نسل دوم جریان شعر نو ترکیه
همت شهبازی
(مقدمه‌ی کتاب “من بوی دارچین می‌دهم”)
«عزیز نسین»، نویسنده مشهور ترک جمال ثریا را با ژان‌پل‌سارتر مقایسه کرده و می‌گوید:«آنها هر دو کوچکترین کشور روی زمین‌اند. برای اینکه در هر دو مجموعه‌ای از دانش و علوم وجود دارد که می‌توان با آن کشوری را اداره کرد».
جمال ثریا که اسم واقعی وی جمال‌الدین سئبئر است در سال 1931 در ارزنجان ترکیه متولد و در سال 1990م در استانبول درگذشت. در سال 1954 از رشته‌ی علوم سیاسی فارغ التحصیل گردید. به کارهایی همچون بازرس وزارت اقتصاد و نیز مدیریت ضرابخانه‌ی استانبول اشتغال داشت. او به جز شاعری به نوشتن مقالات و نقدهای ادبی در روزنامه‌ها و مجلات مختلف پرداخت. نقدهای او در عین کوتاهی ویژگی‌های مطالب مورد بحث را به طور اکمل دربرمی‌گرفت. این مقالات، بعدها در کتابی تحت عنوان “کلاهم سرشار از گل” که از عنوان مقاله‌ای در خصوص ویژگی‌های شعر فاضل حسنو داغلارجا –از شاعران تأثیرگذار ترکیه- گرفته شده بود، جمع‌آوری و چاپ گردید. با چاپ نخستین شعرش در شماره‌ی 8 نشریه‌ی «ملکیه»، خود را در زمره‌ی نسل دوم جریان شعر نو قرار داد که شعرای بزرگی مثل ایلهان برک، ادیب جان‌سئور، تورگوت اویار، ائجه آیهان، سئزایی قاراقوچ به آن جریان وابسته بودند. در واقع او را بانی نسل دوم جریان شعر نو می‌دانند.
از ویژگی‌های شعر این دوره این است که کلمات برای خود دارای حجم هستند و در عین حال می‌توانند بار وسیعی از مفاهیم را نیز انتقال دهند.
هر واژه از نو بازگو می‌شود
از نو، از نو بازگو می‌شود،
و معنای هر کلمه
از معنای قبلی‌اش متفاوت
تمامی بناهای قدیمی غیرضروری ویران می‌شود
کلمه‌ی بناهای قدیمی، در حال فرو ریختن بناهای قدیمی است
نهرها، رودخانه‌ها
کلمه‌ی نهر، رودخانه‌ها را بیشتر می‌کند
بیشتر و بیشتر می‌کند
یکبار دیگر، کلمه‌ی رود را بر زبان بیاور
(از شعر خاورمیانه)
جمال ثریا با همان نخستین اثرش به نام «اووئرجینکا üvercinka» که از اسامی زن است و در خود مفاهیمی مثل عشق، صلح و پایداری را یدک می‌کشد، شعری متمایز از شعر هم‌نسلان خود ارائه داد. «جئودت یوزئر» ویژگی‌های متمایز این اثر را بر‌می‌شمارد و می‌نویسد:
«اووئرجینکا» شاهکار تاریخ شعرماست. علت اصلی آن را در سه چیز می‌دانم:
الف. این اثر دارای زبانی آزاد و رهاست که در آن واژگان تازه‌ای خلق و به آنها بار معنایی تازه‌ای بخشیده شده است
ب. در این اثر او به «شخصیت شعری» اهمیت زیادی قائل شده و معتقد است که شاعر باید در شعرش به تشریح و انعکاس شخصیت خود بپردازد.
ج. ویژگی برجسته و بارز شعر جمال ثریا «اروتیزم» است. او معتقد بود که اروتیزم ابتدا بر انسان‌ها و سپس روی جوامع تأثیر گذاشته و سبب تغییر و تحول آنها می‌شود. اروتیزم گفتمان حاکمی است که بعدها نیز در آثار دیگر او حضور قدرتمندی یافت… در زیر نقطه‌ی پنهان هر مصرع او می‌توان بر اروتیزم باور داشت. پشت سر هر واژه‌ی پوشیده و ابهام‌آمیز مجموعه‌ی بزرگی از حاکمیت فرهنگ مسائل اروتیک وجود دارد.»
با این ویژگی‌هاست که او را شاعر اروتیک می‌نامند. اروتیزم او آن قدر هنرمندانه است که مخاطب حتی با چندین بار خواندن متوجه این موضوع نمی‌شود. «محمد سلیم ارگول» در این باره تحلیل زیبایی دارد او می‌نویسد:
«شعر جمال ثریا، بدن را در درون محتوای اروتیزم به چهار صورت وجهه‌ی «ادبیت» می‌بخشد: تمثیلی (آلئگوریک)، استعاری (متافوریک)، اروتیزم پوشیده همراه با روایت سر‌انگشتی با استفاده از عناصر پریاپیک (آلت وابسته به ذکور)». این منتقد در ادامه به تحلیل ویژگی‌های اروتیک موجود در شعرهایی همچون «سیب»، «انتحار»، «گل»، «شرف»، «مرا ببوس سپس به دنیا بیاور»، «پیاله»، «مرد»، «خون جاری است از زیر تمام کلمات»، «گرگ» و… از منظرگاه اروتیک پرداخته و در کل معتقد است که «در شعر جمال ثریا، «ادبیت» بدن در زیرمجموعه سه مقوله قابل بحث است:
الف. شعرهایی که راوی به عنوان «دلداده‌ای» در ساحت «آن یکی بدن» ظاهر می‌شود.
ب. «بدن بی‌نقص» که با راوی به دلداگی مشغول و هر لحظه ایدئالیزه می‌شود.
ج. «بدن ناقص» که توانایی جنسی آن در ارتباط با «بدن بی‌نقص» ظاهر می‌شود…»
جمال ثریا یکی از تأثیرگذارترین شاعران معاصر ترکیه است. مجموعه شعرهای او در کتابی به نام “سخنان عاشقانهsevda sözleri ” که از سال 1995 تاکنون به چاپ 41 رسیده، گردآوری شده است. ترجمه‌های این سطور گزیده‌ای از سی و هفتمین (37) چاپ این اثر می‌باشد.
عنوان مجموعه برگرفته از شعری است که توسط مترجم این سطور انتخاب شده است و عنوان اصلی کتاب را یدک نمی‌کشد. در بعضی از شعرها نیاز به توضیح واژه یا مفاهیمی بود که در پاورقی توضیح دادیم.
مشخصات کامل کتاب به شرح زیر می‌باشد:
من بوی دارچین می‌دهم، جمال ثریا، ترجمه همت شهبازی، نشر امرود چاپ اول 1392
