بیر یئنی یئتمه‌نین اؤز آنا دیلینده انشا یازماسی
فرهاد جعفری
بو گون غریبه بیر احوالات یاشادیغیم اوچون و هابئله هیجانلی اولدوغوما گوره بو ساعات بیلمیرم سؤزو هاردان باشلاییب یازیم. بوگون بیر حادثه منی ۱۴ ایل بوندان اؤنجه‌یه و او دؤورون خاطره‌لرینه آپاردی … بو داغینیق یازی دا بو غریبه حادثه‌دن، ذهنیمین بیر گوشه‌سینده ایتگین دوشوب، ایتیب باتان خاطره‌لر و هابئله بیر پارا باشقا موضوع‌لاردان سؤز آچماق ایسته ییرم … داها دوغروسو آنا دیلیمز حاققیندا اورک سؤزلریمی پایلاشما قرارینا گلمیشم …
بو گون ۱۲ یاشلی باجی اوغلوم مکتبده انشاسینی آنا دیلینده یازمیش و معلم اونا بو ایشده آلقیشلاما اوچون، ۲۰ بال وئرمیشدی … بو یوخاری دا خاطیرلاتدیغیم غریب حادثه ایدی … شاید بو یازی‌نین اوخوجولارینا غریبه اولماسین … آنجاق بونو تام صمیمتله دئییرم بو حادثه منی اوز یئنی یئتمه‌لیک دؤورمه قایتاردی و بیر داها منی ایکی ایل‌لیک یوخودان آییندیردی …
تخمیناً ایکی ایله یاخیندیر کی آذربایجان تورکجه‌سینده هئچ نه یازمیرام … بو سؤز بیرآز یئکه چیخماسین دئیه ایکی ایلدی بیر پارا علت‌لره گوره آنا دیلیمزده جیزما – قارالاریمی داوام ائتدیره بیلمیرم … بیر نئچه بؤلوم آذربایجان موغاملاری آدلی سیرا مقاله‌لری یاریمچیق قویوب، ایشی بویون صاباحا تاپشیریرام … بو مدتده وصف اولونمایان شکیلده بیلیم یورد درس‌لری‌نین ایچینده اَل _ اَیاق چالما مجبوریتینده قالمیشام … هر‌دن بیر ساوادلی معلیم تاپیلیب اؤیرنجینی چتینلیک‌لره سالارکن، اؤیرنجی ساوادین قوخوسونو و دادینی -آز اولموش اولسادا – آلا بیلیر. آنجاق بورادا صؤحبت ایکی – اوچ نفر مرتجع، فارسچی معلیمدن صؤحبت گئدیر … اجل مؤهلت وئرسه بیر گون بو یاخینلاردا بو معلیم‌لرین، بیلیم یورددا اؤز آنا دیللرینی، اوز وطن‌لرینی سئون اویرنجی‌لر حاققیندا ائتدیگی جفالاری کاغاذ اوستونه گتیره‌جه‌گم … یازاجاغام آذربایجان تاریخی جوغرافیاسی و دیلی حاققیندا ۳ ایلدن چوخ مودتده یازدیغیم یوکسک لیسانس رساله‌سینی نئجه تیکه پارچا ائدیب ۲۰۰ صحیفه‌نین ۱۰۰ صحیفه سینی سیلدیردیلر … ۲ بال آز وئریب و بیر ایل منی دوکتورایا داخیل اولماغا مانع تؤرتدیلر … ضیا بونیادوون “آذربایجان آتا بیگ‌لر دؤولتی”نین تبریزده علی حسین‌زاده‌نین فارسجا ترجومه‌سی ایله اختر نشر ائوی طرفیندن یاییلدیغی علمی اثره بیر قایناق کیمی باخیب و اونا ارجاع وئردیگیم اوچون، نظامی‌نی بیر تورک شاعیری کیمی قلمه آلدیغم اوچون و هابئله بو سؤزو بیرمقاله ده یازدیغیم اوچون “اسلام مدنیتی اوچ بؤیوک و اؤنملی دیلده یئتیشیب: عربجه، فارسجا و تورکجه” و ان اؤنملیسی دده قورقود کتابی اوزرینده یازدیغیم مقاله و اونون یازیلماسینا اصرار ائتدیگیم اوچون، اوچ عیرقچی معلم منی آز بال وئره‌رک، بیلیم یورددان ائشیگه آتماغا جهد ائتدیکلرینی یازاجاغام … یازاجاغام نئجه داشلاری اوخا دَیدی … یازاجاغام کی بوگون بیلیم یوردلاریمیزدا نئجه فاشیزم و راسیزم هله ده یاشاماقدادیر …
ایلک دفعه آنا دیلیمزله ماراقلاندیغیم اوشاقلیق ایللرینه قاییدیر .. ۴-۵ یاشیم اولاردی، قارداشیم، شهریار حضرتلری‌نین یئنی نشر اولوندوغو تورکجه دیوانینی ائویمیزه گتیرمیشدی و حیدربابانی اوخویوردو … من ده هوسله‌نیب اونلاری ازبرله‌ییردیم … آنجاق هر دفعه کتابا موراجیعت ائدیردیم، اونو اوخویا بیلمیردیم … بئله دوشونوردوم کی مکتبه گئتسم حیدربابانی اوخویا بیله‌جه‌گم … آنجاق مکتبه گئتدیم، الفبانی اویرندیم، آنجاق یئنه حیدر بابانی اوخویا بیلمه‌دیم … ایللر کئچدی و من شهریارین دیوانینی مقدس بیر کیتاب کیمی حسرت ایله قوینومدا گزدیردیم … اورتا مکتبده تحصیل ائدن ایللرین بیر گونونده ائویمیزده کؤهنه کیتابلار آراسیندا “پاسلی قیلینج” آدلی تورکجه ناغیل کیتابینا راست گلدیم … اونو چتینلیکله اوخودوم و سونرا “بایراملیق” آدلی بیر بالاجا کتابچا ایله راستلاشدیم … بو کتابچا عرب و لاتین الفباسی ایله الفبامیزی و دیلمیزین نئجه یازیب اوخوماسینی اؤیردیردی … او حادثه‌دن نئچه ایل اؤنجه داها دوغروسو ۷یا ۸ – ینجی صینیفده اوخویارکن معلم‌لرین بیری اونو مکتبه گتیرمیشدی و ماللانصرالدین و قازان ناغیلینی اوخودوغونو دا خاطیرلاییرام … آنجاق معلم شولوقلوق ائتدیگیمه گوره، او قدر دؤیموشدو کی هئچ ایندی ده او معلیم ایله باریشا بیلمیرم … اونا گؤره او زامان او کیتابین یانیندان اعتناسیز کئچدیم … آنجاق اورتا مکتبده تحصیل ائدرکن او کتابچانی اوخویوب دیلیمیزی اؤیرنمه‌گه باشلادیم … الیمه گلن کتابی بو حاقدا اوخویوردوم … آنا دیلیمز حاققیندا اونلار گرامر و لغت کیتابی اوخودوم : معاصر ادبی آذری دیلی /سس _ صرف / : پروفسور زهتابی – مبانی دستور زبان آذربایجانی : اوستاد فرزانه – ترکی هنر است : اسماعیل هادی و … آذری دیلی‌نین گرامری : رحمتلیک تیمور پیرهاشمی … دیلیمزی اوخودوم، اوخودوقدا سئودیم، سئودیکجه اوندا درینلشدیم، درینلشدیکجه یئنی‌دن سئودیم … بو سئویب سئویشمه‌لر داوام ائتدی، اوندا گوردوم کی اؤزومده یازما قابلیتینی دوُیورام … ایلک یازی‌لاریم آذربایجان موسیقیسی حاققیندا و اورمودا «یاشاییش»، «آغری، «نوید آذربایجان» درگی‌لرینده نشر اولوندو … بو ایشی سونرالار آردیجیل اولاراق «ایشیق» و «قلم انجمنی» سیته‌لرینده داوام ائتدیردیم… آنجاق ایکی ایل مدتینده خاطیرلاتدیغیم سببلره گوره بو ایش دایاندی …
ایندی ایسه باجی اوغلومون بو غریبه ایشی سانکی منی درین و آغیر بیر یوخودان آییندیردی … منی داها دا آنا دیلیمزده یازماغا هوسلندیردی … بو ایللرده آنا دیلیمزی اؤیرنمه‌گه جان آتمالاریمی منه خاطیرلاتدی … و ها بئله دیلیمزین دوشمنلری قارشیسیندا مدنی و علمی موباریزه‌نین گرکلیگینی و بو بویوک و آغیر مسئولیتی هر بیریمیزین بوینوموزدا اولماسینی و نهایتده گئجه‌نی گوندوزه قاتیب بو یولدا چالیشیب جهد ائتمه‌میزی منده جانلاندیردی …
سون سوز: نهایت ده عشق اولسون بئله باجی اوغلولارا کی بئله، اوز دایی‌لارینا درس وئریرلر .. و ان اؤنملیسی عشق اولسون بئله معلم‌لره کی گله‌جگین قارانلیق یوللارینا ایشیق ساچیب و هر بیریمیزین اوره‌گینده اومود چیراغی یاندیریرلار… بو یاخین زامانلاردا آذربایجان مکتبلرینده آنا دیلی‌نین رسمی شکیلدده اؤیردیلمه‌سی اومودو ایله …
