ادبیاتدا اساس مسأله، مسأله یاراتماق‌دیر
محمد نوری
ادبیاتین، اؤزللیکله پوئزیانین دونیا سویه‌سینده گئنیشلنمه‌سی، اونون بیر باشا داخیلینده‌کی موعاصیر مؤوضوعلاری، سس‌لری، خاراکتئر‌لری مسأله‌یه چئویرن چاباسی‌دیر. اؤنجه‌لیکله بونو آرتیرمالییام کی، پوئزیامیزدا کیلاسیک دؤور و اوندان اؤته شیفاهی ادبیات دؤنه‌مینده‌کی شاعیر‌لریمیز، عاشیق‌لاریمیز، فولکولورموز و سایر رنگ‌به‌رنگ قالیب‌لرله، او جومله‌دن؛ گرایلی‌دا، چارپارا‌دا، قوشما‌دا، یارادیجیلیقلاریندا اؤز‌لرینی تام شکیلده دئمه‌سم ده، بیر چوخ مقام‌لاردا ثبوتا یئتیریب‌لر. بونا باخمایاراق قئید ائتدیییم همن دؤوره ادبیات تاریخینده چوخ زامان صرف ائدیلمیش و دانمایاراق دا ایچینده چوخ بؤیوک و دیرلی شاعیر‌لریمیزین وارلیغی، یاراتدیقلاری بدیعی اثرلرله بو گون بیزلره کئچمیش ادبیاتیمیزی اؤیمه‌یی بخش ائتمیش‌دیر.
آمما ادبیاتدا اساس مسأله، مسأله یاراتماق‌دیر. کیلاسیک شاعیر‌لریمیز او جومله‌دن: فضولی، نباتی، و سایر، و بونلاردان اؤنجه ده نسیمی اؤز عصرینین، سوسیال حیاتینین، یاشادیغی دؤنه‌مین و داخیل اولدوغو مکتبین، مسأله‌‌لرینی دیرچلده‌رک، تاریخ گؤزگوسو قارشیسیندا هله ده ائلئشتیریلیر، ائله کی آذربایجان کیلاسیک پوئزیاسینین زیروسینده قوجامان بیر داغ کیمی اونلارا یاسلانماق اولار.
قئید ائتدییم کیمی ادبیاتدا اساس «مسأله»دیر. چاغداش پوئزیامیزا گلدیکده، نئچه سورغو ایشاره‌سی ایله قارشیلاشیریق؛ عمومی شکیلده بو سورغولارا یانیت وئریلمه‌مه‌سی شاعیر‌لرین تکجه زامان ایچینده‌کی عمومی سوروملولوقدان قاچیشی دئییل، اوسته گل اونلارین پوئزیا آخیشلاریندان بیر او قدر ده اوزاق اولمالارینی بلیرله‌ییر.
۱-) ایندیکی عصریمیزین مسأله‌سی نه‌قدر چاغداش شاعیر‌لریمیزین مسأله‌سینه چئوریلیب‌دیر؟
۲-) هانسی دیل، کولتور، فلسفه و ایستئتیکا ایله موعاصیر پوئزیامیزین (هم کیلاسیک هم سربست فورمادا) قارشیسینا چیخمیشیق؟
گؤردویونوز کیمی، کیلاسیک، سربست و یا باشقا ادبی قالیب‌لر سؤز قونوسو دئییل؛ اساس متنین ایچدنلییینی ائحتیوا ائدن و اونو ایندیکی زامانلا گوندم مسأله‌سینه چئویردییی چابا‌دیر. هانسی مسأله‌لره و اونلارا نئجه یاناشما طرزی‌دیر.
معاصیر زاماندا، اجتماعی – سیاسی سوروملولوقلار، جانلی دیسکورسلارین اوخونوشونا اویغون اولاراق، زامان خطی ایله دییشدییینده، شاعیر‌لریمیز نه‌قدر چئویک و اسنک(انعطافلی) داورانیرلار؟ سوروملولوقلارینین قارشیسیندا هانسی ادبی، شعر و یاخود اجتماعی آخینی یارادا بیلیب‌لر؟ تأسوفله بو گون، موعاصیر پوئزیامیزدان چوخ نمونه‌لر سایا بی‌لریک کی کئچمیش‌له عینی فضا، عینی طرز، عینی دیل و عینی آب-و هاوا سایاغی، دونوخموش و استابیل وضعیتی گؤسترمکده‌دیرلر. گویا کی بو شاعیر‌لری اسکی دؤوردن گؤتوروب بیر باشا موعاصیر چاغا گتیریبسن!
یئنه خاطیرلادیرام، کئچمیش ادبیات، اؤزللیکله کیلاسیک پوئزیامیز، بوتون تمللی، یئرلی و یئترلی قورولوشوق سجییه‌‌لری ایله، ایچینده آخان پوئزیانین ایرماقجا آخیمینی قبول ائدرک اونلارین نه‌قدر دیرلی اولدوقلارینی بیر داها وورغولاماق ایسته‌ییرم. لاکین کئچمیش شعریمیزین تعریفه لاییق اولونماسی او دئمک دئییل کی بو گونکو چاتیشمامازلیق‌لاری دا اونلارین چییناغینا یوکله‌یک. منجه اصیل مقصدیمیز کئچمیش دئییل، گله‌جه‌یه اؤز یاشادیغیمیز دؤورون، سسین، سوروملولوقلارین، محصولون و عینی حالدا اجتماعی روایت‌‌لرین آپاریب چیخارماق دئیه دوشونورم.
تأسوفله پوئزیامیزدا بئله بیر سیتواسییا(وضعیت) ایله قارشیلاشیریق کی بعضا شاعیرلر کئچمیش ادبیاتی آیاق اوسته ساخلادیقلارینی سانیرلار؛ حال بو کی بونلاردان اؤنجه ده و سونرا دا ادبیات، تاریخی دؤ‌نم‌‌لرینی، دؤنگه‌‌لرینی عکس ائتدیرن ائلئمت‌لرله، کئچمیش دؤورده‌‌کی بوتون مسأله‌‌لری قاورادیغی اوچون قالارغیلاندیریلیر.
بوگون چاغداش شعریمیز قالیب‌دن کنار، تئخنیکا باخیمیدان گئریده قالیمش طرزله، اوزلشمه باش وئردییینی گؤروروک، حال بو کی بیر چوخ شعر‌لریمیز مجرد توصیف اوزرینده کانسئپت‌لرین قوراشدیریرلار. او سبب دن هله ده نئچه یوز ایل بوندان اؤنجه‌نین سئنتیمئنتال‌لیغین(حددیندن آرتیق نازیک اورکلی‌لیک)، سئمانتیک باخیمیندان پوئزیامیزا داخیل اولونماسینی بلیرتیر.
سوندا بونو قئید ائتمه‌یی لازیم بیلیرم؛ البته موعاصیر چاغدا فئنومئن شاعیر‌لریمیز واردیر کی تابولاری سیندیرماقلا، شعری گئریده قالمیش حالدان چیخاریب، چیین‌لرینده داشیییب، موعاصیر مسأله‌لره بولاشدیریبلار و جسارتله یئنی بیر اینتئنسیو(گوجلو) خاراکتئر یاراتماغا چابا گؤستریرلر.
یک پاسخ
قیسا اولسادا فایدالانمالی یازغیدی وار اولون عزیز.