ساتیریک روایت‌لر- ۲
م.ت. تقی زاده
۴- منیم گوزومه گؤرسنمه!
موللانصرالدین آروادی اؤلندن سونرا چوخدان‌ایدی تک یاشاییردی. تک‌لیک اونا چوخ چتین اولموشدو. تزه‌دن آرواد آلماغا دا جرئتی یوخ‌ایدی. بیرگون دوستلاری ییغیشیب، اونو آرواد آلماغا تشویق ائله‌دیلر. آنجاق موللا راضیلاشمیردی.
– اؤزگه دؤیور! سن اونون دده‌سین تانییرسان! سنون اؤز مکتب یولداشووین قیزی‌دی. جوان قیزدی؛ اؤزو ده دست اول!
موللا اوره‌یینده راضیلاشسا دا ناراضیلیق گؤستربردی! او قدر قیزی تعریفله‌دیلر کی موللانی یولدان چیخارتدیلار. موللا راضیلیق وئردی. بوتون مراسم تئز اؤز یولونا قویولدو. بیرینجی گئجه موللا قیزی اوزو باغلی گؤرنده قاباغا گئدیب باشیندان اؤرتویو گؤتوردو، اما نه گؤردو؟ گؤزو چئر، اوزو چوپور، باشی کئچل، دوداغی میریخ، بورنو شیپور بیر هیولا!
موللا بو احوالاتدان اؤز یئرینده قورویوب قالدی. قیز نکره سسیله باشلادی دانیشماغا، سوروشدو:
– کیمین گؤزونه گؤرسنیم؟ کیملردن گیزله‌نیم؟
موللا غیضیله دئدی:
– کیمین گؤزونه ایسترسن گؤرون، اما منیم گؤزومه اصلا گؤرسنمه!
۵- توی احوالاتی
گون ساوالانین سول چینینه یاخینلاشیردی .گولزار قفه‌خاناسیندا اوتورموشدوق. چایچی خلیل ایکینچی دؤور چایی گتیرنده مهدی قاپیدان گیردی. اوتورمادان اول بیر پاکات ایچینده‌کی دعوتنامه‌نی آتدی میز اوسته. الیمی اوزاتدیم پاکاتی گؤتوروب، ایچینده کی دعوتنامه‌نی چیخارتدیم.
– اردبیل دوستلارینلا تو‌یا گلمه ایچین خواهیش ائدیرم. امضا: «یدی»
خلاصه معلوم اولدو یدی‌نین خیردا قارداشی‌نین تویودو. بیزده میانایا گئتمه‌لی‌ایدیک. اوزون مباحثه‌دن سونرا صاباحیسی یولا دوشمه‌یه قرار وئردیک.
تویخانا بؤیوک بیر حیطده قورولموشدو. چوخ شاد بیر ایلنجه ایدی. موسیقی اهلی و رنگارنگ یئمک‌لر مجلیسه فوق‌العاده طراوت باغیشلامیشدی. یدی اؤزو ده مجلیسی قیزیشدیرانلاردان ایدی.
یئمک باشلاناندا یدی آرالیغا گیریب، اوجا سسله باشلادی:
– ناغیل‌لاردا وار کی، موللانصرالدین گئدیر بیر کاروانسارادا ناهار یئییر و گلیر کاروانسارا صاحیبیندن سوروشور: «هئچ اولوب کی بیری بوردا یئمکدن سونرا دئیه پولوم یوخدو؟» کاروانساراچی جواب وئریر: «هه، اولوب.» موللانصرالدین سوروشور: «اوندا اونا نه ائلیرسیز؟» کاروانساراچی جواب وئریر: «هیچ زاد. بیر دست دؤیوب، یولا سالیریق.» موللا دئییر: «اوندا منیم کؤته‌ییمی وورون گئدیم. معطل اولمایین.»
یدی سؤزونون ادامه‌سینده دئدی :«اما بو منیم اؤز باشیما گلیبدی. بیر داغدان ائندیک تجریشه. اوشاقلار هامیسی آجلاریندان اؤلوردولر. شیطنت ووردو باشیما. تجریشده تازا بیر چلوکبابی آچیلمیشدی. هامینی دعوت ائله‌دیم چلو کبابا. گیردوک ایچه‌ری .گتیردیلر چؤرکدن، سوغاندان دولدوردولار میزین اوستونه. چلوپز شاگیردی گلیب سوروشدو: «نه مئیل ائلیه‌جکسیز؟» دئدیم: «هله بو سوغان چؤرکدن بیر آز دا گتیر تا بیز تصمیم توتاق.» خلاصه، آج آدام سوغان چؤره‌یی گؤزونه تپر. یئدوک، ایشدوک، گئتدیم صاندیق باشیندا اوتورانا دئدیم: «بوردا بیز راضیلیغا گله بیلمه‌دیک. سوغان چؤره‌یه نه وئرملییم؟» دئدی: «جهنم اول گؤزومون قاباغیندان! داها بیرده سنی بورالاردا گؤرمه‌ییم!»
۶- شاه دوه آلیر
– وزیر!
شاهین سسینه وزیر یئریندن دیک آتدانیب ایاغا دورور. اوجا سسله «بلی قربان!» دئییب، اللری سینه‌سینده شاهین قاباغیندا دایانیر:
– قبله‌ی عالم ساغ اولسون، خدمتده حاضیرام!
– وزیر! بیزیم نماینده‌لره دستور وئر بو گوندن باشلاسینلار دوه آلماغا! هر بیر دوه‌نی ده اون قزل سیککه‌یه آلسینلار!
– آخی قوربان! نه خزانه‌ده پول وار، نه ده دوه‌یه احتیاج!
– سن امری یئرینه یئتیر!
– باش اوسته قوربان!
او گوندن دولت نماینده‌لری باشلاییرلار دوه آلماغا. دؤرد بئش گون ایش یاخشی گئدیر. سونرا دوه ساتان آزالیر. شاه دستور وئریر قیمتی ایکی قات آرتیرسینلار. قیمت آرتا- آرتا یوز قیزیل سیککه‌یه قالخیر. آل- وئر قزیشیب و گوشه کناردا دللال‌لار و واسیطه‌لر، قفه‌خانالار و دوشرگه‌لر یارانیر. هامی چالیشیر اوجوز آلیب باها ساتسین؛ پول قازانسین. قیمت یوزه چیخاندا شاه ساتیش دستوری وئریر. آز زاماندا آلینان دوه‌لر یوخاری قیمتله ساتیلیر. دوه‌لر ساتیلیب قورتاراندان سونرا شاه اعلام ائله‌ییر دولت مامورلارینین سواستفاده ائتدیگینه گؤره دولت دوه آلما ایشین دایاندیرمالی اولوب.
وزیر ایشین آخیریندا باشا دوشور کی، شاه بو سیاستیله هم دولت مامورلارینا بیر شئی قازاندیریب، هم ده بوشالمیش خزانه‌نی یئنی‌دن دولدوروبدور.
