانان فمینیزم حرکاتی، فمینیزمی صیرف جینسی برابرلیک حرکاتی کیمی دئییل، بلکه «سوسیال هارمونی» ایچره و داها یوکسک مقامدان گؤرمکده‌دیر.
«سوسیال هارمونی» قارادریلی قادینلارین ایرق تئرمینی‌نی اَن گوجلو باسقی سیمبولو کیمی قادین حرکاتینا داخیل ائتمکلریندن ایلهام آلاراق، قادین تئرمینی‌نی معین بیر وارلیق کیمی گؤرمه‌دن و کیمسه‌نی محدودلاشدیرمادن، هر کسی ایحاطه ائدیر. همین باخیشلا بوتون قادینلار، ائتنیکلر، جینس‌لر، صینیلر و سایر. برابر یئرده دوروب عینی حقوقلارا مالیک اولاراق قادین و کیشی، قارادریلی و آغ‌دریلی، اوستون صینیف و آشاغی صینیف کیمی سرحدلری قالدیرماغا چالیشیر.
«سوسیال هارمونی» دوشونجه‌سینه دایاناراق، ۲۱-جی یوز ایلده بیزیم اوچون غریبه گؤرونن آمازونلی فیمینیزم، ضیدیتلی فمینیزم، کیشی‌سل فمینیزم، پاپ فمینیزم، ائگویست فمینیزم کیمی فمینیزم نوعلری، یاشادیقلاری جمعیتین احتیاجینا باغلی اولاراق یارانماقدادیر.
۲۰۰۸-جی ایلدن بری، فمینیزمین دؤردونجو دالغاسی دیجیتال دونیا و مدیالارین چیین‌لرینده، پست‌مدرنیسم فمینیزمین یاراتدیغی کسیشیمسل تئوریسی‌نه دایاناراق سرحدسیزلیک قاورامینی داها آرتیق گئنیشلندیرمکله، فمینیزمی تکجه قادین-کیشی برابرلیک و عدالتینه محدودلاشدیرمایان و بوتون عدالتسیزلیکلره اعتیراض ائدن بیر کانسئپت کیمی اورتایا قویماقدادیر.
منبع: http://azfemina.com/fa/?p=1403
