نقد اوسلوبو!
یاشین زنوزلو
(بیرینجی پرینسیپ: من منتقد دئییلم، دییک!)
اصلینده بیر چوخ اینسانین یاشاییشی سیاست و ایجتیماعی فعالیت ایله دویونلنیب. بئله دئییم کی بیر سیرا اینسانلار سیاست ایله دوغولورلار، بؤیویورلر، باشا بویا چاتیرلار و نهایت ابدی سیاسته قووشورلار. اینسانلار اؤلندن سونرا هله اصیل سیاستی تجروبه ائدیرلر. اؤلمک دئییرکن فیزیکی یوخلوغو قصد ائتمیرم، اؤلمهیی اوزاقلاشماق، آرا آچماق و آرتیق اولماماق معناسیندا ایشلدیرم. او زاماندیر کی اینسان اوچونجو بیر شخص اولاراق آرخاسینا باخیر، اولوملو یا اولومسوز آتدیغی آددیملاری ده‌یرلندیریر و اؤزو اؤزونه حساب وئریر. او زامان بیر پروفشنال سیاستچی کیمی نظر وئره بیلیر.
بیر سیرا اینسانلار ایسه آنا قارنیندان سیاستدن بئزاردیرلار. اونلار ماراقلانمیرلار، یورولورلار و بیرینجی قوروپون چالیشمالارینا خور گؤزده باخیرلار. کئچک کی هانسی قوروپ حاقلیدیر، هانسی حاقسیز؛ بیزه هر ایکیسی بیر درجه‌ده حؤرمت- ده‌یر صاحیبیدیر.
اصلینده هر هانسی بیر اینسان کی بیر معلوم بؤلومده ایللر بویو عؤمرون قویوب، ساچین- بیرچهیین آغاردیر سایقی، حؤرمت و محببته لاییقدیر. بو آرادا زامانین آخینتیسی منی اصیل گنجینهیه ساری یؤنلندیردی. آخیب- آخیب بوروخلاردان، دوزلردن سووشوب، اینسانلارین داغینا، داشینا آیاق باسیب نهایت دوردوغوم یئره چاتمیشام.
بوروخلارین بیرینده، هارداسا ۱۰ ایل اؤنجه بیری منه قادین حقوقلاری حاقدا دانیشدی. من آنا قارنیندان قادین حاقلاری مودافعهچیسی اولمادیغیما گؤره بو حاقدا تدقیقاتا باشلادیم. اوندا ۱۸ یاشیم وارایدی. ایلک اولاراق علیرضا صرافی آدلی بیر آقانین (قادین مسالهسی و میللی مساله آدلی) یازیسینی اوخودوم. سونرا همین یازینی ۱۳۸۷-جی ایلین ۸ مارس تؤره‌نینده تبریز اونیورسیتهتینین سهند ادبی درنیینده آپاریجی اولدوغوم زامان بؤلوم-بؤلوم آپاریجی دانیشیغی اولاراق اؤیرنجیلره اوخودوم. او زامان من تورکجهنی او قدر ده یاخشی بیلمیردیم، اونو اوخوماقدا چوخ چتینلیک چکیردیم، اما او یازی سونرالار منی یوکسک لیسانسیمی قادین حقوقلار ایختیصاصیندا اوخوماقدا بؤیوک بیر رول اوینادی. ماراقلیدیر کی اون ایل او یازینی اوخویاندان سونرا همن یازینی فارسجایا ترجمه ائتدیم. بو ترجمه کی بو ایل (۱۳۹۵-ده) دونیا آنادیلی گونو موناسیبتی ایله نشر اولوندو (بررسی مقایسهای جنبشهای هویت طلبانه) یاشاییشیمدا ایستیقامت وئریجی و اؤنملی یازیلاردان بیری ساییلیردی. بیر یازی جامع و مانعلیکده ائله بیر سوییه‌ده‌دیرکی ۱۰ ایلدن چوخ نشریندن کئچماغینا باخمایاراق هله ده دوشونورم اونون چرچیوهسیندن خاریج بیر ایش گؤرلمویوب و اونون چرچیوهسیندن خاریج بیر سؤز دانیشیلماییب. بیر یازی کی ۱۰ ایلدن چوخ نشر تاریخیندن کئچندن سونرا، او قدر یئنیلیغین قورویوب و حال دورومونا اویغون بیر یازیدیر کی اونو ترجمه ائتمک و یئنیدن اوخوماق هله ده لازیمدیر. بلکهده او زامان دؤوروندن داها قاباق بیر یازی ایدی! همین یازینین فارسجا ترجمهسینین باشلیغیندا بئله یازدیم:
«سال ۱۳۸۳ را می‌توان به‌عنوان سرآغازی نوین در جنبش زنان آذربایجان قلمداد کرد. در این سال مصادف با ۸ مارس (روز جهانی زنان) اولین کنگره زنان در شهر تبریز برگزار گردید. کنگره و فعالیت‌های مرتبط با آن در رسانه‌ها انعکاس پیدا کرد و بعد از آن اینترنت و مطبوعات بخش ویژهای برای این امر مهم باز کردند و پس از آن تعداد زیادی از فعالین مدنی مساله زنان را به عنوان مساله روز در دستور کار خود قرار دادند.»
او یازی ۱۳۸۴– جی ایلده یازیلمیشدی. او ایل سیز بارماق ساییسیندا اولان اینسانلاردان قادین، قادینچی، قادین حقوقلاری سؤزونو ائشیده بیلردینیز. بو یازینین یازاری او بارماق ساییلارینین اؤنده گئدنلرینین بیر ایدی. میللی حرکاتی قادین حرکاتینا باغلایان بو درین یازی اصلینده آیدین فیکیر و آکتیویستلره خیطاب یازیلمیشدیر، او زامان کی آکتیویستلر و آیدین فیکیرلر بئله قادین حرکاتینی گولونج سببلر ایله میللی حرکاتینا قارشی بیلیردیلر. بونو اؤلچو توتاراق سیز قادین حرکاتینین یئرینی عادی اینسانلارین یانیندا آنلایا بیلرسینیز! ائله او اوزدن ده بو یازی ایلکلردن ساییلیر. تاریخده قئید اولوناجاق بیر یازی، آذربایجاندا قادین حرکاتینی یارادیب ایستیقامت وئریجی یازیلاردان بیری‌ایدی.
ایندی ایسه قادین حقوقلاری مودافعهچیسی اولانلارا اوز دؤندرمک ایستییرم، لطفا ۱۰ ایل زامانی دالیا دؤندرین، ۱۰ ایل بوندان اؤنجه قادین حقوقلاری حاقدا نه قدر معلوماتا صاحیبیدینیز؟ او ایللرده هر هانسی بیر اؤزل چالیشمانیز اولدومو بو حاقدا؟ نئچه یازی یازیبسینیز او ایللرده؟ نئچه کنفرانس و یاخود کنگره قوروبسونوز؟ نئچه قورولان کنگره و اوتوروملاردا ایشتیراک ائدیبسینیز؟
او یازینی اوخویاندان بیر چوخ زامان سونرا من همین آقانی تهراندا گؤردوم. جناب مهندیس علیرضا صرافی آذربایجان و قادین حقوقلار مسالهسینین مطرح اولونماسیندا تاثیرلی بیر رولو اولموشدور، مهندیس صرافی کی ۱۳۵۰-جی ایللردن فرهنگی-ایجتیماعی فعالیتلرین باشلاییب، اؤزو حاقدا آناج خبری آژانسینا بئله دئییر:
«بنده اصالتا اهل تبریزم و در ارومیه به دنیا آمده‌ام. از دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی عمران فارغ‌التحصیل شده‌ام و در همین رشته ساختمان فعالیت دارم. قبل از ورود به دانشگاه به ادبیات زبان مادری علاقمند بودم و کمابیش مطالعاتی داشتم، از زمان ورود به دانشگاه فعالیت فرهنگیم را شروع کرده و به تدریج آنرا گسترش دادم که این دوران مصادف با اواخر زمان شاه بود. گروهی بنام گروه پروژه‌های فرهنگی تشکیل دادیم. در اواسط دهه پنجاه عاشیق‌ها را از آذربایجان، (تبریز و خوی) دعوت کردیم و بعد از این کار، یک موج بزرگی به راه افتاد و بیشتر دانشگاهها از جمله دانشگاه‌های تهران و امیرکبیر و علم وصنعت این کار تکرار کردند و آنها نیز از عاشیق‌ها دعوت کردند. از آن زمان موسیقی عاشیقی در جامعه در سطح دانشگاهی مطرح شد. کلاس‌های فولکلور تشکیل دادیم و از اساتید فولکلور دعوت می‌کردیم و سخنرانی‌هایی در این زمینه ترتیب می‌دادیم که در آن اساتید بزرگی صحبت کردند. این موارد فعالیت‌های قبل از انقلاب بنده بود. بعد از انقلاب نیز همچنان کارهای فرهنگی انجام می‌دادم. در نشریه وزین “وارلیق” فعال بودم و افتخار شاگردی دکتر نطقی و آقای دکتر فرزانه و دکتر هیئت را داشته‌ام و از راهنمایی‌های مشفقانه و سخنان پرمغزشان بهره‌ها برده‌ام. مقاله‌هایم از سال ۱۳۵۹ در نشریه وارلیق چاپ شد. (آن زمان دانشجو بودم و هنوز فارغ‌التحصیل نشده بودم) بعدها نیز فعالیت‌های فرهنگیم علاوه بر “وارلیق” بانشریه‌های دیگر از جمله نشریه “آذری” که مرحوم آقای بهزاد بهزادی، مسئول آن بودند در جریان بود، قبل از انتشار آذری نیز ایشان یک کتاب ادواری بنام”ائل دیلی و ادبیاتی” داشتند که هر سه ماه یک بار چاپ می‌شد. من در هیئت تحریریه این مجموعه مسئولیت داشتم. بعد از مدتی مجوز نشریه‌ای بنام دیلماج بنام من صادر شد که در طول سه سال و در ۳۶ شماره نشر شد و بعد از مهر ۱۳۸۶ بنا به دلایلی که جزئیات آنرا هم نگفتند، جلوی انتشار این نشریه گرفته شد. سال بعد یعنی ۱۳۸۷ ثبت مقدماتی موسسه غیرانتفاعی “آذربایجان ائل بیلیمی” را شروع کردیم و همزمان یک بولتن داخلی تهیه کردیم. مجوز رسمی این موسسه در اردیبهشت سال ۱۳۸۸ صادر شد. یک دفتر برای این کار داریم و از آن زمان تا کنون ۷۸ شماره نشریه اختصاصی در موضوعات فولکلور (یا ائل بیلیمی) و مردمشناسی و لغات محلی (یئرل سؤزلر) چاپ شده است. همچنین تعدادی کتاب تخصصی در زمینه فولکلور نیز به چاپ رساندیم و تهیه و نشر یک سری کتاب‌های ادواری نیز باعنوان “ائلدن” در این همین زمینه شروع کرده‌ایم که اکنون شماره ۳ آن نیز در آستانه چاپ است. تا کنون به بیش از ۱۰ کنگره فرهنگی در کشورهای خارجی دعوت شده و در سوئد، آلمان، ترکیه و آذربایجان در همین زمینه فولکلور و مسائل فرهنگی سخنرانی‌هایی داشتم. از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴ داوطلبانه در دانشگاه‌های مختلف ایران مثل دانشگاه تهران، امیرکبیر، علم و صنعت،خواجه نصیر‌الدین طوسی و تربیت مدرس و… تدریس کرده‌ام. در دانشگاه آزاد تبریز هم یک دوره پودمانی ۴ واحدی پیش‌بینی شده بود که بنده و ۳ تن از دیگر از اساتید زبان و ادبیات ترکی در این درس ۴ واحدی را تدریس کردیم که دانشجویان به‌صورت یک درس اختیاری این واحد را گذراندند. البته در سطح ایران نیز بیش از ۵۰ بار در دانشگاه مختلف تهران، تبریز و ارومیه و فرهنگ‌سراهای مختلف سخنرانی داشتم و مقاله‌هایم در تعداد زیادی از نشریات منتشر شده است. کتابی در زمینه فولکلور هم نوشته‌ام که تا به امروز سه بار (البته دوبار اول آن به‌صورت جزوه درسی در دانشگاهها بوده) چاپ شده است. اسم کتاب “فولکلور ترکان ایران” است. در این کتاب ضمن اینکه فولکلور را به صورت کلی معرفی کرده و شاخه‌های آن را نیز توضیح داده‌ام، سعی داشته‌ام که مثالی‌های به‌کار رفته در آن را از فولکلور کل ترک‌زبانان ایران انتخاب کنم، اعم از فولکلور ترک‌زبان‌های آذربایجانی و خراسانی و قشقایی.»
بو تجروبه یوکو ۱۰-۱۵ ایل بوندان اؤنجه، او زامان کی قادین حقوقلاری بیر چوخ اینسانا غریبه بیر تئرمین و قانع ائتمه‌ییجی بیر حرکت کیمی گؤرونوردو، همین شیخص طرفیندن میللی حرکته دویونلندی، او دویونون سایهسینده قادین حرکاتی گلیشدی، دیلماج نشریهسینده اؤزل ساییلار بو حاقدا چیخدی، کارگروهلار یاراندی، یازیلار گئتدی، کنگرهلر قورولدو و بو ایشلرین آردی بو گونه کیمی هئچ کسیلمهدی، ائل بیلیمی بولتنی‌نین توصیفی آماری حاقدا یازدیغیم یازیدا قادینلارین ایشتیراکینین صعودی حالدا اینکیشاف ائتمهسینی گوره بیلرسینیز. ایندیایسه من و سیز بو فعالیتلرین آردیییق. اصلینده بیز یئنی بیر اینسانلار، یعنی بیر آکتیویستلر یعنی بیر دوشونجهنین داشییجیسی دییریک، بیز صرافی تکین اینسانلارین باشلادیغی یولون تؤرهمهلرییک.
زامان گلیبدیر، بیر داغ تجروبه ایله علیرضا صرافی یعنی بیر شئیلری بیر بیرینه دویونلمک ایستییر. فولکلورو قادین حقوقلارینا، قادین حقوقلارینی مدنیته، مدنیتی اینسان حاقلارینا، اینسان حاقلارینی سیاسته، سیاستی فولکولورا، فولکولورو توپلوما، توپلومو سیاسته، مدنیتی توپلوما، اصلینده بیر زامانلار دویونلهمک ایله دویونلری آچماق اولور و بونو ایش بیلنلره بوراخماق لازیمدیر. بلی؛
ما برای وصل کردن آمدیم
نی برای فصل کردن آمدیم
بیزیم ایسه هارا قدر الیمیز تنقیده آچیقدیر؟ ایمکانلاریمیز نه قدردی؟ اورتایا قویاجاق نه‌ییمیز وار؟
زامانی گلیب اوزومو جناب صرافی یا چئویریرم، جناب مهندیس لطفا بو دفعهده بیزه تنقید یوللارینی اؤیردین، بو حاقدا بیزه یازیلار یازین، یول گؤسترین و بو دفعهده بو یولو باشلایان دا سیز اولون یئرینه یئتیرن ده…
جناب صرافینین آناج ایله ائتدیگی موصاحیبه و حیجاب حاقدا دئدیکلری یئنی-یئتمه فئمینیستلرین خاطیرینی موکددر ائدیب، بو یازینین آرخاسیندا اولان فلسفهنی آنلاماق درین بیر آنلاییشا احتیاجی وار، بو دفعه مهندیس صرافی آذربایجان مدنیت و گئچرلی دبلرینی قوروماق آماجی ایله حاضیر شراییطدن فایدالاناراق درین و دوشوندوروجو بیر موصاحیبهده موعین بیر مقصدلره چاتماق ایسته‌ییب، اونلاردان بیر سیراسینی بئله سیرالاماق اولار:
۱- قانون چرچیوهسینده آذربایجان مدنیتینی ایمکان داییرهسینده قوروماق.
۲- آرادان گئتمک و اونوتولماق اوزره اولان آذربایجان گئییمینه یئنی بیر جان باغیشلاماق.
۳- الده اولان ایمکانلاردان یئترلی ایستیفاده ائتمک.
۴- فولکلور، تاریخ و مدنیتیمیزین اوز قابیغی اولان آنلاملی بو گئییمی یئنیدن خاطیرلاماق و میلت ایچینده معنوی بیرلیک یاراتماق.
۵- قادینلارین ایجباری حیجاب مسالهسینی تلطیف ائتمک اویغون بیر آلترناتیو یاراتماق.
۶- صمیمیت، اورتاقلیق و یاخینلیغی آرتماق.
۷- آذربایجان مدنیتینین یاییلماسی و تانینماسی.
۸- آذربایجانا گؤزللیکله یاناشی ایقتیصادی منفعتلرین یارانما ایمکانی.
۹- آذربایجان قادینینا اؤزل کیملیک و سیما باغیشلاماق.
۱۰- فرقلری بیلدیرمک و اونا وورغو قویماق
و …
البته کی یاش فاصیلهسی، تجروبه، جینسیت، تحصیل و … آزلیغی هر هانسی بیر تنقید ویاخود فرقیلی باخیشی اورتایا قویماماق اوچون یئترلی سبب دئییل، البته کی دئمک و ائشیتمک لازیمدیر، اما داها احتیاطلی و داها دقیق، داها منطیقی و داها آییق. کیمی نقد ائدیریک هئچ اؤنملی دئییل، لاکین نه‌یی نقد ائدیریک چوخ دیققت ائتمهلییک، نقد ائتدیگیمیز ۴۰ ایل تجروبه و یورولمادان چالیشمادیرسا و بونو ۴۰ یاشی اولمایان تجروبهسیز بیری ائدیرسه، ۴۰ دفعه نقدی اؤزونه تیکرار ائدیب بیر دفعه اونو اورتایا قویمالیدیر. نقد ائتمک اؤزونه اؤزل بیر مهارتدیر و بو مهارته صاحیب اولمایان بیر شخصین شوبههسیز نقد ائتمک ایذینی یوخدور. «من منتقد دئییلم» بو سؤزو گونده دفعهلرجه تیکرار ائتمک لازیمدیر. اوزون سؤزون قیساسی بوکی صرافی کیمیلرینی نقد ائتمک اوچون، نقد اوسلوبلارینی ائله ایلک اؤنجه اونلاردان اؤیرنیب سونرا ال قلمه آپارمالییق.
یورولماز اوستادیمیز، علیرضا صرافینین یولو داواملی و قلمی هر زامان آخار اولسون.
درین سایقیلاریملا
۲۹/۰۹/۲۰۱۶
ارجاع:
میزان مشارکت زنان در بولتن فولکلور موسسه ائل بیلیمی / یاشین زنوزلو
http://bidarzani.com/25663
http://www.achiq.org/qadin/Qadin_meselesi%20AS.htm
