دده‌قورقود بیر کیتابدیر…
محمدرضا باغبان کریمی
دده‌قورقود کیتابی آذربایجان ادبیاتی‌نین شاه اثری اولاراق، اونون حاققیندا دونیادا آراشدیرمالار و اینجه‌له‌مه‌لر چوخ اولورسا دا، ایراندا یوخ حدّینده‌دیر. هله بو کیتابین یازییا آلیندیغی باره ده هئچ بیر یازی گؤرمه‌میشیک. گاهدان دده‌قورقودو یازیلی ادبیاتدان و گاهدان شفاهی ادبیاتدان ساییریق. اگر شفاهی ادبیاتدان ساییلیر، نییه بس آدی “کیتاب” قویولموشدور؟
آذربایجان ادبیاتیندان دانیشاندا، دده‌قورقود کیتابیندان دانیشماماق اولماز؛ ایستر شفاهی ادبیات و ایسترسه ده یازیلی ادبیاتدا دده‌قورقود کیتابی‌نین اؤز یئری واردیر. بو ده‌یرلی ادبیات آبیده‌سی، همیشه بیر کیتاب کیمی آدلانمیشدیر. همیشه یازیب و اوخوموشوق: “کیتاب دده‌قورقود”. بیر اثر، کیتاب آدلاندیقدا اونون یازیلی اولماسینا تاکید اولونور. بئله اولورسا بو اثری یازیلی ادبیاتیمیزدا سایماغیمیز گره‌کلی‌دیر. دده‌قورقود بیر کیتابدیر. دوغرودور کی دده‌قورقود کیتابیندا اولان سیمالاری، بویلاریندا اوز وئرمیش اولای‌لاری مختلف شفاهی ادبیاتیمیزدا، افسانه‌لرده و ناغیل‌لاردا دا گؤروروک. چوخلو ناغیل‌لار و دستانلاردا اونون ائتکیلرینی تاپماق مومکوندور. دده‌قورقود حادثه‌لرینه بنزه‌ر اولایلار و سیمالارلا تاریخ آلانیندا اوز اوزه گلمک اولور. بو اولای‌لارین و سیمالارین ایزلرینی تاریخیمیزده تاپماق اولار.
شبهه یوخدور کی دده‌قورقود بویلاری اسلامدان اؤنجه بیر دوره‌یه باغلی‌دیر. بورادا اوز وئره‌ن حادثه‌لر و تانیتدیریلان سیمالار، اوسطوره دورانینا عایددیلر. قهرمانلار، خارق العاده قوه‌لر و سیمالارین اشتراکی او جمله دن دلی دومرولون عزرائیل ایله ساواشی، تپه گؤزون یارانیشی و بیر سیرا قهرمانلاردان اوز وئره‌ن ایشلر غیر عادی، دوغالدان اوزاق و اینانیلماز بیر حادثه‌لردیر و اوسطوره‌لره باغلی اولدوغو هئچ شوبهه یاراتمیر. باشقا طرفدن بو اون ایکی بوی، بیر – بیرینه باغلی‌دیرلار و بیر اؤلکه‌ده هر نه قده‌ر گئنیش اولورسا دا اوز وئریر. قهرمانلار بیر نئچه بویدا عینی صورتده واردیرلار و بیر ملت و بیر اؤلکه‌دن سؤز گئدیر. داها آرتیرماق لازیمدیر کی دده‌قورقود کیتابی‌نین اشتراکچی خالقینی، بیر کؤچری ملت یوخ، بلکه یئرلی و اکینچی، عینی حالدا داوار ساخلایان بیر دورومدا گؤروروک. گؤردویوموز بامسی بیرک ۱۶ ایل یاد اؤلکه‌لره گئدیب و ۱۶ ایلدن سونرا وطنه دؤندوکده، خالقینی همان یئرلرده تاپیر. اگر بو ملت کؤچری اولسایدی، ۱۶ ایلدن سونرا اؤز ائلینی تاپا بیلردی می؟ آنجاق دده‌قورقود داستانلاریندان آذربایجان قوخوسو گلیر و بوگون ده آذربایجانیمیزین هر یئرینده، هر بوجاغیندان دده‌قورقود ایسی و قوخوسو گلیر. بو قونویا باشقا بیر یئرده توخوناجاغام.
بیز بورادا دده‌قورقود اثرینی بیر کیتاب کیمی اوخوموشوق و بورادا اونا بیر کیتاب کیمی ده توخونماق ایسته‌ییریک. دده‌قورقود کیتابی‌نین بیر نئچه الیازماسی دونیادا تانینمیشدیر. آنجاق اونون یازیلما تاریخی هاچاندیر؟ الیمیزده اولان الیازمالار ۱۵ – ۱۶جی یوز ایللرده یازیلمیشدیر، داها دوزگون دئسک کؤچورولموش و یا استنساخ اولموشدور. ایندی دئمه‌لی‌ییک هارادان کؤچورولموش و یا هانسی بیر کیتابین اوزوندن کؤچورولموشدور؟ بلکه، هئچ ده شفاهی اولمامیش و آغیزلاردان توپلانمامیش، بلکه بیر کیتاب اوزوندن یازیلمیشدیر؟. ایندی بو ادعانین ایزلرینی تاریخده تاپمالیییق.
اسلامین ایلک یوزایللرینده یازیلان تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی – عربجه یازیلان- اثرلرینده، اوغوزخان داستانی کامل صورتده و دوزگون اولاراق گلمیشدیر. بو ایکی کیتاب، اوغوزخان داستانی و تاریخینی چوخ گؤزه‌ل و دوزگون اولاراق یازییا آلمیشدیر. اونون قایناغی هاردادیر؟ آنجاق اوغوزنامه‌لر واریمیش! یوز ایللر سونرا جامع التواریخ کیتابی، رشیدالدین فضل‌اله همدانی بو اوغوزنامه‌لرین ان دوزگون قایناغینی الده ائتمیش و چوخ اطرافلی بو داستانلارا توخونموشدور. البتده تاریخی قایناقلارین چوخوندا اوغوزخان حاققیندا اطرافلی یازیلار واردیر. دده‌قورقود کیتابی اؤزو بیزیم اوچون معتبر بیر قایناقدیر. آنجاق بونون الیمیزده اولان یازیلی و مکمل نسخه‌سی سونرالار کؤچورولموش و “کیتاب دده‌قورقود من لسان اوغوزان” عنوانیله الیمیزه چاتمیشدیر.
دده‌قورقود کیتابیندا، دده‌قورقود سیماسی تانیتدیریلیر. او، پیغمبر زمانیندا یاشامیش و ۲۹۵ ایل ده عؤمور سورموشدور. سون تدقیقلر گؤستریر کی ساسانی شاهی انوشیروانین (۵۳۱ – ۵۷۹ م) وزیری “بزرگمهر”ین یانیندا بیر اوغوزنامه دن آد آپاریلیر کی اونو یازیب دوزه‌ن “اولوخان بیتیکچی” اولموشدور. پروفسور نظامی خودیف “آذربایجان ادبی دیلی تاریخی”[۱] کیتابیندا هئچ بیر قایناق گؤسترمه‌دن، بو کیتابدان بیر نئچه صفحه متن گتیریب و اونون دیلینی اینجه‌له‌ییر. بو دیل، اثرین اسلامدان اؤنجه یازیلدیغینی ایناندیریر و گؤستریر کی نه قده‌ر “اورخون” و “یئنی سئی” کتیبه‌لرینه یاخین بیر دیلدیر.
ایکینجی قایناقدان دانیشاندا عباسی خلیفه‌لریندن اولان هارون الرشید(۷۶۳ – ۸۰۹ م) زمانینا اشاره اولور و دده‌قورقود اثری‌نین عربجه‌یه چئوریلمه‌سیندن دانیشیلیر. بو معلوماتی، بیز “ابوبکر عبداله الدواداری”نین “دررالتیجان” کیتابیندان آلیریق. ابوبکر عبداله الدواداری بیر نئچه کیتابین یازاری‌دیر، او جمله دن “کنزالدرر و جامع الغرر”، “دررالتیجان”، “غرر تواریخ الزمان” اثرلرینی آد آپارماق اولار. الدواداری بو کیتابی ۷۰۹ قمریده یازمیش و ۶۲۸ قمری ایلی‌نین حادثه‌لرینه اشاره ائده‌رک، ایکی کیتابدان آد آپاریر: بیری “اولوخان بیتیکچی” یازان اوغوزنامه و ایکینجی هارون‌الرشید زمانیندا اولان اوغوزنامه کی دده‌قورقودون آدی دا گلمیشدیر. الدواداری بو ایکینجی کیتابی اؤزو گؤرموش و اونون تورکجه‌دن فارسجا و عربجه‌یه ترجمه‌سیندن دانیشیر و یازیر کی “جبرئیل بن بختیشوع” هارون‌الرشیدین سارای دیلماجی بو اثری عربجه‌یه ترجمه ائتمیشدیر. بو اثرین اصل نسخه‌سی ابومسلم خراسانی خزینه‌سینده اولدوغونو دا اونوتمور. الدواداری‌نین وئردیگی معلومات اساسیندا بو کیتابدا اولوغ داغ، آلتون خان، اولو آی آناجی، منقبه چوجوق ارسلان و . . . دان دانیشیلیر و دباکوز (همان تپه گؤز) احوالاتینا دا اشاره ائدیر. الدواداری ۷۶۷ق / ۱۳۳۵م دا وفات ائتمیش و کیتابیندا اوغوزخان و دده‌قورقود حاققیندا معلومات وئرمیشدی.
“جامع التواریخ” کیتابی چوخ آیدین صورتده یازیر کی تورک و مغول سارایلاریندا تاریخی قایناقلار – اوغوزنامه‌لر حؤرمتله ساخلانیلیر و سارایدا همیشه بیر سیرا تاریخ بیلنلر و نقاللار سایغی ایله حفظ اولونورلار. هئچ شوبهه یوخدور کی رشیدالدینین الی بو قایناقلارا چاتمیش و کیتابیندا اونلاردا گؤزل بهره آلمیشدیر[۲]. باشقا تاریخی قایناق “شجره التراکمه” کیتابی‌دیر کی “ابولغازی بهادر خان” یازمیش و معتبر بیر اثر کیمی تاریخده ده یرلنمیشدیر[۳]. پروفسور محرم ارگین ۱۶جی عصرین مورخی “بایبورتلو عثمان”دان آد گتیریب و دده‌قورقود حاققیندا وئردیگی معلوماتدان استفاده ائدیر[۴]. باشقا بیر کیتاب “کلمات اوغوزنامه المشهور به آتالار سؤزی”دیر کی ۱۴ – ۱۶ عصرده یازیلمیش و دده‌قورقود کیتابی‌نین ایلک صفحه‌لرینده اولان نصیحتلر، کلاملار و باشقا ضرب‌المثللر توپلانمیشدیر. عثمانلی سارایی‌نین تاریخچیسی اولان “منجم باشی” دا اؤز کیتابیندا دده‌قورقوددان آد آپارمیش و اونون داستانلارینا اشاره ائتمیشدیر[۵]. هابئله “تاریخ جدید” یا “مرآت جهان” آدیندا باشقا بیر قایناقدان دا آد آپارماق اولار کی ۱۰۰۰ق / ۱۵۹۲ م تاریخیندا یازیلمیش و اوغوزخان و دده‌قورقود داستانلارینا اشاره ائتمیشدیر. م. ارگین بیر نئچه قایناغا دا اشاره ائدیر، او جمله دن “شرف نامه” آدلی اثرین “شرفحان” طرفیندن یازیلدیغی و پترزبورگدا ۱۸۶۰جی ایلده چاپ اولدوغونو دا گؤستریر[۶].
اوستده آدلارینی گتیردیگیمیز قایناقلاردان آلماق اولور کی اوغوزنامه‌لر تاریخ بویو سارایلاردا ساخلانیلمیش و اوخونورموش. ایندی بونلار هارالاردا قالمیش، گله‌جک آراشتیرمالار بللندیره‌جکدیر. بو، اؤزو بیزیم ادیبلریمیزین بوینوندا اولان بؤیوک بیر گیرودور. بئله‌لیکله، دده‌قورقودون کیتابی ۱۵ – ۱۶ یوزایللرده یازیلمامیش، بلکه اوزو کؤچورولموشدور. ایراندا دده‌قورقود کیتابی دؤنه‌لر چاپ اولموش و فارسیجایا دا دؤنه‌لرله چئوریلمیشدیر. آنجاق بیز بو داستانلاری آشیقلاردان ائشیتمه‌میشیک، ائشیتسک ده اونلارا یاخین و اونلارا بنزه‌ین داستانلار اولموشلاردیر. بیز، دده‌قورقود ایله بیر کیتاب کیمی تانیش اولموشوق و الیمیزه گلن، بیزه تانیتدیریلان الیازما نسخه‌سی ده ۵۰۰ ایل بوندان اؤنجه‌یه عایددیر. شوبهه ائتمیریک کی بو داستانلار یوزایللر اوندان اؤنجه – یانی ۱۰۰۰ ایل اؤنجه یازییا آلینمیش، آنجاق بو الیازمالار دا سونرالار ادبیات دونیاسینا تانینمیشدیر. بونو آرتیرماق ایستردیم کی چوخ نگرانچیلیق یئری یوخدور؛ بیلدیگیمیز کیمی، حتا ایران ادبیاتی‌نین بؤیوک شاعیرلری‌نین دیوانلاری دا سونرالار، حتا یوز – ایکی یوز ایل بوندان اؤنجه تانیتدیریلمیشدیر. ولی بوگون بوتون الیازمالار اوزه چیخیر و ایشیق اوزو گؤرور.
ایندی تاریخه دؤنوب، دده‌قورقود کیتابیندا اولان قهرمانلارین سیماسینی تاریخدن آختارماق ایسته‌ییریک. بیزجه، دده‌قورقود اؤزو بو کیتابین یازاری‌دیر. کیتاب دا اونون آدینا – دده‌قورقود کیتابی اولموشدور. هر داستانین و یا هر بویون سونوندا، داستان سونا چاتاراق دده‌قورقود میدانا گلیر، قهرمانا آد وئریر، قهرمانی اؤیور و بوی بویلور. دئمک اولار بئله بیر بؤیوک صنعتکار بو کیتابی یازمادا دا باجاریقلی اولا بیلیر. آنجاق ابوالغازی دا دده‌قورقودو بیر شاعیر کیمی تانیتدیریر و او، شجره التراکمه کیتابیندا قازان خان حاققیندا بیر مدحیه‌نی گتیریب و دده‌قورقودو بیر شاعیر کیمی معرفی ائدیر. او بئله یازیر: “سالور قازان سالور قایی قورقود آتا ایله بیر زاماندایدی. قورقود آتانین سالور قازان آلپی مدح ائدیب، سؤیله دیگی منظومه بودور: – بورادا ۷ بندلی بیر منظومه‌نی ده گتیریر”.[۷]
بئله لیکله، ابوالغازی، دده‌قورقودو وزیر و مشاوردن علاوه، بیر شاعیر و یازار کیمی ده تانیتدیریر. بئله اولورسا، اؤز آدینا اولان کیتابین یازاری دا ائله اؤزو اولموشدور. تاریخی قایناقلاردا دده‌قورقود حاققیندا معلومات توپلاماق ساده‌دیر. ایلک اؤنجه دده‌قورقود کیتابی‌نین اؤن سؤزو، بلکه ده لازیمی قده‌ر آیدینلاندیریجی‌دیر. بو اؤن سؤزده بئله یازیلیر: “رسول علیه السلامین زمانینا یاخین بایات بویوندان قورقوت آتا‌دیرلر بیر ار قوپدو. اوغوزین اول کیشی تمام بیلیجیسی ایدی. نه‌دیرسه اولاردی. غیبدن دورلو خبر سؤیلردی. حق تعالی اونون گؤگلونه الهام ائده‌ردی”.
بیر نئجه سطیر آشاغیدا یئنه گلیر: قورقوت آتا اوغوز قومی‌نین مشکلینی حل ائده‌ردی، هر نه ایش اولسا قورقوت آتایا تانیشمایینجا ایشله‌مزلردی. هرنه کی بویورسا قبول ائده‌رلردی. سؤزون توتوب تمام ائده‌رلردی.[۸]
ادبی آراشدیرمالاریمیزدا بیر زمانلار، دده‌قورقود بیر افسانه‌وی و اوسطوره‌وی سیما کیمی تانینیردی، اونون تاریخی شخصیتی قبول اولونموردو. آنجاق بو آراشدیرمالارین گلیشمه‌سینده، یاواش – یاواش یئنی قایناقلار الده ائدیلدیکجه، اونون تاریخی سیماسی اوزه چیخدی و حتا قبری ده تانیندی. دده‌قورقوددان علاوه، قازان خان، بورلا خاتون و باشقا قهرمانلارین دا قبیرلری تانیندی. بوگون بو قبیرلر خالق طرفیندن زیارت اولونوب و اونلارین واقعی انسان اولدوقلاری شوبهه یاراتمیر. پروفسور محرم ارگین ۱۶جی عصرین مورخی بایبورتلو عثمانین یازیلارینا آرخالانیب یازیر: “قازان خان بیگلرله کعبه‌یه گئدیب رسوللا گؤروشدولر. رسول‌الله دده‌قورقودو شیخ تعیین ائتدی.[۹]ارگین همان فاکته گؤره یازیر کی “جام جم آیین” مؤلفی سؤیله‌ییر کی اوغوزخانی قازان خان چوخ مؤمن آدام اولدوغوندان قورقود دده‌نی مدینه‌یه گؤندرمیشدی و پیغمبرله گؤروشدن سونرا اوغوز طایفاسینا اسلامیتی اؤیرتمه‌گه تعیین ائدیلن سلمان فارسی ایله بیرگه او گئری دؤنموشدو”.[۱۰]
بونونلا بیر بالاجا فرقلی اولان معلوماتی شجره التراکمه دن آلیریق. بورادا بئله یازیلیر: “بوتون اوغوز ائلی توپلانیب قایی خالقیندان اینال یاوی‌نی پادشاه یاپدیلار. وزیری قورقود آتا ایدی. قورقود آتا هر نه دئسه اینال یاوی اونون سؤزوندن چیخمازدی. قورقود آتانین کرامت‌لری چوخ ایدی. ایکی یوز دوخسان بئش ایل عؤمور سوردو. اوچ پادشاها وزیر اولدو”.[۱۱]
بورادا اینال یاوی‌دان باشلایاراق بیر – بیر شاهلارین آدلارینی گتیریب و هر بیری‌نین شاهلیق ایللرینی ده سایی ایله یازیر. او جمله‌دن: اینال یاوی ۸ ایل حکومت ائدیر، دویلو قایی ۳۰ ایل، ایرک خان ۳۵ ایل، تومان خان ۲۰ ایل، قانلی یاوی ۹۰ ایل، موریاوی ۷۵ ایل، قاراخان ۴۰ ایل، بوغراخان ۹۰ ایل، قوزو تگین ۴۰ ایل، ارسلان ۷۰ ایل، ایل تگین ۱۵ ایل، اسلی خان ۳ ایل، شعبان خان ۲۰ ایل، بوراخان ۸ ایل، علی تگین ۳۰ ایل و سونرا ملکشاه ایش اوسته گلیر. بیلدیگیمیز کیمی ملکشاه سلجوقی آلتینجی یوزایلین باشلاریندا شاهلیغا چاتیر. شجره‌نین سایدیغی شاهلار دا ۵۰۰ ایله یاخین شاهلیق ائتمیشلر. بئله لیکله، اینال یاوی ۵۰۰ ایل ملکشاهدان اؤنجه شاه اولموشدور. ملکشاهدان ۵۰۰ ایل اؤنجه، پیغمبر زامانینا چاتیریق. پس اینال یاوی و اونون وزیری دده‌قورقود پیغمبر زامانیندا اولموشلار.
البتده ابوالغازی اؤزو ده دئییر کی: “من تاریخی گونلوک اولایلارلا بیلمه‌ییرم”.[۱۲] اونا گؤره ده کیتابین باشقا یئرلرینده بونا مخالف سؤزلر ده گلیر، او جمله‌دن یازیر: “قازان خان بیزیم پیغمبردن اوچ یوز ایل سونرا ایدی. قوجالیق چاغیندا مکه‌یه گئدیب حاجی اولوب گلدی. سالور قایی قورقود آتا ایله بیر زاماندایدی”.[۱۳] یئنه باشقا بیر یئرده اوغورجوق- قازان خانین دوشمنیندن سؤز آچاراق، ساچاقلی‌نین قاچیرماسی و قازان‌خانین ائوی‌نین یغمالانماسیندان دانیشاراق، اوغورجوقدان اؤز زامانینا قده‌ر ۶۰۰ ایل آرا اولدوغوندان یازیر.[۱۴] ابولغازی‌نین بو باره‌ده یازدیغی تاریخی اولای، دده‌قورقود کیتابی‌نین ایکینجی بویونون حادثه‌لری‌دیر و ابولغازی ایکی یئرده (ص ۵۵ و ۸۵ ده) اونا اشاره ائدیر.
قازان خاندان علاوه، باییندیرخان، بوکدوز امن ده تاریخی قایناقلاردا گلمیشلردیر، همین شجره التراکمه و جامع‌التواریخده بونلاری اوخویا بیلرسینیز. باییندیرخان اوغوز ائلی‌نین حؤکمداری کیمی تانینیر. اونون ۹۰ مین لیک اوردوسو وار. دده‌قورقود دا اونون وزیری‌دیر. باییندیرخان دده‌قورقودون بیر نئجه داستانیندا اشتراک ائدیر و بیر شاه کیمی دورومدا دایانیر. شجره ده باییندیری بئله تانیتدیریر. محرم ارگین و بارتولد اؤز آراشدیرمالاریندا، باییندیردان علاوه، بوکدوز امن‌دن ده، تاریخی سیما کیمی بحث ائدیرلر.[۱۵] یئنه همین قایناقلاردا قازان خان ایله برابر پیغمبر زیاریتینه گئده‌ن بوکدوز امن اولموشدور.[۱۶]
بئله‌لیکله دده‌قورقود و دده‌قورقود کیتابی‌نین قهرمانلاری – قازان‌خان، باییندیرخان، بوکدوز امن و باشقالاری، پیغمبر زامانیندا یاشامیش و تاریخی سیمالار اولموشلار. دده‌قورقود کیتابی دا بیر اوغوزنامه سایاغی تاریخی قایناقدیر. بئله اولورسا نییه دده‌قورقود کیتابی، حداقل شجره التراکمه کیمی تاریخی بیر قایناق اولماسین؟ ایندی بو قایناغی دریندن آراشدیرما و اونون تاریخی سندلرینی تاریخه استناد ائده‌رک اینجه‌له‌مک بوینوموزدا اولان بیر وظیفه‌دیر. هله اونون تاریخی سیمالاری اوسطوره‌لرله قاریشماسی دا یئنی بیر آراشدیرمالار قونوسودور. گله‌جکده نه قده‌ر آغیر ایشلرین اولدوغونو دوشونمک لازیم!.
قایناقلار:
[۱] پروفسور نظامی خودیف، آذربایجان ادبی دیلی تاریخی، کؤچورن حسین شرقی، تهران، انتشارات راستان، ۱۳۷۴٫
[۲] رشیدالدین فضل اله همدانی، جامع التواریخ، دکتر بهمن کریمی، تهران، دو جلد، ۱۳۶۴٫
[۳] ابوالغازی بهادرخان، شجره التراکمه، ترجمه ترکی و فارسی، ترجمه: م. کریمی، تهران، ۱۳۸۹٫
[۴] مجله تاریخ، استانبول، نمره ۱۰ و ۱۱، ۱۹۹۸٫
[۵] علی بیگ زاده، کیتاب دده‌قورقود، کؤچوره ن: نوید محمدی، تبریز، ۱۳۸۹، ص ۱۲٫
[۶] همان، ص۱۴٫
[۷] اوبوالغازی بهادرخان، شجره التراکمه، ترجمه م. کریمی، تهران، ۱۳۸۸، پینار، ص ۸۱٫
[۸] دده‌قورقود کیتابی، ص ۲۹٫
[۹] علم الدین علی بیگ زاده، کیتاب دده‌قورقود، کؤچوره ن: نوید محمدی، تبریز، ۱۳۸۹، ص۲۱٫
[۱۰] همان، ص ۲۲٫
[۱۱] شجره . . .، همان، ص ۵۶٫
[۱۲] همان، ص ۵۴
[۱۳] همان، ص ۸۰٫
[۱۴] همان، ص ۸۱٫
[۱۵] علم الدین علی بیگ زاده، همان، ص ۳۳٫
[۱۶] همان، ص۴۲٫
4 پاسخ
همیشه یئنی بیر سؤز و دوزگون آراشدیرما منی ده هر اوخوجو کیمی سئویندیرمیش. سیته ده چالیشانلار و اونا یئنی مقاله لر یازینلاردان اؤز تشکورومو بیلدیریرم.
اوستاد کریمی یه ده اؤز منتدارلیغیمی و منیم تای – توشلاریم اوچون چکدیگی زحمتلره گؤره درین سایغیلاریمی سونورام.
عزیز دوستلار
سیزین سایتینیزی اوخویوب لذت آپاریرام. بورادا یاخشی مقاله لر واردیر، اما ادبیات تاریخیمیزین یئری بوشدور. چاغداش شعریمیزدن ده چوخ آز استفاده ائدیرسینیز. دوغرودان ادبیاتیمیز بو قدر ضعیف دیر؟ من کی بئله بیلمیرم، سیزین سایتینیز بو ساحه ده بیر آز لطفونو چوخالتسا یاخشی اولار. دده قورقود حاققینداکی مقاله نیز ده یاخشی و دیرلی ایدی. سیزه ساغلق و اسنلیک دیله ییرم
حؤرمتله عظیمی
سایین کریمی بویورون جناب دوکتور فرزانه ایله دوکتور گونئیلی نین دده قورقود حاققیندا آراشدیرمالارینی اوخویون !!!!!!
یئنی آراشدیرمالار اورتایا گلیر و یئنی سؤزلر. سئویندیریجی دیر، آنجاق دستک وئرمک گره کیر. ساغ قالین