قالان ایشه قار یاغار دئمیشلر. بیلدیر (۱۴۰۰) یایی سوووب پاییزا اوچ گون قالان تبریزه ساری یولا توشدوک. توتدوغوموز یول آنجاق تبریزدن یئتمیش کیلومتر قیراقدا تاریخ بویو غرورلو، آدی سانی ایله دیک‌دیک داغلارا یاسلانیب دایانیب قالان شهر ایدی. مرند. مرندده ایسه آدینی دئییب یوللاندیغیمیز آدام شهرین قیراغیندا، سایخین سایخاش خلوت بوجاقدا، سس‌سیز سس‌سیز عؤمور سوروب پیشگین اولقون دورقون چاغینا وارمیش ساده بیر معلم. ایکیمیز ایکی بئل‌چانتاسی قاتار تاکسی اویان بویان فیلان فالان (قاتارین گئجیکمه‌سی ایله تیرتیر تیرتیر سورونمه‌سی) اون‌اوچ ساعت یول کسیب زنگله‌شیب قرارلاشیب بولوشاجاغیمیز میدان‌دا تاکسی‌دن توشدوک. «من اوردایام» دئمیشدی. اوردایدی. الینده ایسه شیشه ایچینده شراب رنگینده قاراقیرمیزی‌یا چالان ایچمه‌لی. یانداشیمین تپکیسی گؤزلریمدن آن‌سیزین ایشیلداییب کئچن ایشیغین گؤرکملی اولدوغونا قانیتلادی. البتهکی اوتوز بئش ایل عؤمرونو بؤیوک دئییملر دیوان‌ینا قویان معلمی گؤرمک، ایشیلتی ایشیلدادار هرکسین گؤزونده. ناریندن «گؤره‌سن شراب‌دی» دئیه قولاغیما گلن فیسیلتی خوشوما گئتدی. شرابین لذتینی ایچن بیلر دئمیشلر؛ سقراط ایچر، دویماز، گنه ایچر سؤزه باشلار، قوناقلیق بویو ضیافتی الینه آلار، الدن وئرمزدی اؤزونو. سقراط سؤز اوستاسی ایدی. سؤز ایسه کئچمیش‌لردن، آتابابادان، آنالاردان یادیگار.
سؤز مین‌لرجه ایل قالیب قالانمیش، پیشمیش، دیل‌دیل گزیب دولانمیش خزینه‌دن گئدیر. شراب میوه‌نین اؤزه‌تینی دامیتیب [تقطیر ائدیب] ساخلادیب دَیینمه‌سی دیر اگر، سؤز شرابی نه اولاجاق او زامان؟ گل‌گله تجربه ایله مین‌لر یاشام اؤزه‌تینی «دئییم» اولاراق ایشله‌دیب، ساخلاییب، پیشیریب، اولقونلاشدیریب «سؤز»دیر سؤزشرابی. دیللر ازبری اولان سؤزلر، نه دادلی نه لذتلی سؤزشرابی اولاجاق. بونو ایسه یالنیز سؤز آنلاییب دیل قانان، عاریف اولان اینسان بیلر.
الغرض آدامی گؤرورو گؤرمز بیلمه‌دیم نه زامان نئجه بیربیریمیزه ساریلمیش، اوتوز بئش ایل دوستلوق یاشایان ایکی یاشید کیمی قوجاقلاشیب خوش‌بئش ائدیریک. «میرحسین دلدار بناب» ایله بئله بیر آن یاشادیم. قالانی ایسه اوچ گون ایکی گئجه اوزون اوزادی صؤحبت، اوجون توت چکیلینجه چکیلیر. آماجیم بونلاری دئمک دئییل، او ایچمه‌لی زیریشک ایدی آلبالی ایدی نه ایدی، آنجاق “اورک ایستر دیل سؤیله‌مز” دئییلدی. بیزیم سؤزوموز باشقا، مزه‌میز باشقا. هله سئویملی محبت‌لی مهریبان عاییله بیر کناردا قالسین. صؤحبت شیرین اولار اوزون اولار چکرسن چکیلر اوزانار گئدر بیتمز قوتولماز قالار.
سؤزون جانی: آدام دیزینی قاتلاییب اوتورموش، منیم یاشیم قدر، بلکه ده داها چوخ زامان قویموش، کلمه کلمه، آغیز آغیز، دولاشیب دولانیب آراییب آختاریب، ائشیددیکلری اوخودوقلاری دئییم‌لری چکیب چیخاریب، معظم بیر دیوان قورموش. قیرخ ایله یاخین اَمَک! آز دئییل. بیلدیر اَل‌قراری ایله سالیب چیخاندان سونرا ۲۲۰۰ صفحه‌نی کئچمیش ائش‌آنلاملی دوزَن‌ده دئییم‌لری سیرالاییب ییغمیش. گونده گونده هَوَس‌له یورولماقسیزین ایشله‌ییر. هر دئییم بیر مَدخَل، یانیندا اوخشار دئییملر، یانیندا آغیزدان یازیلی ادبیات‌دان شعردن آختاریب تاپمیش اؤرنکلر: مکمل بیر دیوان.
تانیشیب گؤروشمه‌ییمیزین نه‌دنی ایسه بئله بیر ایشی بئله بیر اَمَک خرجله‌ین اینسانی یاخیندان گؤرمک، اثرین ایچینده دیلین قاتمان قاتمان لایه‌لری رنگ‌لرینی، کلمه‌لرین دئییم‌لرین سؤزلرین دادینی آلماق ایدی. هله نئجه‌کی یاشادیغیمیز دیلیمیزده گؤزگؤره‌تی گیزله‌نه گیزله‌نه اؤزونو آپ‌آیدین گؤرسه‌دن آرگو سؤزلر دئییملر دیلین دادلی دوزلو قاتلاریندان خبر وئرن دئییم‌لری گؤره‌سن، اوخویوب گولهسن، دئییب شاققا چکه‌سن. لذت. سؤز ایچینده سؤز وار یانی. دولو دولو. لایه لایه. نه ایسه بو دا اوزون سؤزون قیساسی‌دیر چکرسن اوزانار توتارسان گئدر.
سؤزوم ایشین دَیَرینده‌دیر. دیلیمیزه بوراخاجاغی ائتکیسی آز اولمایاجاق (الیمیزه چاتسا اگر). خالق‌آرا دانیشیلان، کیتابلاردا سایتلاردا مجازی کاناللاردا یازیلان، ایلگیلرده قوللانیلان دیلیمیزدن توت، مئدیالاری، بوتون ساحه‌میزی قاپسامیش دیلین چَلیمسیز جانسیز رنگسیز بویاسیز قوخوسیز دادسیز قات‌سیز دایاز اولدوغونا گلینجه، بئله اثرلرین قونومو [جایگاهی] داها آیدینجا بیلینیر. دیلین لایه لایه اندر دؤندر آت توت گؤتور قوی ناز ایشوه گیزلی آلایلی کینایه‌لی یانیقیجیلی گؤرسه‌دیشلی انیش یوقوش قالخیش …لارینا ییه‌له‌نمک مین‌بیر قوشول حوکوم مادده شرط ایسته‌سه ده، سؤزقونوسو دئییملر دیوانی، کسین اولاراق اونلاردان بیری‌دیر. یانی دیلیمیزی، بوتون آشاغی یوخاریسی ایله قوللانماق ایسته‌ین کیمسه، بوتون هر هانسی شرط‌لر قیراغیندا بو اثری ده ایچ ائتمه‌لی، حتی اَزبر ائتمه‌لی، ایچینده یاتمیش سؤزلرینی دیلینه آخیتمالی‌دیر. گؤزل، نئچه قاتلی، شیرین دیل قوللانماق ایسته‌ییر سه اگر.
بئله بیر خزینه‌نین ائل ایچینده خالق الینده اولماسی نه قدر گرکلی دیر، اونو دا سؤزله کلمه ایله اَداتلا دئیه بیلمَرم. بیر ایل قاباق بئله بیر ایشین اولوشوب وار اولماغینا سئویندیییمدن تهراندان منزیل به منزیل طی منازیل یول کسیب اؤز گؤزومله گؤرمک ایسته‌میشدیم. گؤردوم. ایللر اؤنجه البته همن بو دیوان‌ین ناقص وئرژئنی تقریبن اله آلینمازجا آغیر بیر شکیلده (تایپی غلط دولو) چاپ اولموش ایدی، او آنجاق بونون اوچ‌دن بیری‌دیر، بازاردا دا یوخ.
ایندی ایسه هر شئی حاظیر، کئچمیشده گئدن غلط‌لر دوزه‌لدیلمیش، دئییملر ایکی اوچ قات آرتیریلمیش، آغیزلاردان کیتابلاردان شعرلردن یازیلادان آختاریلمیش اؤرنک‌لرله بزه‌نیلمیش، ائش‌آنلاملی دئییملر بیربیرینی بولموش؛ یالنیز فیزیکی اولاراق کیفیت‌لی یونگول کاغاذدا، اله آلیب اویناشلیق ائتمک قدر سامباللی شکیلده، کیتاب اولاراق گؤرمه‌سینه گؤزوم یولدا قالدی… قالیب… قالیر… اوستونه ده قار یاغیر کی یاغیر.
باش آغریسی وئرمک‌دن آماجیم بئله بیر مکمل ایشین بیر نفر الی ایله اولوشماسینا باخمایاراق اونو سون منزیلینه (یاییملانماسینا) یئتریمک بؤیوک ایش دیر، یاردیم‌سیز قالیرسا بو بؤیوکلوکده بیر ایش یئرده قالاجاق. اومیدیم دغدغه‌لی سایغی‌دَیَر اینسانلارین «کنایه‌لر دیوانی»نین یاییملانماسینا یاردیم ائدرک اونو سون منزیلینه، ایسته‌ینلرینین الینه یئتریمک اوچون یاردیم ائتمک‌لری ایله، بونجا زحمت‌ین یئرده قالماماغی دیر.
یازی‌دان سونرا:
۱-ایشین بؤیوکلویو و نه درجه‌ده اؤنملیلییی بیر قیراقدا، ایش میدانا گلمه‌یینجه اؤز دیَرینه، قونومونا چاتماز. سؤزلر نقدلر اولماسا یالنیز قورو هاوادیر و اولقونلاشماز.
۲-اثرین قایناق اولدوغو اوچون، بیزیم ائلئکترونیک کیتاب اوخوتدورانلارا آلیشمادیغیمز و دوغرو دوزگون آراج ایسه بولونمادیغی یئرده فیزیکی اولاراق کیتاب شکلینده، کاغاذ اوزرینده یاییملانماسینین آلتینی وورغو ایله جیزیرم.
۳-دئییم‌لرین ایچینده بعضی‌لرین گؤزونه تیکان اولان سؤزلر کلمه‌لر دئییملر آرگولار بوللو بوللو تاپیلماقدادیر، اونلار بعضیلرینه گؤره لاپ اثرین دادی دوزو دیر. آنجاق ایشه ال قویوب اونون کیتاب شکلینده دوغولماسینا یاردیم ائتمک قرارینا گلن وار ایسه ایشاره ائله‌دیییم کلمه‌لرین بیرینه بئله ال قویوب کَمکوم ائتمک بوتونو ایله بیر خالقا، بیر دیله ظولم ائتمک‌دیر.
تهران ۱۴۰۱
یک پاسخ
سلام و احترام
اگر تعریف از خود نباشد بنده طی سالیان درازی اقدام به جمع آوری و تدوین و ترجمه کنایات و اصطلاحات ترکی نموده ام و الان دوسال است که جهت صفحه آرایی و ویراستاری به تبریز ارسال کرده ام و هنوز کار تمام نشده است
سوالی داشتم آیا امکان همکاری و مشارکت در با مولف کتاب دئییملر دیوانی هست یا نه؟