اونلاری یول آپاردی
موسی افندی- کؤچورن: ابوذر جعفری
وئیسل دلی دئییلدی. ساده‌جه، او، یولا چیخماقدان قورخوردو. قورخوردو، یول اونو آپارار. بو قورخو بیردن-بیره یارانمامیشدی، سببکاری دا اؤزو دئییلدی. هر شئی یاواش-یاواش جریان ائتمیشدی و بوتون اولان‌لار اونون اوشاقلیق واختلاریندان باشلامیشدی. اونون ایکی یاشی واریدی، آنجاق هله دانیشا بیلمیردی. اونلارین ائولری یول کناریدا یئرلشیردی. آتاسی ائوده اولاندا او، گونونو آتاسی‌نین دیزی دیبینده، ماشینین آچارلاری ایله اوینایاراق کئچیریردی. بو اونون خوشونا گلیردی. دئمک اولار کی، ان سئودییی مشغولییت ائله بو ایدی. آتاسی ائوه گیرن کیمی، وئیسل اشاره بارماغینی قالدیرار، آتاسی دا جیبیندن آچارلاری چیخاریب اونا وئرردی. آمما، بیر گون آتاسی ائوه گلمه‌دی. او گوندن سونرا دا وئیسل آتاسینی هئچ گورمه‌دی. آتاسی گئدندن سونرا بوتون گونو آناسی‌نین اته‌ییندن یاپیشاردی. آناسی ایسه وئیسل-ه او گون ساده‌جه بیر سؤز دئمیشدی: «هئچ واخت یولا چیخما، یول سنی ده آپارار». همین گون وئیسل-ین و آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی.
«یول» اونون اؤیرندییی ایلک سؤز ایدی. آمما، آناسی وئیسل-ه باشقا سؤزلر اؤیرتمه‌یه چالیشیردی. «یول» سؤزونو دیلینه گتیرمه‌یی ایسه قاداغان ائتمیشدی. آناسی اینانیردی کی، وئیسل-ین آتاسینی یول آپاریب. باشقالارینا گؤره ایسه بو، ساده‌جه بیر ماشین قضاسی ایدی. وئیسل-ین اویونجاق‌لاری آراسیندا ماشین یوخ ایدی. او، تاختادان دوزلدیلمیش اویونجاق حئیوان‌لارلا بؤیویوردو. بئش یاشی اولاندا، یول کناریندا اوشاق‌لارلا فوتبول اویناماغا باشلادی. آمما مئیدانچا کیچیک اولدوغونا گؤره توپ تئز-تئز یولا دوشوردو. اوشاق‌لار اؤز آرالاریندا سؤزلشمیشدیلر-توپ یولا دوشنده اونلار نؤوبه ایله توپو گؤتورمه‌یه گئدیردیلر. وئیسل ایسه قورخوردو. سونرالار، فوتبول اوینامادی، هئچ اوشاق‌لار دا اونونلا اویناماق ایسته‌میردی. گونلرینی آناسی‌نین اته‌یی دیبینده کئچیریردی، تاختادان دوزلدیلمیش اویونجاق حئیوان‌لار دا اونو تک قویموردو.
دئمک اولار کی همیشه سوسوردو. چونکو او، آنجاق آتاسی حاقدا دانیشماق ایسته‌ییردی. آمما قورخوردو، دئیه بیلمیردی. هردن آناسینا سؤز دئیردی، بعضن سوال دا وئریردی. بیر گون قورخا-قورخا دئدی: «من یول پولیسی اولاجاغام». آناسی هئچ بیر جاواب وئرمه‌دی. همین گون وئیسل-ین و آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی.
داخلی قورخولارینا غالیب گلمک بیر طرفه قالسین، او هئچ قورخولاری ایله اوزلشمک بئله ایسته‌میردی. بونا گؤره ده، وئیسل، قیشی سئویردی، قاری سئویردی. چونکی، قار یاغاندا بوتون یول‌لارین اوستو اورتولوردو. او اؤز قورخولاری ایله اوزلشمک مجبورییتینده قالمیردی. وئیسل حیاتیندا بیر دفه قورخولارینا اوستون گلمک ایسته‌میشدی-یول پولیسی اولماق ایسته‌ینده.
مکتبه گئج گئتدی. دوققوز یاشیندا بیرینجی صینیفی باشلامیشدی. بوتون صینیف یولداش‌لاری اوندان ایکی-اوچ یاش کیچیک ایدی. وئیسل ایسه بونون سببینی بیلمیردی.
بیر گون درسه گئدنده او، قونشولوقدا یاشایان ایکی قادینین صؤحبت ائتدییینی گؤردو. وئیسل اونلارین یانیندان کئچنده ایسه بیر سؤز ائشیتدی، «آناسی کیمی او دا دلی‌دیر، آتاسی، یاخشی کی، بو دلی‌لرین آراسیندان جانینی گؤتوروب قاچدی». بو سؤزو دئینده قادین اونا باخیردی، بونو وئیسل ده گؤرموشدو. ائوه گلنده وئیسل آناسینا هئچ نه دئمه‌دی. آمما، آخشاما کیمی ده صبر ائده بیلمه‌دی. سوندا ماراق اونا قالیب گلدی و آناسیندان سحر قادین‌لاردان ائشیتدییی سؤزون معناسینی سوروشدو. آناسی ایسه هئچ بیر جاواب وئرمه‌دی. همین گون وئیسل-ین و آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی.
وئیسل، اؤز صینیف یولداش‌لارینی سئومیردی. چونکی اونلار وئیسلی لاغا قویور، اونا دلی دئیر، بؤیوک قیرمیزی پاپاغینی اونون باشیندان چیخاریب بیر-بیرلرینه آتیردیلار. او، اؤز مکتب یولداش‌لارینی دا سئومیردی. هامی اونو عصب‌لشدیرمه‌یه، دولاماغا چالیشیر، پیلله‌کان‌لاردان قالخاندا اونا بادالاق وئریردیلر. وئیسل، عمومیت‌له، «یولداش» سؤزونو سئومیردی، کؤکو «یول» اولان سؤزلری سئومیردی… . معلم‌لری ده اونو سئومیردی. چونکی، وئیسل درس‌لرینی یاخشی اوخوموردو، داها دوغروسو، باشا دوشموردو. بونون سببی، اونون معلملرینه آیدین ایدی-وئیسل عقلی جهتدن گئج انکشاف ائتمیش اوشاق ایدی، ائله بو سبب‌دن ده او مکتبه گئج باشلامیشدی. اونلار بیر نئچه دفه وئیسل-ین آناسینا اوشاغی مکتبدن چیخارماغی خاهیش ائتمیشدیلر، چونکی، بونون وئیسل-ه هئچ بیر خئیری دَیمیردی. آمما آناسی وئیسل-ین مکتبه داوام ائتمه‌سی اوچون معلم‌لره یالوارمیشدی.
بونلارا یاناشی، او، دئمک اولار، هر گون درسه گئجیکیردی. آمما، وئیسل-ین درسه گئجیکمه‌‌سی‌نین سببینی معلم‌لری بیلمیردی. دوشونوردولر کی، او، یاتیب قالیر. سبب ایسه باشقا ایدی و چوخ ساده ایدی: درسه واختیندا گئتمک اوچون او، مطلق ائوین یانینداکی بؤیوک یولو کئچمهلی ایدی، حیاتی بویو تک موهومو آیاقلامالی ایدی. آناسی اونا «یولا چیخما، یول سنی ده آپارار» دئمیشدی. وئیسل قورخوردو. بونا گؤره ده او، بیر نئچه کیلومئتر پییادا گئتمه‌یه مجبور ایدی. چونکی بو یول، ائولریندن بیر نئچه کیلومئتر آرالیدا تورپاق یولا چئوریلیردی، اوزاقدان باخاندا ایسه هئچ یولا اوخشامیردی. وئیسل هر گون کندین بو طرفینه گلر، یولون تورپاغا چئوریلمیش حیصه‌سیندن کئچر و یئنیدن یولون او بیری طرفی ایله گئری‌یه-مکتبه دوغرو آدیملایاردی. بونا گؤره ده، درسه گئجیکیردی. او بیلیردی کی، معلیملری اونون گئجیکمه‌ییندن شیکایتچیدیرلر. بیر گون او، آناسی‌نین یانینا گلدی. «من یولو کندین او بیری اوجوندان یوخ، ائله بوردان کئچمک ایسته‌ییرم»-دئدی. آناسی ایسه هئچ بیر جاواب وئرمه‌دی. همین گون وئیسل-ین و آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی.
سونرا او، مکتبدن ده چیخدی. بوتون گونونو یول کناریندا کئچیریردی. او، یول کناریندا بؤیودو. وئیسل یول‌لارین هاردا کسیشدییینی، هانسی یولون هارا گئتدییینی دقیق بیلیردی. یول بویو یئرله‌شن بوتون منطقه‌لرین آدلاری دا اونون ازبرینده ایدی. یولدان کئچن ماشین‌لار اونا یاخینلاشار، سؤز سوروشار، دقیق جاواب‌لارینی آلیب اونا تشکر ائدر و یول‌لارینا داوام ائدردیلر. آمما، او هله ده یولا چیخمامیشدی. قورخوردو کی، یول اونو دا آپارار.
او اؤزو چوخ غریبه اینسان ایدی. غریبه اولان بیر شئی داها واریدی-«یول آپارماق» نه ایدی؟ بونو وئیسل-ین اؤزو ده بیلمیردی، ساده‌جه قورخوردو. قورخوردو کی، یول اونو دا آپارار. او، بو مساله حاقدا چوخ دوشونموشدو. یول‌لار اینسانی نئجه آپاریر؟ یولا چیخان اینسانی کولک‌می سووروب اؤزو ایله آپاریر؟ یوخسا، آیاغی‌نین آلتینداکی یول‌مو اینسانی اؤزونه چکیر؟ عمومیت‌له، یول‌لار اینسانی نییه آپاریر؟ آخی، اونون اوینادیغی اوشاق‌لار، صینیف یولداش‌لاری، مکتب تانیش‌لاری دا هر گون بو یولدان دفه‌لرجه کئچیردی. یول اونلاری نییه آپارمیردی؟ بیر دفه وئیسل آناسیندان بوتون بو سوال‌لارین جاوابینی سوروشموشدو. غریبه اولان بیر شئی داها اولموشدو، بو دفه آناسی سوسمامیشدی. همین گئجه‌نی وئیسل ده، آناسی دا یاخشی یاتمیشدیلار. آناسی دئمیشدی کی: «یولو کئچه بیلن اینسان‌لار پیس اینسان‌لاردی. اونلار، یولو آیاقلاییر، اونو تاپدالاییر، بعضن توپورور، اونو آشاغیلاییردیلار. یول‌لار ایسه اونو سئون اینسان‍لاری آپاریر». آناسی باشقا بیر سؤز دئمه‌میشدی. همین گون باشقا غریبه بیر شئی اولمادی. او، هله ده، بعضی سوال‌لاری‌نین جاوابینی بیلمیردی.
یول‌لار اینسانی نئجه آپاریر؟ سول آیاق دابانی‌نین آرخاسی ایله ساغ آیاغی‌نین توپوغونو ورورا-وورا وئیسل بو حاقدا دوشونوردو. هر شئی اؤز قایداسیندا ایدی، کندین بوتون اوشاق‌لاری یولو کئچنده اونا ساتاشیر، وئیسل یولا قدر اونلارین آرخاسی ایله قاچیر، یولا چاتاندا دایاناردی. سانکی، اونون آیاغینا کندیر باغلانمیشدیر و بو کندیر اونو یولا چیخماغا قویموردو. اوشاق‌لار یولون اورتاسیندا دایانیب اونو لاغا قویور، هردن داش دا آتیردیلار. بعضن، ائله اولوردو کی، درسه گئدن اوشاق‌لاردان ان جسارتلی‌سی اونون بؤیوک قیرمیزی پاپاغینی گؤتوروب یولا طرف قاچیر، درسدن قاییداندا یئنیدن اونون پاپاغینی اؤزونه قایتاریردی. آمما، بوتون حال‌لاردا مکتب‌لی اوشاق‌لار اوندان قورخوردولار. او ایسه، یولدان قورخوردور. قورخوردو کی، یول اونو دا آپارار. حقیقتن ده، اونون آیاغیندا بیر کندیر واردی، گؤزه گؤرونمه‌ین قورخوسو اونون آیاق‌لارینی باغلامیشدی. آمما، او ایسته‌میردی کی، اوشاق‌لار اوندان قورخسونلار. او ایسته‌میردی کی، اوشاق‌لار اونو لاغا قویسونلار، بؤیوک قیرمیزی پاپاغینی باشیندان گؤتوروب اونو دولاسینلار. بو حاقدا آناسینا دا دئدی. غریبه بیر شئی اولمادی، آناسی هئچ بیر جاواب وئرمه‌دی. همین گون وئیسل-ین و آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی.
«یولا چیخما، یول سنی ده آپارار»-هر گون اولدوغو کیمی بو گون ده ائودن چیخاندا آناسی وئیسل-ه دؤنه-دؤنه تاپشیردی. «یولا چیخما، یول سنی ده آپارار». وئیسل دلی دئییلدی. ساده‌جه، او، یولا چیخماقدان قورخوردو. قورخوردو کی، یول اونو آپارار. بو قورخو بیردن-بیره یارانمامیشدی، سببکاری دا اؤزو دئییلدی. هر شئی یاواش-یاواش جریان ائتمیشدی و بوتون اولان‌لار اونون اوشاقلیق واختلاریندان باشلامیشدی. وئیسل بونو باشا دوشموردو. اونون اوره‌یی دوغولدوغو گونده‌کی کیمی پاک ایدی. هئچ کیمه پیسلیک ائتمه‌میشدی. آمما، اوشاق‌لار هله ده اونو لاغا قویوردولار. سول آیاق دابانی‌نین آرخاسی ایله ساغ آیاغی‌نین توپوغونو وورا-وورا وئیسل بو حاقدا دوشونوردو. او نئجه ائتسین کی، اوشاق‌لار اونا گولمه‌سینلر؟
اوشاق‌لارا باخدی، سونرا دؤندو، اؤزونه باخدی. تئز آیاغینی ساخلادی. دابانی ایله توپوغونا وورماغی دایاندیردی. سونرا؟ سونرا نه فرق وار ایدی؟ بؤیوک قیرمیزی پاپاغینی باشیندان چیخاردی، الینده ساخلادی. باشقا؟ باشقا نه فرقی واردی؟ گولومسه‌دی… اوشاق‌لاردان باشقا قرقی قالمامیشدی. آرتیق اونو لاغا قویمایاجاقدیلار، آرتیق اونا گولمه‌یه‌جکدیلر، پاپاغینی آلیب اونو دولامایاجاقدیلار. آخی، او دا اونلار کیمی ایدی…
بیردن وئیسل-ین اوزونده‌کی گولوش یوخ اولدو. سانکی کیمسه اونون اؤزونده‌کی گولومسه‌مه‌نی بَینمه‌میشدی، گولوشون گؤزللییینی قیسقانمیشدی و جیرماق آتیب اونون دوداق‌لاریندان بو معصوم گولوشو قوپارمیشدی. بونون سببی واردی. خارجی گؤرونوش‍جه او باشقا اوشاق‌لاردان فرقلنمیردی، آمما داخلی جهتدن تامام آیری آیری جور ایدی-وئیسل بونو باشا دوشمه‌میشدی، سبب ده بو دئییلدی.
اونون اوزونده‌کی گولوشو ایتیرن سبب او ایدی کی، مکتبین ان دجل، ان آوارا، ان جسارتلی اوشاغی، بؤیوک قیرمیزی پاپاغی اونون الیندن قاپمیش و یولا دوغرو شیغیمیشدی. سانکی، او پاپاغی اوغورلایان، هم ده اونون اوزنده‌کی گولوشو ده دارتیب جیرمیشدی. همین آن یولدان بیر سورعتلی ماشین کئچیردی. مکتبین ان دجل، ان آوارا، و ان جسارتلی اوشاغی بونو گؤرمه‌میشدی، هئچ باشقا اوشاق‌لاردا فیکیر وئرمه‌میشدیلر، اونلار کناردان دوروب ساده‌جه وئیسل-ه گولوردولر. همین آن او ماشینی گؤرن تک اینسان وئیسل ایدی. وئیسل درحال اونون پاپاغینی باشیندان گؤتوروب یولا شیغییان اوشاغین آرخاسینجا یولا چیخدی. جلد اوشاغا طرف آتیلدی. همین گون کند ساکن‌لری‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی. حادثه حاقدا یئددی‌دن یئتمیش یئددی‌یه کیمی-هامی دانیشیردی. هره بیر سؤز دئیردی. هر شئی آنی-بیر گؤز قیرپیمیندا اولموشدو دئیه، گؤرن‌لر ده دقیق فیکیر دئیه بیلمیردیلر. هره بیر سؤز دانیشیردی. بو حاقدا وئیسل-ین آناسیندان دا سوروشدولار. اونون جاوابی ایسه هامییا عینی اولوردو. «وئیسل اوشاغی کنارا ایته‌له‌دی، اوشاغین هئچ بورنو دا قانامامیشدی. آمما اوغلومو یول آپاردی…».
اؤلوم-ابدی یوخودور، دئیرلر. وئیسل همین گون یاتدی. آمما، او گوندن سونرا آناسی‌نین گؤزونه یوخو گیرمه‌دی…
