دده عدالتین فراقیندا
چنگیز مهدی‌پور
عاشیق صنعتی و تورک خالقینا عائید اولان بنزرسیز ساز موسیقی آلتی، مین ایل‌لردن، عصیرلردن بئله زامانین چوخ آغیر سیناقلاریندان چیخمیش و خالقیمیزا، مدنیتیمیزه، توپراغیمیزا، تاریخیمزه قارشی خور باخانلارین و قوشون چکنلرین اؤنونده، قورخمادان، سارسیلمادان و کدرلنمهدن داغ کیمی دایانمیشدیر.
عاشیق صنعتی، تک شیفاهی خالق ادبیاتیمیزین یوخ، بلکه بوتون تورک خالقینین یاشادیغی اراضیلرین و اونونلا باغلی عادت عنعنه‌لرین ده تبلیغچیسی، آنلاتیجیسی و قورویوجوسو اولموشدور. حقیقتنده بونو بیلمه‌لی‌ییک کی، عاشیق‌لاریمیز بوتون تاریخ بویو اؤز سازلاری ایله، زامانین ان آغیر دوروموندا تک آذربایجان دئییل، بلکه بوتون تورک خالقلاری‌نین هم معنوی و هم ده مدنی، اجتماعی و سیاسی وارلیقلاری‌نین قورویوجولاری اولموشلار. ائله اونا گوره ده عاشیق صنعتی و سازیمیز دونیا سوییه‌سینده مقدس بیر موسیقی آلتی اولاراق دیل‌لره دوشموشدور.
بیلدییینیز کیمی بو صنعتین داهی‌لری یاخود ماهیر ایفاچیلاری بارماق سایی قده‌رینده اولموشلار. اونلاردان بیری معاصیر دؤوروموزون داهی و ال چاتماز صنعتکاری اوستاد «عدالت نصیب اوو»دور کی الله طرفیندن بیر نعمت اولاراق آذربایجان خالقینا پای گؤندریلمیشدی. هر کس بونا آگاهدیر کی، بئله شخصلر تئز- تئز یوخ، بلکه نئچه عصیردن بیر ظاهیر اولارلار. آذربایجان خالقی گؤر نه‌قده‌ر خوشبختدیر کی، طالعینه بئله بیر انسان دوشموش. ائله بیل او الله طرفیندن گوندریلمیشدیر کی، بوتون تورک خالقینین طرفیندن مین ایللر بویو خالقیمیزین آجیسینا، اذیتینه قاتلانان سازیمیزین اوره‌یینی اوخشاسین، کؤنلونو آلسین.
داهی اوستادیمیز ساز دونیاسینا یئنی بیر باخیشلا هم ده تام فرقلی دوشونجه ایله یاناشمیش. او، ساز دونیاسینا وارد اولدوقدا سازی اؤپدو، تئللرینه سیغال چکدی، باغرینا باسدی، باشینین اوستونده دولاندیردی. او هئچ زامان سازیمیزی اوره‌یینین باشیندان آشاغا ائندیرمه‌میش. دئمک اولارکی، داهی صنعتکاریمیز سازین مقدسلییینی دوشونه‌رک، ایللر بویو گئجه‌سینی- گوندوزونو سازا حصر ائتمکله بو صنعتین درینلییینه جوموب، اونونلا دیل تاپیب دانیشمیش. او بلکه‌ده انسانلارین فرقلی دوشونجه‌لریندن آسیلی اولاراق میثال اوچون هره آیری- آیری بیر یولا یاخود مکتبه قوللوق ائتدییی اوزوندن، نه بیلیم نه‌دن، ائلییه بیلمه‌دی هرکس‌له دیل تاپیب دانیشماغا، آمما سازلا اؤز روحونو بیرلشدیرمه‌یی باجاردی. ساز دا اونو اینانمیش و مین ایللر بویو سینه‌سینده ساخلادیغی سیرلری یاواش- یاواش اونا آندیرمیش، هم ده اوزون زامان ایچه‌ریسینده بو صنعتین قوللوغوندا دوران داهی صنعتکارلارین او جومله‌دن «دده قورقود»دان باشلایاراق۲۰-۱۹- جی عصیرده یاشایان «دده علسگر»ین زامانینا قده‌ر بوتون اوستادلارین روحلارینان اونون روحونو جالاشدیرمیش. اونا گؤره‌ده اوستاد صنعتکاریمیزین سولو ساز ایفا طرزی، اؤزونه مخصوص دستخط اولاراق اورکلرده یئر آچمیش.
عدالت سازا یئنیدن جان وئرمیش. او، سازی هر کسه سئودیرمه‌یی باجارمیش. عدالتین سازیندا پرده‌لرین و نوتلارین دقیقلییی، میضراب و بارماق تئخنیکاسی بیر معجیزه‌یدی. عدالت اؤزو ده بیر معجیزه‌یدی. عدالتین بو ساحه‌ده گؤردویو ایشلری بیر بؤیوک موسیقی عالیمینین گؤردویو ایش‌لری‌له مقایسه ائتمک اولار.
عدالتین ان اوستون جهتلریندن بیری ده هاوالارلا باغلی اؤز آرتیرمالاریدی، او دا عبارتدیر مئلودیالار، گوللر و خاللاردان کی، بعضیلری کیمی یاماق دئییل، بلکه ائله بیل هاوا یاراناندان بئله یارانمیش. عدالت سازا، ساز عدالته، او قده‌ر یاراشیردی، سانکی بیر-بیرینین بویونا بیچیلمیشلر. عدالت بو صنعته بیر افسانه کیمی گلمیش، آمما اوره‌کلرده و تاریخده اوسطوره اولاراق یاشایاجاق.
عدالت ساز ایفا ائتدییی زامان اولو بابالاریمیزدان توتموش داهی‌لریمیزه قده‌ر او جومله‌دن: «یونیس ایمره»، «دیریلی قوربانی»، «عباس توفارقانلی»، «تیکمه‌داشلی خسته‌قاسیم»، «گؤیچه‌لی علسگر»، «عاشیق وئیسل» و … گؤزموزون اؤنونده جانلانیرلار. عدالت سازی باغرینا باساندا، دده قورقود، کوراوغلو – نیگار، اصلی و کرم و… حیکایه‌لری هر کسین گؤزونون اؤنونده جانلانیر. عدالت ساز ایفا ائتدییی زامان سانکی تورک خالقینین اوردوسو دوشمنه غلبه چالیر. بو سؤزلردن سونرا بئله بیر سووال اورتایا چیخیر کی، نه‌دن عدالتین ایفاسیندا بئله بیر تصوور یارانمیش؟ چونکو ساز‌ایله عدالتین روحلاری بیرلشمیش. ایندی بئله بیر بیرلشمه‌دن، بئله بیر روح باغلانتیسیندان آیریلماق، سازیمیزا چوخ آغیر درد اولدوغونو دوشونورم. شوبهه‌سیز کی، بو اوزون زامان ایچه‌ریسینده حدسیز هجوملارا معروض قالان، تاریخین ان درین قاتلاریندان، بورولقانلاریندان، چتین دؤنگه‌لریندن بورا قده‌ر سارسیلمایان، کدر حیسی کئچیرمه‌ین اولو سازیمیز، بلکه‌ده ایلک دفه اولاراق بئله بیر داهی صنعتکارین فراقیندا، غم اوره‌یینه یول تاپمیش. عاشیق صنعتینه، سازیمیزا کئچمیش اولسون دئییرم و اینانیرام کی، بودا گئچه‌جک. چونکو سازیمیز بئله آغری- آجیلاری چوخ تجروبه ائتمیش و عدالتین یولونون داوامی اوچون بونا دا تابلانماق زوروندادیر.
ساز سولو ایفاچیلیغی اوستاد «عاشیق امراه گولممداوو»دان باشلایاراق، عدالت اونو زیروه‌لره قالدیرمیش. گئچمیشده عاشیغین کیم اولدوغونا نظر سالاندا گؤروروک کی، بیر نئچه اینجه‌صنعتین ماهیر ایفاچیسی اولموشلار. آمما عدالت بونلارین ایچه‌ریسیندن سازی سئچه‌ره‌ک اونا یئنی و مستقیل قول آییرماقلا، بو گون سولو ساز ایفاچیلیغی عاشیق صنعتینین ان چوخ سئویلن قوللاریندان بیرینه چئوریلمیش.
داهی اوستادیمیز گاهدان موصاحیبه‌لرینده بئله بیر سؤز ایشله‌دردی: «ساز منیمله گلیب و منیمله ده مزارا گئدهجک.» بو سؤزو مزاح اولاراق بو صنعت‌له باغلی گنجلری تحریک ائدیب و حرکته گتیرمک مقصدیله استیفاده ائدیرمیش. چونکو هر کسه آیدیندیر کی، عدالت سازا یئنیدن جان وئریب و اونون تاثیرینده چوخلو ساز ایفاچیلاری مئیدانا گلمیش. هله دونیا اوزره بو سازین ایلک آددیملاریدیر. بوندان سونرا گلن نسلین واسطه‌سیله بیر چوخ ذیروه‌لر فتح اولوناجاق.
سون اولاراق داهی اوستادیمیز عدالت نصیباوو، جیسمن بیزدن آیریلدیغی اوچون بوتون تورک و آذربایجان خالقینا، خصوصی اولاراق حؤرمتلی عائله‌سینه باش ساغلیغی دیله‌ییرم.
