شاهین ماهنی‌سی[۱]
ماکسیم گورگی[۲] – چئویرن: ممّد عاریف
ساحیلده تنبل- تنبل نفس چکن گئنیش دنیز آیـین ماوی شفقلرینی سپدییی اوزاقلاردا یوخویا دالمیش و حرکتسیز ایدی. یوموشاق و گونش رنگلی دنیز اورادا جنوبون ماوی سماسیله قوووشور, اولدوزلارین قیزیل ناخیشلارینی گیزلمهین حرکتسیز پامبیق بولوتلارین شفّاف توخوماسینی اوزونده عکس ائتدیرهرک موحکم- موحکم یانیر. گؤی یوخولو- یوخولو ساحیله سورونرک سوسماق بیلمهین دالغالارین نه پیچیلدادیقلارینی آنلاماق ایستهییرمیش کیمی گئتدیکجه دنیزین اوزهرینه چوکور.
شیمال شرق کولهیینین ائیرک عئیبهجر شکیله سالدیغی آغاجلارلا اورتولو داغلار اوز زیروهلری ایله ماوی بوشلوقلارا دوغرو یوکسهلیر, جنوب گئجهسینین ایلیق و نوازیشکار قارانلیغینا بورونموش کسکین چئورهلری دییرمیلشیردی.
داغلار ووقارلا دوشونجهیه دالمیشدیر. داغلارین قاباریق, یاشیل, موتلو یاللاری اوزهرینه داغلاردان قارا کولگهلر دوشور و بو کؤلگهلر سانکی یئگانه حرکتی دایاندیرماق, سولارین سوسمایان شیریلتیسینی و کوپوکلرین نفسینی بوغماق, هله داغلارین دالیندا گیزلنمیش آیـین گوی, گوموش شفقتلریله بیرلیکده اطرافی ساریمیش سئحیرلی سوکوتو پوزان بوتون سسلری اودماق ایستهییرمیش کیمی, دالغالاری بورویور.
آللاه- و اکبر- دئیه قوجا کریمهلی چوبان اوجا بویلو, چال ساققال, جنوب گونشینده یانیب قارالمیش آریق و دونیا گورموش بیر قوجا اولان نادیر رحیم اوغلو یاواشجادان آه چکیر.
بیز داغدان قوپموش, کؤلگهیه بورونموش و یوسونلاشمیش بویوک بیر قایانین قملی- توتقون بیر داشین دیبینده قوم اوزهرینده اوزانمیش قایانین دنیزه باخان بؤیرونو داغلارا, دنیز اوتلاری و یوسونلارلا اورتولموش و بو اوتلارین ساللانیق قالدیغی قایا, داغا دنیز آراسینداکی ائنسیز قوم زولاغینا باغلی کیمی گورونور. تونقالیمیزین آلووو بو قایانی داغ طرفیندن ایشیقلاندیریر. آلوو تیترهدیکجه یاریقلار شبکهسیله اورتولموش قوجامان قایانین اوزهرینده کولگهلر اویناشیر.
من رحیم ایله برابر ایندیجه توتدوغوموز بالیقدان شوربا بیشیریریک, و ایکیمیز ده هر شئیین آداما, اوز داخیلی عالمینه ایمکان وئردییی قدهر شفّاف و جانلی کیمی گوروندویو, صاف و کدهرسیز اورهکده دوشونمکدن باشقا هئچ بیر آرزو اولمادیغی زامان اینسانین کئچیردییی بیر احوال- روحییه ایچریسیندهییک.
دنیز ایسه ساحیله دوغرو سورونور, دالغالار نوازیشله سسلهنیر, سانکی اونلار ایسینمک اوچون تونقالین یانینا بوراخیلمالارینی ریجا ائدیرلر. بعضن سولارین شیریلتیسینین عومومی آهنگی ایچریسینده یوکسک و جوشغون بیر سس ائشیدیلیر- بو بیزیم یاخینلیغیمیزا سورونوب گلن داها جسارتلی بیر دالغانین سسیدیر.
رحیم قومون اوزهرینده دنیزه طرف اوزوقویلو اوزانمیش, دیرسکلرینی یئره دایاییب باشینی اوووجلارین ایچریسینه آلاراق, دالغین- دالغین توتقون اوزاقلارا باخیر.
اونون, قویونون دریسینده تیکیلمیش توکلو پاپاغی پئیسرینه دوشموشدور. دنیزدن اسن مئه اونون خیردا قیریشیقلارلا اورتولن گئنیش آلنینی سرینلهدیر. منیم, اونو دینلهییب- دینلهمهدیییمه فیکیر وئرمهیهرک او, دنیزله دانیشیرمیش کیمی فیلوسوفلوق ائدیر:
– آللاهین صادیق بندهسینین یئری جننتدیر. بس آللاها و پئیغمبره ایطاعت ائتمهیهنین یئری, بلکه او باخ بو کوپویون ایچیندهدیر… سولارداکی او گوموش لکهلر, بلکه او واخ اوزودور… کیم بیلیر؟
قارا, عظمتلی دنیز ایشیقلانمادادیر, اونون اوزهرینده آیـین اورایا- بورایا سپیلمیش شوآلاری گورونمهیه باشلایـیر. آی, آرتیق داغلارین آغاجلا اورتولو تپهلرینین آرخاسیندان چیخمیش و ایندی دالغین بیر حالدا اوز ایشیغینی, یاواشجادان آه چکهرک, اونو قارشیلایان دنیزه, ساحیله و بیزیم دیبینده اوزاندیغیمیز قایایا سپیر.
– رحیم!… بیر ناغیل دانیش…- دئیه من قوجادان ریجا ائدیرم.
رحیم منه طرف دونمهدی:
– نییه؟ – دئیه دوشونور.
– ائله بئله! من سنین ناغیلارینی خوشلایـیرام.
– من آرتیق هامیسینی سنه دانیشمیشام… داها ناغیل بیلمیرم.
او منیم بیر داها ریجا ائتمهییمی ایستهدییی اوچون بئله ائدیر. من ریجا ائدیرم.
– ایستهییرسنسه سنه بیر ماهنی سویلهییم؟ – دئیه رحیم راضی اولور.
من کوهنه بیر ماهنینی دینلهمک ایستهییرم, او دا ماهنینین اؤزونه مخصوص مئلودییاسینی ساخلاماغا چالیشاراق, حزین بیر آهنگله اوخوماغا, ناغیل ائتمهیه باشلایـیر.
«کورامال داغلارین یوکسکلییینه دیرماشیب, اورادا روطوبتلی بیر یارغاندا قیوریلاراق اوزاندی و دنیزه باخماغا باشلادی.
گویون یوکسکلیکلرینده گونش پارلایـیر, داغلار ایسه ایستی نفسلرینی گویه بوراخیر, آشاغیدا دالغالار قایالارا چارپیردی…
یارغانین ایچریسیله قارانلیقدا جوشغونلوقلا آخان سئل داشلارا دییب سسلنهرک دنیزه دوغرو شیغییـیردی…
آغ کؤپوکلره قرق اولموش بوز و قووّتلی سئل داغی یاریر, حیددتله هایقیراراق دنیزه تؤکولوردو. بیردن کورامالین قیوریلیب یاتدیغی یارغانا گؤیدن کؤکسو پارچالانمیش و قانادلاری قانا بولاشمیش بیر شاهین دوشدو…
او قیریق بیر یاغیرتی ایله یئره دوشوب گوجسوز بیر حیددتله کؤکسونو سرت داشا چیرپدی…
کورامال قورخدو, جلد گئرییه سوروندو, لاکین تئز آنلادی کی, قوشون ایکی- اوچ دقیقهلیک عؤمرو قالمیشدیر…
او, کؤکسو پارچالانمیش قوشون یانینا سوروندو و دیک اونون گؤزونون ایچینه فیشیلدادی:
– نه وار اؤلورسن؟
– بلی, اؤلورم! دئیه شاهین دریندن بیر آه چکهرک جاواب وئردی, – من شرفله یاشادیم!… من سعادتین نه اولدوغونو بیلیرم!.. من ایگیدجهسینه چارپیشدیم!.. من گؤیلری گؤردوم… سن اونو ائله یاخیندان گؤره بیلمزسن!.. ائی یازیق!
– ائه, گؤیده نه وار کی؟ – بوش بیر یئردیر… من اورادا نئجه سورونوم؟ منیم اوچون بورا چوخ گؤزهلدیر… ایلیق و روطوبتلی!
کورامال آزاد قوشا بئله جاواب وئردی و اورهیینده اونون بو سایغیلامالارینا گولدو و بئله دوشوندو: اوچسان دا, سورونسن ده, آخیری معلومدور: هامی یئرده یاتاجاق, هامی دؤنوب توز اولاجاقدیر…
لاکین جسارتلی شاهین بیردن چیرپیندی, بیر آز قالخدی و یارغانا گؤز گزدیردی. بوز داشین آراسیندان سو سوزوردو, قارانلیق یارغاندا هاوا بوغونوقدو؛ اورادان چورونتو ایی گلیردی.
شاهین بوتون قووّهسینی توپلادی, حسرت و آغری دویاراق باغیردی:
– اوه, بیرجه دفه ده گؤیلره قالخا بیلسهیدیم!.. من دوشمنی کؤکسومون یارالارینا سیخسایدیم و او منیم قانیمدا بوغولسایدی!.. اوه, دؤیوش سعادتی!
کورامال ایسه دوشوندو: اونون بئله اینلهمهسیندن گؤرونور کی, گؤیلرده یاشاماق دوغرودان دا خوشدور!..
او, آزاد قوشا بئله تکلیف ائتدی: «سن یارغانین کنارینا گئت و آشاغییا توللان! بلکه قانادلارین سنی قالدیردی و سن هله بیر آز دا اؤز گؤیلرینده یاشادین».
شاهین سکسکهلی و قورور ایله چیغیراراق جایناقلاریلا داشلار اوزهرینده سوروشه- سوروشه اوچوروما دوغرو گئتدی. او یاخینلاشدی, قانادلارینی دوزهلتدی, بوتون کؤکسو ایله بیر آه چکدی. گؤزلرینی پارلاتدی و آشاغییا یووارلاندی.
او قایالاردان داش کیمی سوروشهرک, قانادلارینی قیرا- قیرا للکلرینی ایتیره- ایتیره سورعتله دوشوردو…
سئلین دالغاسی اونو آلدی, قانین یایاراق اؤزونو کؤپوکلره بورودو, سورعتله دنیزه آپاردی. دنیزین دالغالاری ایسه حزین بیر نعره ایله داشلارا چارپیردی… و قوشون جسدی گئنیش دنیزده گؤرونمهییردی…
II
کورامال یارغاندا اوزاناراق, اوزون موددت قوشون اؤلومونو, اونون گؤیلره اولان ائهتیراسینی دوشوندو. سونرا او, گؤزلری داییم سعادت خیالیله اوخشایان اوزاقلارا باخدی.
– او شاهین بو اوجو- بوجاغی اولمایان بوشلوقدا نه گؤرموشدو؟ نه اوچون اونون کیملر اؤلرکن گؤیلره اوچماق سئوگیسی ایله اورهکلرینی سیخیرلار؟ اورادا اونلار نه آنلایـیرلار؟ من آز موددتده بئله گؤیه اوچارامسا, بونلارین هامیسینی اؤیرهنه بیلرم.
او, دئدییی کیمی ده ائتدی. حالقا کیمی قیوریلیب هاوایا سیچرادی و ائنسیز بیر شرید کیمی گونشده پارلادی.
سورونمک اوچون یارانان اوچا بیلمز!.. او, بونو داناراق, داشلارین اوستونه دوشدو, لاکین اؤلمهدی, گولدو…
باخ گؤیه اوچماغین لذّتی بوندا ایمیش او یئره دوشمکده ایمیش, گولونج قوشلار! اونلار یئری تانیمایاراق اونون اوزهرینده سیخیلاراق گؤیون یوکسکلیکلرینه جان آتیر و قیزغین بوشلوقلاردا حیات آختاریرلار. اورادا یالنیز بوشلوقدور. اورادا ایشیق بولدور, لاکین جانلی ووجود اوچون یئیهجک شئی و ایستینادگاه یوخدور. ایفتیخار نه اوچوندور؟ مذمّت نه اوچوندور؟ بونلار اؤز آرزولارینین چیلغینلیقلارینی اؤرت- باسدیر ائتمک و اؤزلرینین حیات ایشینه یارامادیقلارینی گیزلتمک اوچوندورمو؟ گولونج قوشلار! لاکین اونلارین سؤزلری ایندی بیر داها منی آلدادا بیلمز! من اؤزوم هر شئیی بیلیرم. من گؤیو گؤردوم… من اورایا اوچدوم, اونو اؤلچدوم, یـیخیلماغین نه اولدوغونو آنلادیم, لاکین پارچالانمادیم, آنجاق من اؤزومه داها مؤحکم اینانیرام. قوی یئری سئوه بیلمهینلر آلدانیشلا یاشاسینلار. من حقیقتی بیلیرم. من اونلارین چاغیریشلارینا اینانمیرام. منی یئر یاراتمیشدیر, من یئرله یاشایـیرام.
او, اؤز- اؤزونه اؤیونرک داشین اوستونده قیوریلدی.
دنیز نور ایچریسینده پارلایـیر, دالغالار دهشتله ساحیله چارپیردی. اونلارین ارسلان نعرهسیندن مغرور قوش حاققیندا ماهنی گورلایـیردی. اونلارین قضبلریندن قایالار سارسیلیر, قورخونج ماهنیدان گؤی تیترهییردی.
بیز, جسورلارین جوشغونلوغونا – عئشق اولسون- دئییریک!
جسورلارین جوشغونلوغو بودور حیاتین حیکمتی! ائی جسور شاهین! سن دوشمنله ووروشدا قانینی آخیتدین… لاکین بیر زامان گلهجک کی, سنین ایستی قانینین داملالاری قیغیلجیم کیمی حیاتین قارانلیغیندا پارلایاجاق و بیر چوخ جسور اورهکلر, چیلغین آزادلیق آتشیله ایشیق یاراداجاقدیر!
سن اؤلموش اول!.. لاکین روحجا جسور و قووّتلی اولانلارین ماهنیسیندا سن هر زامان جانلی بیر تیمثال آزادلیغا, ایشیغا مغرور بیر چاغیریش اولاجاقسان!
بیز جسورلارین جوشغونلوغونا ماهنیلار قوشوروق!..».
… اوزاقلاردا دنیزین هامار سطحی سوسور, دالغالار آهنگدار بیر سسله قوملارین اوستونه سپهلنیر. دنیزه باخاراق من ده سوسورام. آی شوآلارینین سویا سالدیغی گوموشو لکهلر گئتدیکجه آرتیر… قازانیمیز یاواش- یاواش قاینایـیر.
دالغالاردان بیری اوینایا- اوینایا ساحیله آتیلیر و مئیدان اوخویارجاسینا سسلنهرک رحیمین باشینا طرف سورونور.
– هارا گلیرسن؟.. چکیل!- دئیه رحیم الیله اونو قووور و دالغا موطیع بیر صورتده دنیزه قایـیدیر.
رحیمین, دالغالارلا جانلیلار کیمی رفتار ائدیشی منه آز اولسا دا, نه گولونج گلیر, نه ده قورخونج. اطرافدا هر بیر شئی قریبه بیر طرزده جانلی, مولاییم, نوازیشکاردیر. دنیز ساکیتدیر و اونون هله گوندوزون حرارتیندن آزاد اولمامیش داغلارا گؤندردییی سرین نفسیندن خئیلی قودرتلی صرف اولونمامیش قودرتین گیزلنمیش اولدوغو حیس ائدیلیر. توند ماوی سمادا اولدوزلارین قیزیل ناخیشلاری کشف اولوناجاق بیر سیررین شیرین اینتیظاریله اورهیی والئه ائدهن, آغیلی چاشدیران طنطنهلی بیر شئی یازمیشدیر.
هر شئی مورگولهییر, لاکین چوخ سایـیق مورگولهییر و آداما ائله گلیر کی, بیر ثانییه سونرا هر شئی چیرپیناراق جانا گلهجک و ایضاحی چتین, شیرین سسلرین مونتظیم آهنگله سسلنهجکدیر.
بو سسلر دونیانین سیرلرینی ناغیل ائدهجک, اونلاری آغیلا ایضاح ائتدیکدن سونرا ایسه خیالی بیر شؤعله کیمی سؤندورهجک و اینسانین روحونو اؤز دالینجا توند ماوی انگینلیکلرین یوکسکلییینه قالدیراجاق, بورادا اولدوزلارین سایریشان ناخیشلاری سیرلر آچان اؤز قریبه موسیقیسیله اونو قارشیلایاجاقدیر.
[۱] عرب الیفباسینا کؤچورن: عزیز محسنی
[۲] ماکسیم گورگی روس خالقی‌نین بؤیوک یازیچی‌سی ۱۸۶۸ میلادی‌ده آنادان اولوب و ۱۹۳۶-نجی ایلده حیاتا گؤز یوموب‌دور. اونون یازدیغی و یاراتدیغی اثرلر دونیانین بیر چوخ دیلینه ترجومه و نشر اولونوب‌دور. «آنا»، «آرتامانوو‌لارین ایشی»، «چئلکاش»، «ایزگیل قاری»، «شاهین ماهنی‌سی»، «حیات دیبینده», «دوشمنلر», «ایتالییا ناغیللاری» و باشقا بیر چوخ اثرلری فارسجایا ترجومه ائدیلیب و یایـیلمیشدیر. بیز بورادا ۱۹۴۶-نجی (۱۳۲۵ گونش ایلینده) باکیدا آذربایجان تورکجهسینده نشر اولونان «سئچیلمیش حئکایهلر» آدلیکیتابیندان «شاهین ماهنی‌سی»نی ساهمانلایـیب کؤچورموشوک. بو حئکایه درین مؤحتوا و معناسیندان باشقا آذربایجان تورکجهسینین قودرت و زنگینلییینی, ادبی اثرلرین ترجومهسینده عیانی صورتده گؤستریر. اومید ائدیریک کی, حؤرمتلی اوخوجولاریمیز اوندان بهرهلنسینلر. (عزیز محسنی)
