نسل دوم جريان شعر نو ترکیه
همت شهبازی
(مقدمه‌ی کتاب “من بوی دارچین می‌دهم”)
«عزيز نسين»، نویسنده مشهور ترک جمال ثريا را با ژان‌پل‌سارتر مقايسه كرده و مي‌گويد:«آنها هر دو كوچكترين كشور روي زمين‌اند. براي اينكه در هر دو مجموعه‌اي از دانش و علوم وجود دارد كه مي‌توان با آن كشوري را اداره كرد».
جمال ثریا که اسم واقعی وی جمال‌الدین سئبئر است در سال 1931 در ارزنجان تركيه متولد و در سال 1990م در استانبول درگذشت. در سال 1954 از رشته‌ی علوم سیاسی فارغ التحصیل گردید. به کارهایی همچون بازرس وزارت اقتصاد و نیز مدیریت ضرابخانه‌ی استانبول اشتغال داشت. او به جز شاعری به نوشتن مقالات و نقدهای ادبی در روزنامه‌ها و مجلات مختلف پرداخت. نقدهای او در عین کوتاهی ویژگی‌های مطالب مورد بحث را به طور اکمل دربرمی‌گرفت. این مقالات، بعدها در کتابی تحت عنوان “کلاهم سرشار از گل” که از عنوان مقاله‌ای در خصوص ویژگی‌های شعر فاضل حسنو داغلارجا –از شاعران تأثيرگذار تركيه- گرفته شده بود، جمع‌آوری و چاپ گردید. با چاپ نخستین شعرش در شماره‌ی 8 نشریه‌ی «ملکیه»، خود را در زمره‌ی نسل دوم جریان شعر نو قرار داد که شعرای بزرگی مثل ایلهان برک، اديب جان‌سئور، تورگوت اويار، ائجه آيهان، سئزايي قاراقوچ به آن جریان وابسته بودند. در واقع او را باني نسل دوم جريان شعر نو مي‌دانند.
از ويژگي‌هاي شعر اين دوره اين است كه كلمات براي خود داراي حجم هستند و در عين حال مي‌توانند بار وسيعي از مفاهيم را نيز انتقال دهند.
هر واژه از نو بازگو مي‌شود
از نو، از نو بازگو مي‌شود،
و معناي هر كلمه
از معناي قبلي‌اش متفاوت
تمامي بناهاي قديمي غيرضروري ويران مي‌شود
كلمه‌ي بناهاي قديمي، در حال فرو ريختن بناهاي قديمي است
نهرها، رودخانه‌ها
كلمه‌ي نهر، رودخانه‌ها را بيشتر مي‌كند
بيشتر و بيشتر مي‌كند
يكبار ديگر، كلمه‌ي رود را بر زبان بياور
(از شعر خاورمیانه)
جمال ثريا با همان نخستين اثرش به نام «اووئرجينكا üvercinka» كه از اسامي زن است و در خود مفاهيمي مثل عشق، صلح و پايداري را يدك مي‌كشد، شعري متمايز از شعر هم‌نسلان خود ارائه داد. «جئودت يوزئر» ويژگي‌هاي متمايز اين اثر را بر‌مي‌شمارد و مي‌نويسد:
«اووئرجينكا» شاهكار تاريخ شعرماست. علت اصلي آن را در سه چيز مي‌دانم:
الف. اين اثر داراي زباني آزاد و رهاست كه در آن واژگان تازه‌اي خلق و به آنها بار معنايي تازه‌اي بخشيده شده است
ب. در اين اثر او به «شخصيت شعري» اهميت زيادي قائل شده و معتقد است كه شاعر بايد در شعرش به تشريح و انعكاس شخصيت خود بپردازد.
ج. ويژگي برجسته و بارز شعر جمال ثريا «اروتيزم» است. او معتقد بود كه اروتيزم ابتدا بر انسان‌ها و سپس روي جوامع تأثير گذاشته و سبب تغيير و تحول آنها مي‌شود. اروتيزم گفتمان حاكمي است كه بعدها نيز در آثار ديگر او حضور قدرتمندي يافت… در زير نقطه‌ي پنهان هر مصرع او مي‌توان بر اروتيزم باور داشت. پشت سر هر واژه‌ي پوشيده و ابهام‌آميز مجموعه‌ي بزرگي از حاكميت فرهنگ مسائل اروتيك وجود دارد.»
با اين ويژگي‌هاست كه او را شاعر اروتيك مي‌نامند. اروتيزم او آن قدر هنرمندانه است كه مخاطب حتي با چندين بار خواندن متوجه اين موضوع نمي‌شود. «محمد سليم ارگول» در اين باره تحليل زيبايي دارد او مي‌نويسد:
«شعر جمال ثريا، بدن را در درون محتواي اروتيزم به چهار صورت وجهه‌ي «ادبيت» مي‌بخشد: تمثيلي (آلئگوريك)، استعاري (متافوريك)، اروتيزم پوشيده همراه با روايت سر‌انگشتي با استفاده از عناصر پرياپيك (آلت وابسته به ذكور)». اين منتقد در ادامه به تحليل ويژگي‌هاي اروتيك موجود در شعرهايي همچون «سيب»، «انتحار»، «گل»، «شرف»، «مرا ببوس سپس به دنيا بياور»، «پياله»، «مرد»، «خون جاري است از زير تمام كلمات»، «گرگ» و… از منظرگاه اروتيك پرداخته و در كل معتقد است كه «در شعر جمال ثريا، «ادبيت» بدن در زيرمجموعه سه مقوله قابل بحث است:
الف. شعرهايي كه راوي به عنوان «دلداده‌اي» در ساحت «آن يكي بدن» ظاهر مي‌شود.
ب. «بدن بي‌نقص» كه با راوي به دلداگي مشغول و هر لحظه ايدئاليزه مي‌شود.
ج. «بدن ناقص» كه توانايي جنسي آن در ارتباط با «بدن بي‌نقص» ظاهر مي‌شود…»
جمال ثريا يكي از تأثيرگذارترين شاعران معاصر تركيه است. مجموعه شعرهای او در کتابی به نام “سخنان عاشقانهsevda sözleri ” كه از سال 1995 تاكنون به چاپ 41 رسیده، گردآوري شده است. ترجمه‌های اين سطور گزيده‌اي از سي و هفتمين (37) چاپ اين اثر مي‌باشد.
عنوان مجموعه برگرفته از شعري است كه توسط مترجم اين سطور انتخاب شده است و عنوان اصلي كتاب را يدك نمي‌كشد. در بعضي از شعرها نياز به توضيح واژه يا مفاهيمي بود كه در پاورقي توضيح داديم.
مشخصات کامل کتاب به شرح زیر می‌باشد:
من بوی دارچین می‌دهم، جمال ثریا، ترجمه همت شهبازی، نشر امرود چاپ اول 1392
