چئویرن: ایشیق
ترجمه: ایشیق
ایشیق

آنا دیلیمیز
حسن ریاضی (ایلدیریم)

دیل اجتماعی بیر وارلیق‌دیر. انسانلار دیل واسطه‌سی ایله بیر- بیرلرینی آنلایـیر، باشا دوشور. بو باخیمدان دیل، انسیّت واسطه‌سی، تفکر قالبی، هم ده دنیانی درک ائتمه آلتی‌دیر. باشقا بیر سؤزله دئسک، انسانلار دیل واسطه‌سی ایله دوشونور، فکر‌لرینی تجسم ائدیر و باشقالاری ایله انسیّت‌ده اولور. دئمک، دیل انسان حیاتینـین، انسان جمعیّتی‌نین هم معناسی هم ده او وارلیغین انعکاسی‌دیر.
دیل، جمعیّتین مالی‌دیر. جمعیّت یوخدورسا، دیل ده یوخدور. انسان جمعیّتی ایله دیل بیرگه یارانیب، بیرگه انکشاف ائدیب و بو گونگو وضیّعته چاتیبدیر. انسانلارین حیات طرزی، دنیا گوروشلری یالنـیز دیل واسطه‌سی ایله آیدینلاشا بیلر. دوز دئـییرلر کی، دیل جامعه‌نین گوزگوسودور. دیل ائله بیر مثل‌سیز اجتماعی حادثه‌دیر کی، انسان جمعیّتی‌نین الده اولونموش علمی – مدنی تجربه‌لرینی محافظه ائد‌ر‌ک، اونلاری یاشاتدیریر، انکشاف ائتدیریر. دیل واسطه‌سی ایله‌دیر کی، کئچمیش نسل‌لرین بیلیک و تجربه‌لرینی ایندیکی نسل منیمسه‌ییب، اؤیره‌نیر و گله‌جک نسیل‌لره چاتدیرا بیلیرلر. بئله‌لیکله اجدادلارلا تؤره‌مه‌لر آراسیندا معنوی کؤرپو یارانیر.
دیلین کومه‌یی ایله انسانلار علم، تکنیک و باشقا مدنی ثروت‌لری الده ائده بیلیرلر. دیلین وارلیغی ایله، مدنیّت‌لر یارانیر. دیلین واسطه‌سی ایله مدنیّت‌لر بوتون بشریّتین مالینا چئویریلیر. یئر کوره‌سی‌نین ملّیّت‌لری، مدنیّت‌لری، دیل واسطه‌سی ایله بیر ـ بیرلری ایله علاقه ساخلایا بیلرلر. علمی کشف‌لر، بدیعی صنعت اثرلری، فلسفی، اخلاقی نظریه‌لر و… دیل واسطه‌سی ایله دونیادا یاییلیر. بئله حال‌لاردا زامان و مکان‌لا علاقه‌دار اولاراق دیلین یازیلی شکلیندن داها گئنیش استفاده اولونور. جمعیّتین علمی- مدنی حیاتینین انکشافیندا دیل قد‌ر باشلیجا رول اوینایان باشقا بیر اجتماعی وارلیق یوخدور.
هر بیر خالقین دیلی اونون، ملی اؤزونه مخصوص‌لوغونون تجسمودور. او خالقین بوتون مدنی کئچمیشینی محافظه ائدن ان مهم واسطه، دیل‌دیر. پروفسور آغاموسی آخوندون فکرینجه: «دیل بیر چوخ اجتماعی حادثه لردن فرق‌لَنیر. دیل هئچ بیر حالدا عموم بشری اولماییب؛ دیل ملی سجیّه داشیییب. دیل بیر اونسیّت واسطه‌سی، فکرین افاده واسطه‌سی کیمی مختلف خالق‌لارین، ملت‌لرین دیلی کیمی موجوددور. هر دیلین اؤزونون سجیّه‌وی خصوصیّت‌لری وار.»
یئر اوزونده، چوخ ملت‌لر، خالق‌لار، قووم‌لار یاشایـیر. اونلارین اؤز یوردو، مدنیّتی، عادت –عنعنه‌سی اولدوغو کیمی، اؤز دیللری ده واردیر. هر خالقین دوغما دیلی اونون «آنا دیلی» ساییلیر. آنا دیلی، او دیل‌دیر کی، انسانلار اونونلا دیل آچیر، اونونلا دانیشیر، اونونلا یاشاییر، اونونلا اؤلورلر. بیزیم ده آنا دیلیمیز، آذربایجان دیلی (آذربایجان تورکجه‌سی)دیر. آنامیزین بطنینده آنامیزین قانی‌ایله، دویغولاری ایله بیرگه دامارلاریمیزدا دولاشیب. اونون سئوگی و محبّتی‌نین ایشیغیندا، بیزیم جانیمیزدا کؤک سالیب و دوغولارکن دوداق‌لاریمیزدا چیچک‌لَنیب، لایلالارلا، نازلامالارلا، بوی آتیب و عؤمروموز اوزونو بئینیمیزین، اوره‌ییمزین، ایش‌لریمیزین، آرزو و ایستک‌لریمیزین ترجمانی اولوب. دئمک بئشیک باشیندان – قبر داشیناجان دویغو و دوشونجه‌لریمیزین بوتون چالارلارینی قلبیمیزین ان درین قات‌لاریندا گیزلنن احتراص‌لاریمیزی، هیجان و اضطراب‌لاریمیزی تجسم و افاده ائدیر. آغی‌لارلا، اوخشامالار بیزی سون منزله تاپشیریر.
آکادئمیک میرزه ابراهیم یازیر: «هر خالقین آنا دیلی، اونون ملی وارلیغینین، معنوی عالمی‌نین افاده‌سی‌دیر. بئله‌لیک‌له هر دیل بیر خالقین، ملتین وارلیغینی بیلدیرن، قورویان ان مهم عامل‌لردن بیری‌دیر. »
هر بیر خالقین، ملتین آنجاق بیر آنا دیلی واردیر. همین دیل، او خالقین و ملتین عمومی دیلی اولدوغو اوچون، او دیله عموم خالق دیلی دئییرلر. مثال اوچون بیزیم آنا دیلمیز، عموم خالق دیلیمیز آذربایجان تورکجه‌سی‌دیر. بو دیل، آذربایجان خالقی‌نین معنوی واری و کیملییی‌دیر. عموم خالق دیلی ایکی مهم قولا آیریلیر: دانیشیق دیلی و ادبی دیل. ادبی دیل عموم خالق دیلی‌نین ان یوکسک فورماسی‌دیر. داها دوغروسو ادبی معیارلارین، اوسلوب‌لارین واسطه‌سی ایله فکرین دقیق، آیدین، سرراست و آنلاشیلان شکیلده افاده اولماسینا ایمکان یارادیر.
ادبی دیل، عموم خالق دیلینده، سئچمه، عوض ائتمه، آلینما، ایتیرمه، معیارلاشما عملیّات‌لاری نتیجه‌سینده اوسلوب‌لار سیستمینه دوشور. بو عملیّات‌لار اجتماعی ـ مدنی دَییشیک‌لرله سیخ باغلی‌دیر. آنجاق هر بیر اوسلوب، دیلین ملی خصوصیّت‌لری اساسیندا قورولور، تکمیل‌لَشیر. آذربایجان تورکجه‌سی انکشاف ائتمیش دیل‌لر سیراسیندادیر. اونون دا یوکسک کیفیّته مالک اولان ادبی دیلی واردیر.
دونیا خالق‌لاری ادبی دیل‌لر واسطه‌سی ایله بیر- بیرلری ایله ادبی، مدنی، اجتماعی علاقه ساخلاییر و فکر مبادله‌سینه گیریشیرلر. بو مبادله‌لرده عالم‌لر، یازیچی‌لار، مطبوعات ایشچی‌لری و معلم‌لرین و… بؤیوک رولو اولور. بو ساحه‌ده هئچ کیم خالق دیلی ایله یازیچی و شاعرلر قد‌ر باغلی اولمور. چونکی بدیعی سؤز صنعتی‌نین اساسی سؤز اوسته قورولور. سؤز اونلارین هم افاده آلتی، هم‌ ده اثرلری‌نین جوهری، مایاسیدیر. اونلار سؤزه سویوق قانلی مناسبت بسله‌یه بیلمیرلر. سؤز شاعر – یازیچی اوچون، دیری و جانلی بیر وارلیق‌دیر. اونلار اوچون سؤز چوخ معنالی، چوخ یؤنلودور. اونلار سؤزو بیلیر، دویور، لمس ائدیر، سؤزون رنگینی، عطرینی، چکی‌سینی سئزه بیلیرلر و سؤز یارادیجیلیغیندا بو قابلیّت‌دن اولدوقجا یئرلی-یئرینده فایدالانماغی باجارا بیلیرلر. پروفسور توفیق حاجی‌چوخ گؤز‌ل دئییر: «او (سؤز اوستاسی)، سؤز ماتریالینی یونور، جیلالاییر، صنعت فاکتینا چئویریر. اونو اوسلوبی داورانیش اوچون چئویک‌لَشدیریر، حساس‌لاشدیریر. یازیچی – شاعر بو استقامتینده یارادیجیلیق فعالیّتی‌نی موافق بدیعی ـ اوسلوبی ایشله برابر ان چوخ ادبی دیلین خیرینه یؤنه‌لیر… ».
دنیانین بؤیوک یازیچیسی ماکسیم گورکی‌نین افاده‌سی ایله دئسک: «ادبیاتین اساس ماتریالی سؤزدور. بیزیم بوتون تأثیرات‌لاریمیزی، دویغولاریمیزی، فکرلریمیزی فورمایا سالان سؤزدور».
دئمه‌لی: «یازیچی‌نین ان عالی مقصدی سؤزله حیاتا کئچیر، بدیعی اثرین ان یوکسک مطلبی، علوی فکرلری سؤزله افاده اولونور. »
یازیچی‌لار، شاعرلر و هر هانسی بیر فکر آدامی، قلم صاحبی یوخاریداکی کیفیّت‌لری یییه‌لنمک اوچون اؤز نطق مدنیّتی‌نی انکشاف ائتدیرمه‌لی‌دیر. بونون اوچون، او دیلی دریندن، هر طرفلی اؤیرنمه‌لی و سؤزون سیرلر خزینه‌سینه یول تاپمالیدیر. چونکی دیلین داخلی قانونلارینی، اونون سؤز قورولوشو، سؤز بیرلشمه‌لری و جمله قورولوش‌لارینین سجیّه‌لرینی اؤیرنیب، منیمسه‌مه‌دن، او دیلین گوز‌ل‌لی‌یینه، افاده‌لی‌لی‌یینه یییه‌لنمک امکان‌سیز‌دیر. هر کیم بو کیفیّت‌لری اؤیرنیر و اونلاری منیمسه‌ییرسه، او آدام یوکسک نطق مدنیّتینه صاحب اولا بیلیر.
هر ملتین، خالقین مدنی گؤستریجی‌لریندن بیری ده شفاهی – یازیلی نطق سانیلیر. نطق مدنیّتی دیلین امکان‌لاریندان معاصر سویه‌ده استفاده ائتمک باجاریغی دئمک‌دیر. دیلین گؤز‌ل‌لی‌یینی افاده‌لی‌لی‌یینی اوز دانیشیق یاخود یازیسیندا آیدین، آچیق، آخیجی، موسیقی‌لی شکیلده عکس ائتدیره بیلن هر بیر کیمسه یوکسک نطق مدنیّتینه یییه‌لنمیش آدام اولور.
بوگون نطق مدنیّتینه صاحب اولماق مدنی‌لیک معیارلاریندان بیری‌دیر. یوکسک مدنی نطق، معاصر ادبی دیلین انکشاف ائتمیش، معیارلاری ایله سس‌لشن اوسلوبلاری سیستمینده بوللورلاشان نطق دئمک‌دیر.
حورمتلی عالم، پروفسور یحیا کریم‌یازیر: «کفایت قد‌ر سؤز احتیاطینا مالک اولان، اونون معناسینی بیلن، سؤزدن یئرلی – یئرینده، دقیق معنادا استفاده ائتمه‌یی باجاران آدامین نطقی آیدین، جاذبه‌لی؛ سؤزو چوخ چئویک اولماقلا سحیرلی بیر عالم یارادیر. دیلین دیگر واحدلری آنجاق سؤزون وارلیغی شرایطینده یارانیر ».
هر هانسی بیر دیلی اؤیرندیکده، ایلک نوبه‌ده اونون سؤزلرینی، جمله‌لرینی، داها دوغروسو لغت ترکیبنی و گراماتیک قایدالارینی اؤیرنیریک. بو قایدالار ایسه او دیلین اؤزونه مخصوص‌دور. دیلین وارلیغینی تأمین ائدن اساس قوه ایسه ائله بو قایدا – قانون‌لاردان عبارت‌دیر.
دیلین گراماتیک قایدالاری هر شئی‌دن اول، بو و یا دیگر بیر دیلین صرف و نحوینی، یعنی سؤزلرین سس‌لردن یارانماسینی، دَییشمه‌سینی، بیرلشمه‌سینی، قانونا اویغون شکیلده موجود اولماسینی و فعالیّت گؤسترمه‌سینی عکس ائتدیریر. بو معنادا دیلین گراماتیک قایدالاری تمامی ایله سجیّه‌وی خصوصیّت داشییر. یعنی او دیلین اوزونه مخصوص مکانیزمینی عکس ائتدیریر. دیلچی‌لییه گیریش کتابیندا اوخویوروق: «انسان فکرلرینین مادی دیل شکلینه دوشمه‌سی اوچون لغت ترکیبینده سؤزلرین معیّن قایدا ـ قانونلار اوزره دیلین، «گراماتیک» قورولوشو ایله اوزلاشماسی واجب‌دیر. بونلار اصلینده سؤزلرین دَییشمه‌سی، بیرلشمه‌سی واسطه‌سی ایله عمله گلیر، ائله بو معنادا دیلین لغت ترکیبی ایله اونون «گراماتیک» قورولوشو قارشیلیق‌لی علاقه‌ده اولور. محض بونا گؤره ده دیل سیستیمینده هر بیر دیلین بیر شئی و «گراماتیک» قورولوشون ایسه باشقا شئی اولدوغونو دوشونمک البتّه سهودیر. «گراماتیک» قورولوش انسان فکرلری‌نین مادی دیل جلدینه دوشمه‌سینه، انسانلار آراسیندا انسیّتین عمله گلمه‌سینه کمک ائدیر».
هر بیر دیل، دانیشیق دیل سویّه‌سیندن ادبی دیل سویّه‌سینه یوکسلدیکجه، او دیلده یازیب-یارادان و اوخویانلاردا، او دیلین قایدا- قانونلارینی اؤیرنمه‌سینه جان آتیر. بو ایش‌ده، یعنی دیلین اؤیرنیلمه و اؤیردیلمه‌سینده دیلچی عالم‌لرین کؤمه‌یی بؤیوک اولور. اونلار ادبی دیلین قایدا ـ قانون‌لارینی، آراییر -آراشدیریر. اونون سیستمینی، قایداسینی، نظاملاییر و علمی اساس‌لار اوزره تنظیم ائدیر و بو یول‌لا دیل‌لرین عمومی قانونو، هابئله عموم خالق دیللری‌نین، دیل قورولوشو قایدالاری سیستیملی صورتده یازیلیر.
ادبی دیلیمیزین ایشلنمه دایره‌سی گئنیش‌لندیکجه، اونون اؤیرنیلمه و اؤیردیلمه موضوعسو دا آنا دیلینده یازان یازیچی‌لاریمیزی داها جدی شکیلده دوشونمه‌یه یؤنلتمیشدیر. بو اوزدن دیلمیزین قورولوشو و صرف و نحوی‌نین چئشیدلی واحدلری ساحه‌سینده آراشدیرمالار آرتمیش و بیر چوخ مقاله و کتاب یازیلمیش‌دیر. بو اثرلرین داشیدیغی هدف‌لر باشقا – باشقا اولدوغو کیمی اونلارین مندرجه‌لری و علمی سویّه‌لری ده مختلف‌دیر. مؤلف‌لری‌نین علمی بیلیگیندن، مقصدیندن آسیلی اولاراق اونلارین متدلاری و آراشدیرما یول‌لاری و هدف‌لری ده آیری – آیری سجیّه‌لر داشیییرلار. بو یازیلارین بعضی‌لری علمی نطقه‌ی نظردن دایازدیر. بعضی‌لری ایسه باشقا دیللرین (عرب، فارس،…) قایدا- قانون‌لاری اساسیندا دیلیمیزی اؤیرنمه‌یه جان آتمیشلار. بو یانلیش آددیم‌لارا باخمایاراق بیر نئچه دیلچی عالم طرفیندن دیلمیزین گراماتیک قایدالاری، او تایین آکادمیک اثرلریندن قایناقلاناراق آکادمیک سویّه‌ده یازیلمیشدیر. بو عالم‌لرین اثرلری چوخ اؤنملی اولسا دا، آنجاق هله ده ایران آذربایجانیندا، آنا دیلیمیزین گراماتیک قایدالارینی، علمی اساس‌لار اوزره، ساده شکیلده ایضاح ائدن، معاصر اؤیردیجیلیک متدلارین یولو ایله ساده، ییغجام بیر دیلله اوخوجو کوتله‌لرینه آنلادان، اونلارین ایستک‌لرینی، احتییاج‌لارینی جیددی صورتده اوده‌مک مقصدی ایله یازیلان، عادی اوخوجودان دوتموش تا تجربه‌لی قلم صاحب‌لری‌نین یارارلاناجاغی بیر اثرین یئری بوش ایدی. بو بوشلوغون دولدورولماسی آنا دیلمیز ساحه‌سینده چالیشانلارین قارشیسیندا دوران ان اؤنملی وظیفه‌لردن بیری ایدی.
بو گون آرتیق آنا دیلمیزین دیرچه‌لیش واختی‌دیر. ادبی دیلمیزین یوکسلیشی ایله ادبی- بدیعی اوسلوبلارین ایشلنمه قوه‌سی‌نین آرتماسی و احاطه دایره‌سی‌نین گئنیشلنمه‌سی ایله، چئشیدلی یازی نوع‌لری نین ده چوخالماسی طبیعی سسله‌نیر. بونا اعتبارن دیلیمیزین علمی- ایشلک رولونو هر طرفلی اؤیرنمک مسئله‌سی اؤنملی بیر موضوعویا چئویریلمیش‌دیر.
بو گون یاشلی قلم صاحب‌لریمیز سیراسینا، گنج و استعدادلی یازیچی و شاعرلرده قوشولموشدور. بو سیرا گوندن – گونه سیخلاشیر و گوجله‌نیر. سون و اختلار، دیلمیزده اونلارجا رومان، حکایه‌لر مجموعه‌سی، ادبی – تنقیدی یازیلار، علمی – تدقیقی اثرلر یاییلمیشدیر. اجتماعی، تاریخی، مدنی ساحه‌لرین باشقا-باشقا موضوع‌لاریندا چوخ بیتگین و دیرلی اثر لر یا زیلمشدیر. فولکور نمونه‌لری ایله برابرکلاسیک ادبی متن‌لر، دیوان‌لار دا گئنیش اوخوجو کوتله‌سی‌نین اختیاریندا قویولموشدور. بو گون آنا دیللی مطبوعاتمیز دا ماراقلی بیر دورونو یاشاماقدادیر: اونلارجا اؤیرنجی درگی‌لری، بیر نئچه فصلنامه، آیلیق، هفته‌لیک دیلیمیزده نشر اولونور. مطبوعات دیلمیزین دایره‌سی و نفوذو گونو -گوندن آرتیر و گوجله‌نیر. ادبی دیلیمیزین ایشلَنمه میدانی دا گئنیش‌لَنیر. ایندی ادبی انجمن‌لرین، محفل‌لرین جلسه‌لرینده، اینترنت سایت‌لاریندا، وبلاگ‌لاردا، تئاتر سالون‌لاریندا، تلویزیون کانال‌لاریندا دیلیمیزین ایشلنمه وضعیتی جدی بیر حال آلیب‌دیر. تأسف‌لر اولسون کی بئله بیر واختدا هله ده مکتب‌لرده آنا دیلیمیز تدریس اولونمور، هله‌دیر کی یوزلرله ضیالی و علم آداملاری‌نین «آنا دیلیمیزین» اؤیرنیلمه‌سی بارده ایستک‌لری جاوابلانماییبدیر! بئله بیر حالدا ادبی دیلیمیزین اؤیرنیمله‌سی یازیچی‌لاریمیزین قارشی‌سیندا دوران ان بؤیوک و جدی مسئله‌لرین بیری‌دیر. چونکی، بو دیرچه‌لیش و یوکسلَیش آنلاریندا ادبی دیلیمیزین گوجونون، زنگینلیینین، الوانلیغی و گؤزل‌لینی‌نین باش قالدیردیغی بیر واختدا، دیلیمیزده یازیب – یاردان قوه‌لر دیلیمیزین افاده‌لیک قابلیّتینه ییه‌لنمک اوچون اونون لغت ترکیبینی، قورولوشونو، دریندن اؤیرنمه‌لی اولورلار. بئله حالدا اصیل ادبی – علمی متن‌لرله تانیش اولمادان، ایستر- ایستمه‌مز یانلیش میل‌لره توتولوب و باشقا تورک منشالی دیل‌لره اوز توتمالی اولورلار. او دیل‌لرین سؤزلری، سؤزبیرلشمه‌لری. سؤزیاراتما قایدالاری جمله قورما یول‌لاری (شعورلو و شعورسوز اولاراق) بیزیم دیلده او یازیچی‌لاریین اثرلری سیماسیندا اؤزونو گؤستریر.
یئنی – یئنی ادبی قوه‌لرین، قلم صاحب‌لری‌نین فعالیتی‌نین گرگین‌لشدییی و معاصر ادبی دیلیمیزده یازیب – اوخوما ماراغی‌نین آرتدیغی بیر واختدا، ادبی دیلیمیزه باشقا دیللردن سؤز و افاده آخیمینین دا گوجلنمه‌سینه شاهد اولوروق. بو حادثه، قلم صاحب‌لر‌ینین ادبی دیلیمیزله لازیمینجا تانیش اولمامالاری، چئشیدلی ادبی – بدیعی متن‌لرین الده اولماماسی و شخصی ماراق‌لار بئله بیر آخینا یول آچیر. البته بو آخینمانین باشقا بیر سببی ده شعورلو صورتده آنا دیلیمیزی، هانسی‌سا بیر دیلین لهجه‌سی، یا قالتینی‌سی کیمی قلمه وئرنلر ده دیلیمیزی پوزقونلاشدیران بو آخینی گوجلندیرمه‌یه چالیشیرلار. یئنی ادبی قوه‌لر بیلمه‌دن، ادبی دیلیمیزله تانیش اولمادان، تورکیه تورکجه‌سینه اوز توتولار. آنجاق بیر پارا دیرناق آراسی عالم‌لر بیله -بیله، شعورلو اولاراق دیلیمیزه یاماق اولان، اونو پوزغون حالا سالان سؤز و افاده‌لرله دولدورماغا چالیشیرلار. حتی تورکیه دیلی‌نین صرف و نحوینی دیلیمیزده اجرا ائتمک‌له هانسی‌سا اویدورما تورک دیلی یاراتماغا جان آتیرلار. اونلار، دیلیمیزین عادی و دوغما سؤزلرینی، سؤز بیرلشمه‌لرینی و علمی- ادبی اصطلاح‌لارینی تورکیه تورکجه‌سینده‌کی قارشیلیق‌لاری ایله عوض ائدیرلر. تورک دیلی‌نین سؤز قورولوشو و جمله قورولوشو قایدالارینی دیلیمیزه سوخماقلا دیلیمیزین قورولوش قانون‌لارینی پوزارق اونو تورکیه دیلی‌نین قویروغو، یا اَن آزی بیر لهجه‌سی کیمی گؤسترمک ایسته‌ییرلر. البته دیلیمیز بئله یاد تأثیرلرین نتیجه‌سینده پوزقونلاشما تهلوکه‌سی ایله قارشیلاشسا دا امینیک کی سارسیلمایاجاق یئنه ده گونو- گوندن چیچکله‌نیب، زنگین‌لشیب داها دا جیلالانیب و دنیانین ان مدنی دیل‌لری سیراسیندا اولدوغو کیمی انکشاف ائده‌جک‌دیر.
ادبی دیلیمیزده خلل گتیرن، کوبودلوقلارین و عیبجرلیک‌لرین باشقا بیر تظاهرو ده فارس و عرب سؤزلری‌نین، یئرسیز ایشلَدیلمه‌سی‌دیر: دیلیمیزده فارس و عرب دیل‌لری‌نین صرف و نحوی اساسیندا سؤز بیرلشمه‌لری و عباره‌لر دوزلدیرلر و دیلیمیزین دوغما قایدا – قانون‌لارینی پوزاراق قوندارما و قوراما بیر دیل قوراشدیریرلارکی آدینی «دوه قوشو» دیلی قویماق اولار، چونکی بو یارامازلارین دیلینه نه فارس دیلی، نه عرب دیلی، نه ده کی آذربایجان تورکجه‌سی‌ دئمک اولار. بئله بیر دیل‌له اوخوجولار اؤزو یاخشی تانیش‌دیرلار. بو حادثه ایسه پهلوی شوونیست‌لری‌نین قالینتی‌لارینین تؤر-تؤکونتولری ایله باغلی‌دیر.
بو خسته‌لیک‌لرین اَن اساس سبب‌لریندن بیری دیلیمیزین مکتب‌لرده تدریس اولونماماسی و ادبی دیلیمیزده جدی متن‌لرین یاییلماماسی اولسا دا، منجه بو حادثه، ایل‌لر اوزونو، پهلوی شوونیست‌لری‌نین آنا دیلیمیزین بوغازینا جایناغینی ایلیشدیریب، اونو بوغوب، یوخ ائتمک ایسته‌دیکلریندن آسیلی‌دیر.
ادبی دیلیمیزین انکشافینا مانع اولان ایرینتی‌لردن بیری ده ادبی دیلیمیزده افراط شکیلده یئرلی‌چی‌لیک میلی‌نین آرتماسی‌دیر، آذربایجان ادبی دیلی ایله یاخشی تانیش اولمایان، اونون کلاسیک و معاصر متن‌لرینی اوخومایان، یالنیز شفاهی ادبی دیل ایله محدود صورتده تانیش اولان بعضی قلم صاحب‌لری، یاشادیق‌لاری بؤلگه‌لرین، کندلرین یئرلی سؤزلرینی یازیلاریندا یئرلی -یئرسیز ایشلتمه‌لری‌دیر. اونلار دا ادبی دیلیمیزین دوغما و ایشلک سؤزلرینی بیلمه‌دن یئرلی سؤزلرله دَییشیرلر. بو دَییشمه‌لر بعضاً ائله گولونج اولورکی، سؤز اویونوندان باشقا هئچ بیر شئییه اوخشامیر. آنجاق بو یول‌لا اونلار، ادبی دیلیمیزین پوزغونلوغونا، یول وئریرلر. بئله حال‌لار دیلی بایاغی‌لاشدیریر. حتی اونو پارچالانما، بؤلونمه تهلوکه‌سینه گتیریب چیخاردا بیلر. بئله عیبجرلیک‌لر بو گون ادبی دیلیمیزین قارشی‌سیندا دوران اَن جدی مانعه‌لردن‌دیر.
منیم فکریمجه بو گون معاصر آذربایجان ادبی دیلی‌نین اؤیر‌نیمله‌سی بؤیوک اؤنم داشییر. آنا دیلین علمی و مئتودیک صورتده اؤیر‌دیلمه‌سی، دیلیمیزین دوغرو و دوزگون انکشافینا خدمت ائدیر. دیلیمیزین قانونا اویقونلاری، قایدالاری علمی یول‌لا درین و اطرافلی شکیلده بوتون اینجه‌لیک‌لری ایله اؤیره‌نیلیرسه، ادبی دیلیمیزین، شفاهی نطقیمیزین افاده قابلیّتی آرتیر، دیلیمیزین ایشلنمه دایره‌سی گئنیشله‌نیر. اوخوجو کوتله‌سی‌نین شفاهی و یازیلی نطق مدنیّتی یوکسله‌یر اونلار باجاریقلا، ثمره‌لی شکیلده دیلین افاده امکانلاریندان، سؤز خزینه‌سیندن یارارلانیرلار. نطق‌لری روان‌لاشیر، جلب ائدیجی و تأثیرلی اولور. بونلارا ادبی دیلیمیزین، بدیعی ادبیاتیمیزین بؤیوک اوغورلار قازاناجاغینا امکان یارادیر.
قارشینینرداکی بو کتاب، داها دوغروسو بو درس‌لیک اوزون مدت اؤیردیلمه و اؤیرنیلمه ایشی‌نین محصولودور. بو معناداکی: اونلارجا علمی ‌کادر، دیلچی عالم، معلم و شاگردلرین سیناغیندان، یوخلاماسیندان کئچیب، نسل‌لری عوض ائدیب، دفعه‌لرله یئنی‌دن ایشله‌نیلیب تاکی بو گونکو سویه‌یه چاتیب‌دیر. بو اثر دَییشیلمه، یئنیلَشمه، دولقونلاشما جریانیندا معاصر دیلچی‌لیک علمی‌نین، اؤیرده‌یجی‌لیک مئتودلاری‌نین و ائلجه ده تعلیم و تربیه اصول‌لارینا اساسلاناراق، آنا دیلیمیزین اؤزونه مخصوص سجیه و خصوصیت‌لرینی نظره آلاراق، بو گونکو دیل تدریسی‌نین مئتودیک قایدالاری اوزره، یازیلمیش‌دیر.
کتابین دیلی ساده، آنلاشیق‌لی‌دیر. ایضاح‌لار آیدین‌دیر. چالیشمالار قایدا اوزره، اؤیردیجی‌لیک ایستک‌لرینه جواب وئره بیله‌جک سویه‌ده حاضیرلانیب‌دیر.
سس- صرف حصّهلرینده آذربایجان تورکجه‌سی‌‌نین سس قورولوشو، اونون سجیه‌سی و خصوصیت‌لری، صائت و صامت‌لرین نوع‌لری، کیفیت‌لری، اونلارین دوزگون تلفظ معیارلاری، سس‌لرین سیرالانماسی، دوزلمه‌سی، دَییشیلمه‌سی، شکیلچی‌لرین اؤزه‌للیک‌لری، وظیفه‌لری بارده ساده، آما آیدین و دقیق بحث اولونور.
نحو بؤلمه‌لرینده ایسه، سؤز بیرلشمه‌لری، جمله‌لر، اونلارین نوع‌لاری، چئشیدلری، جمله‌لرین اساس علامت‌لری، قوشا سؤزلر، نحو واحدلری و عمومیتله دیلیمیزین نحوی ایله باغلی اَن دَیرلی و لازمی معلومات وئریلمیشدیر.
کتاب‌دا گئدن بحث‌لر، اؤیره‌دیلن دیلین گراماتیک قایدالاری، دیل قورولوشو حصّه‌لری، واحدلری ده ساده، ییغجام و توتارلی تعریف‌لر وئریلیر. سونرا علمی معلومات‌لار مختلف چالیشمالار یولو ایله ا‌ؤیره‌دیلیر. بو چالیشمالاردا، مختلف یول‌لاردان، چئشیدلی اصول‌لاردان، استفاده اولونور. بو اصول‌لارین ان باشلیجاسی، ساده‌دن چتینه دوغرو مئتودیک اصولون رعایت اولونماسی‌دیر، یعنی ایلک مبحث‌لر و چالیشمالار اولدوقجا ساده، آسان قورولموش و گئتدیکجه اونلار مضمونا موافق شکیلده چتینله‌شیر.
بو چالیشمالار ایکی سجیه داشییر:
١ ـ چالیشدیریجی – اؤیره‌دیجی چالیشمالار
٢ـ یوخلاییجی – یکونلاشدیریجی چالیشمالار
بیرینجی نوع‌لر هر درسین، هر مبحثین تعریفیندن سونرا و ایکینجی نوع‌لر ایسه بؤلمه‌لر‌ین سونوندا وئریلیر. بو چالیشمالار سیستم شکیلنده وئریلمیش‌دیر. هر بیر چالیشما عمومی چالیشمالارین زنجیری‌نین بیر حالقاسی کیمی آلینر. بیر ده کی هر کتابین اولینده، کئچیریلن درس تکرار اولونور. و یئنه ده درس یئنی – یئنی چالیشمالار و مثال‌لارلا دولقونلاشیر.
کتابین چالیشمالاری ائله سئچیلیب کی، درسین متنینی آنلامادان، منیمسه‌مه‌دن. اونلاری تام آیدینلاشدیرماق اولماز. بوردا شاگرد گرک درسی دریندن و دقیق صورتده اؤیرنه و چالیشمالارا گیریشه. اوندا چالیشمالار درسین دریندن اؤیره‌نیلمه‌سینه قات- قات کمک ائده‌جک‌دیر.
درس‌لر‌ده آردیجیللیق وار. قاباقکی درسی دریندن منیسمه‌دن سونکو درسی اؤیرنمک ده چتینلیک چکه‌جه‌ییک. اونلار زنجیر واری بیر – بیرینه باغلی‌دیرلار.
چالیشمالارین علمی مئتودلا دیل قایدالارینی اؤیرتمه‌لری ایله برابر، ادبی دیلیمیزین چئشیدلی اوسلوب‌لاریندان بهره‌لنیب‌لر. آنجاق او اوسلوب‌لار آراسیندا، بدیعی اوسلوب اوستون یئر توتور. مثال و چالیشما‌لاردا بدیعی جمله‌لر، بدیعی نثر پارچالاری شعر بندلری، بیت‌لری و … ایستر بدیعی‌لیک و ایسترسه ده معنا دولقونلوغو اعتباری ایله دقتی جلب ائدیر. شاگر- اوخوجودا درس‌لری اوخویوب اؤیرنمه‌یه رغبت یارادیر. بو مثالار، دیلیمیزین شیرینلییینی، افاده‌لی‌لیینی، دولقونلوغونو قاباریق شکیلده نمایش ائتدیریر. کتاب اوخوجولارینا علمی‌لی‌لیک‌له، بدیعی‌لییین وحدتیندن تؤره‌نن شعورلو بیلیک و استاتیک ذوق آشیلاییر.
بو درس‌لیک واسطه‌سی ایله اوخوجو- شاگرد، فکرین، سربست، دقیق و تأثیرلی افاده ائتمه یول‌لارینی اؤیره‌نیر. آذربایجان تورکجه‌سی‌نی علمی و عملی شکلینده اؤیرنمک ایسته‌ینلر، بو کتابی دریندن اوخوماقلا، چالیشمالارینی جاوابلاندیرماقلا درس‌لری منیمسه‌مکله اؤز فکرلرینی، دوغما آنا دیل‌لرینده (آذربایجان تورکجه‌سینده) دقیق افاده ائتمه‌یی، یاخشی یازماغی، گؤزل دانیشماغی، باجاراجاقلار! اوغورلار اولسون!

***
بو یازی‌نین سونوندا؛ یئری گلمیش‌کن بو کتابین عرصه‌یه گلمه‌سینده چوخلو امک صرف ائتمیش دوستلاردان: حورمتلی عالم دوستوم دوکتور فیروز رفاهی ایلک آددیمدان بیر مصلحتچی کیمی شخصاَ منه متن‌لرین سئچمه‌سینده یول گؤسترمیش و اونلار اوزره استاد بهزادی و منیم‌له بیرگه چوخلو اوتوروم‌لاردا شرکت ائتمیش و اثرین داها سانبالی اولماسیندا چوخلو مصلحت وئرمیشدیر.
ائله‌جه ‌ده آقای فریدون محمدی و آقای کاوه فضلی‌خلف جنابلاریندان متن‌لرین کؤچورمه‌سینده و آقای مصطفی رزاقی و آقای اکبر صالحی (قاداش) جنابلاریندان متن‌لرین دوزلیشینده و آقای کاوس نصیری تایپ ایشلرینده، بیزه یاردیمچی اولموشلار. بوردا اونلارا درین تشکریمیزی بیلدیرمک ایسته‌ییرم.

چاپ

12 پاسخ

  1. حسن گرامی
    من با شما تنها به نیکی و ارج سخن نوشتم، چرا کوشش می کنید که از من یک مردم (انسان) خودخواه که تنها سخن خود را می پسندد و به سخنان شما نمی اندیشد، بسازید. این منش نیست که سخنان مرا ببرید و هشت چیم (دلیل) مرا درباره زبان مادری و راستین مردم آدورپایگان (آذربایجان) خود بیوگارید (سانسور نمایید) و مرا بدکردار و بداندیش بشناسانید. این ایوینَگ (شرط) آزاداندیشی نیست و برای شما که خود را دکتر می دانید نیز هیچ پسندیدگی ندارد. اگر راست می گویید چرا با این که من دوبار هشت چیم را برایتان فرستادم، آن را در دسترس خوانندگان ارجمند آدورپایگان نمی گذارید که بخوانند و آزادانه رای (نظر) خود را بدهند؟ شما خود از دانایی مردم می هراسید؟
    اما شما از ویژگی گیهان (جهان) سومی ها نوشته اید: ارج نهادن به مردم (انسان) هیچ در آیین شما دیده نمی شود، بسنده است که به شیوه نگارش نوشته های خود بیندیشید و با دادگری خودتان خود و کار خودتان را ارزشیابی نمایید. من دشمن شما نیستم و تنها برای در دسترس گذاشتن یافته های خودم با شما و دیگر هم میهنان ارجمندم با شما سخن گفتم. آزار شما هم میهنم چه سودی دارد؟ اگر به من ناسزا هم بگویید و یا ایز (حتّی) بیشتر، من دوستتان دارم. خواهش می کنم که تنها برای روشن شدن راستی ها و درستی ها بکوشیم و شما نیز اگر سخنی دارید، رای خود را بی کم و کاست و بی آن که سخنان مرا بیوگارید (سانسور کنید) بنویسید. آشنایی با زبان و فرهنگ راستین خود بسیار ارزشمند است، اگر چنین نیست و این اندیشه ای به سخن خود شما گیهان سومی است، پس چرا بر شناساندن زبان ترکی با فرنام (عنوان) زبان مادری (آنادیلی) می کوشید؟؟؟؟ حسن گرامی، آشنایی با زبان مادری راستین ما را با کیستی (هویّت) و داستان (تاریخ) خودمان و فرهنگمان می پیوندد و آشتی می دهد. درخت پربار بی ریشه می خشکد و از میان خواهد رفت. مردمان تا پی به چیم (معنی) واژه ای بیگانه نبرند، به چیستی آن پی نخواهند برد و این به روشنی در دانستن نوشته های دانشگاهی دیده می شود. از سوی دیگر، آشنایی با زبان راستین و مادری دست کم در آدورپایگان (آذربایجان) نه تنها گسست فرهنگی نمی آفریند که به پیوند مردم گرامی آدورپایگان با فرهنگ و داستان (تاریخ) خودشان، نیاکانشان نیز انجامیده و راه بدکاری وتَرمنشی (سوء استفاده) را بر بیگانگان و بیگانه پرستان نیز می بندد که هیچ، مردم آدورپایگان را با دیگر مردمان ایران زمین نیز می پیوندد. چرا با این که زبان مادری راستین ما مردم آدورپایگان پارسی پهلوی بوده است، خود ندانیم و دیگران نیز ندانند و روزنامه “ایران” که می توانست داستان و زبان مادری راستین مردم آدورپایگان را بشناساند، به هرزگی و بیهودگی سخن بنویسد؟!!! نادانی و نادانی کجا به نیک فرجامی انجامیده است که ما مردم آدورپایگان را به خوشبختی برساند؟ پس خواهشمند است اگر دانشگرا و خواهان راستی و درستی هستید:
    ۱٫ با آزادمنشی هشت چیم (دلیل) روشن مرا بی کم و کاست در دسترس مردم بزرگوار آدورپایگان بگذارید تا بخوانند.
    ۲٫ اگر سخنان مرا به هر چیمی (دلیلی) نادرست می پندارید، با روانی دانشگرا و آزاداندیش و با ارج نهادن به خود و دیگرانی چون من، سخنان خود را بیاورید و مرا خودخواه یا گیهان سومی نخوانید. این شیوه برای فرهیخته دانشگاهی در برخورد با بیسوادی چون من به هیچ روی درست نیست. ما هم میهنیم. باور کن که من دوستتان دارم و هیچ دشمنی با شما و هیچ مردمی ندارم.
    در همه گیهان و در کشورهای گوناگون، فرهنگستان زبان و فرهنگ برای پالایش زبان از واژگان بیگانه و گسترش فرهنگ کشور بنیاد نهاده شده است. از آلمان و فرانسه تا کشورهای آسیایی چنین فرهنگستان هایی را دارند. من کجا با نام یک زبان دشمنی کرده ام؟ و کجا گفته ام که یک روشن اندیش هستم؟ چرا این سخنان را درباره من می نویسید؟ مگر من دشمن شما هستم؟ حسن گرامی، هنگامی که دیدم آزرده می شوید، دیگر چند روزی چیزی ننوشتم تا آرامش داشته باشید و خدای ناخواسته شما را نرنجانم، با این که من در نوشتنم به شما نتاخته ام و بد ننوشته ام. امشب که سخنان شما را خواندم، دیدم که نوشته اید که من نام زبان شما را نپدیرفته ام و … . خواهش می کنم با نیک خواهی و تنها برای پی بردن به درستی و راستی، بی کج شدن به سوی من یا خودتان، هشت چیم مرا یکبار بخوانید و بیندیشید. من مرده و شما زنده، اگر درست یافتید که هیچ، و اگر نادرست، شما با چیمهای خودتان نادرستی سخنان مرا به من نشان بدهید تا من یاد بگیرم. پیوسته تندرست، شاد، پیروز و سربلند باشید.

  2. من از نوشتار شما چیزی نفهمیدم .و فکر کنم این مشکل نوشتار شماست نه من که واژگان بکار فته
    راستی قرار شد دیالوگ کنی نه مونولوگ نگفتی بجز حافظ و سعدی که شاعران فارس ایرانی اند از شاعران غیر پارس ایرانی نام ببری ؟نام نبردی
    حبیب ساهر را نگفتی کییه؟
    چندتا نام شاعر ترک ایرانی را بگو چندتا نام بزرگ از بلوچ ایرانی بگو؟و…………
    راستی چرا ایران را معادل فارسی و پهلوی می دانی
    هر علم و تمدنی زبان خودش را دارد و باید با دانستن آن به پیشرفت برسی بنده خدا تلاش کرده هلیکوپتر را ساخته نه چرخ بال را!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
    حالا فکر کن هلی را می دانی می تونی بگی هلی برد و……. این یعنی زبان .
    حالا به قول شما ما کلمات پهلوی را به کار می بریم و برای حفظش تلاش می کنیم ولی همفکران شما نمی گذارند چرا؟
    چرا برای طرز فکر من تصمیم میگیری؟
    اگه دوست داشتی گفتگو ادامه پیدا کنه
    هرچی دوست داشتی را جواب نده یعنی دیالوگ کن نه مونو لوگ

  3. دوست عزیزاینکار ارزشمند نیست چون باعث گسست فرهنگی میشود
    تلفن تلفن است با دورگو گفتن ایرانی نمی شود
    کامپیوتر کامپیوتر است با رایانه گفتن ایرانی نمی شود.
    چون الان در دانشگاه این مشکل است که باید زبان علم را به کلمات مرده تبدیل کرد و سپس همانها را دوباره ترجمه کرد
    در ضمن من به شما نمی گویم چگونه فکر کن
    ولی شما و دوستانتان حتی نام زبان مرا قبول ندارید و ادعای روشنفکری می کنید.
    این ویژگی جهان سومیهاست که یک عده تمامیت خواه به جای دیگران تصمصم می گیرند.

  4. زمانی که گرو ها و آزمایشگاه های دانشگاهی را که در آن سرگرم کار هستم، به زبان انگلیسی به یکی از استادان دانشگاهی در آراگ (عراق) واگویی می کردم، ایشان از من نام مرا پرسیدند و چون نام من، “بابک” را شنیدند چنان سرخ و آزرده شدند که من از دگرگونی سیمای او به آزردگی وی پی بردم و پرسیدم. گمان من درست بود و ایشان به چیم (دلیل) همنامی من با پاپک خررمدین آزرده بودند. به ایشان گفتم که پاپک گناهی نداشت مگر پدافندیدن (دفاع) از مام میهن در برابر اعرابی که با جنگ دین خود را می شناساندند و برای همین پدافند سپیناگ (دفاع مقدّس) نیز بود که شیرزنان و شیرمردان آدوریگ (آذری) دوشادوش هم بیست و سه سال در بالای کوهستان های سرد آدورپایگان تابستان و زمستان در گرما و سرما ماندند تا مام میهن و ناموس خود را به بیگانه نفروشند و کودکان خود را نیز در آن ایوینَگان سخت بار می آوردند. اعراب آن زمان سرخ جامگان یا همان مردم ایران زمین را مردمی هوسباز و شهوت ران (برای این واژگان برابری در پارسی نیافتم) شناسانده اند. کدام زن و مرد هوسباز و شهوت ران بیست و سه سال می جنگد و بالای کوهستان نستوه می ماند؟!!! به او گفتم که شما خود ایرانی هستید و او نپذیرفت، چون داستان خود را نمی دانست که کشور آراگ تنها پس از جنگ گیهانیگ (جهانی) نخست زاده شده است. به او گفتم که پایتخت شما بغداد (بغ: خدا و داد: داد) نامی پارسی پهلوی دارد و او نپذیرفت. به او گفتم که تیسفون در نزدیکی بغداد و ایوان مادَیان (کاخ اصلی/ کاخ کتاب) را چه می گوید که در آن جا استوار ایستاده است؟ تیسفون سده ها پایتخت ایران اشکانی و ساسانی بوده است. در آن زمان هنوز نمی دانستم که نام آراگ (آسیاب از بن آردَن: آسیاب و آرد کردن) نام راستین عراق بوده است. عراق عجم (اَراک) و عراق عرب (عراق) هر دو نامی پارسی پهلوی هستند که به دو گونه عربی شده اند. سپس دانستم که خانَگین که خانقین می خوانند نامی پارسی پهلوی داشته با چیم (معنی) درخورِ خانه ساختن. میان رودان نخستین جایی است که گندم را پروریده و کشت کرده اند و در آن جا آسیاب بسیار بوده است و برای همین چیم آن سرزمین آراگ نامیده می شده است.

  5. حسن گرامی
    از من درباره چکامه سرایان (شاعران) آدورپایگان پرسیده اید، با خود بیندیشیم که هر چکامه سرایی از دید روانی باید چکامه ای بسراید که یا برای مردم زادگاهش خوش بیاید و یا دست کم برای فرمانروایان زمانش، خیر (مورد) نخست برای راه یابی به دل مردم خود و خیر دیگر برای به دست آوردن پول و زر و گاه (جاه) خواهد بود و گذران آسوده تر زندگی. چکامه سرایانی چون شیروانی (سده ششم هجری قمری)، نظامی گنجوی (نیمه نخست سده ششم هجری قمری)، و سنایی (سده هشتم هجری قمری) که در گذشته می زیستند، با این که زبان ترکی نیز در آدورپایگان به کار گرفته می شد، به زبان فارسی چکامه سروده اند که به ویژه در سده ششم نظامی گنجوی با چکامه هایی چون خسروشیرین و … مردم را با گذشته راستین و زبان و داستان خود آشتی می داده است. نسیمی نیز یکی از دو دیوان خود را به فارسی سروده است. از چکامه سرایان همزمان ما نیز پروین اعتصامی به فارسی چکامیده است و شهریار نیز چکامه های بسیاری به فارسی دارد. این چکامه سرایان نه به چیم (دلیل) خودشیرینی به فارسی سرودند که نسیمی را زنده زنده پوست از سر تا پا کندند و دم نزد. در این میان تا آن جا که من می دانم تنها شهریار چکامه ای را پَدیرَگ (علیه) فارسی زبانانی که به مردم ترکی گوی آدورپایگان دشنام داده بودند، به زبان چکامه واکنش نشان داد. این چکامه سرا نیز خود به زبان فارسی چکامه ها سروده است و این چکامه را واکنشی باید دانست. شوربختانه همان گونه که گفتم داستان (تاریخ) ایران زمان کوتاهی است که بررسی شده است و بیشتر فرهنگیان و دانشگاهیان ما برای پی بردن به داستان زبان نیاکانی ما ایرانیان
    چندان که باید نکوشیده اند. پشتیبانی نکردن یا پشتیبانی اندک از چکامه سرایان کوستیگ (منطقه ای) در یک زمان ویژه نمی تواند کیستی مردم را دگرگون کند، اگر چه پسندیده هم نیست. سیستان و بلوچستان سرزمین اهورایی رستم و یعقوب لیث صفار (نام راستین وی رادمان پور ماهک است و از بستگان خسرو پرویز ساسانی بود)، گردستان (سرزمین اهورایی گردانی چون گُردآفرید) و آدورپایگان (سرزمین پاپک خررمدین و ستارخان و باقرخان) است. در پاسخ به پیروزی بی جنگ نیز باید گفت که آری انجام پذیر است. آدولف هیتلر در جنگ جهانی دوم کشورهای اتریش، و چک را بی جنگ به کشور آلمان پیوند داد و این دو جنگ به جنگ گل ها نامی شدند که دو سوی جنگ به هم گل انداختند. در داستان اسلام نیز وانش (فتح) مکّه بی خونریزی روی داد. چرا باید درباره خودمان، ما ایرانیان، با این فرهنگ زیبا و بالا که در خاور و باختر به نیکی از آن یاد می شود و به راستی نیز نیکو بوده است، بدگمان باشیم. من نمی دانم چرا کوروش را دوست نمی دارید، و در پیش نام او آن همه نشانه پرسشی چیده اید؟ آیا بنیانگذار ایران را نمی پسندید؟ کسی که در سازمان های میانکارانیگ (بین المللی) از او به نیکی یاد می شود و استوانه دروستی های (حقوق) مردم او الگوی کاران (ملل) گوناگون سده بیست و یکم گشته است. اگر نسیمی در زمان کوروشی که از آن بدت می آید می زیست در نزدیک به سی سالگی و جوانیش، پوست او را زنده زنده نمی کندند!!! ما مردمان ایران در گوشه گوشه ایران از هوراسان تا گردستان و از گیلان و مازندران تا بوشهر و از سیستان و بلوچستان تا آدورپایگان با هم هیچ دشواری ای نداریم و یار و یاور هم هستیم و تا اندازه ای که در توانمان باشد برای هم کوشیده ایم و جان هم داده ایم. زمانی که صدام به خوزستان یورید و سینه زنان ایرانی را شکافت، مردم دلیر ایران از جای و جای آن به یاری خوزستان شتافتند. شیرینی پخش نمی شد! خون بود و بمباران و گلوله توپ و تفنگ، افزون بر گرمای جانکاه و گرد و خاک. زمانی که اعراب مسلمان به هگمتانه (همدان) تاختند، مردم آدورپایگان در زمان پاپک خررمدین به یاری آنان شتافتند. پاپک خررمدین در آتشگاهی به تنهایی با افشین از هوراسان سخن می گوید، اگر زبان پاپک و افشین که هر دو نام هایی پارسی پهلوی دارند، جدای از هم بود و پارسی پهلوی نبود، چگونه با هم سخن می گفتند؟؟؟ بی برگرداننده (مترجم)؟؟؟ دشواری ما مردمان ایران میان ما مردمان ایران زمین نیست. ما همدیگر را دوست داریم و با هم نیز زندگی کرده و خواهیم کرد و مرد و زن از دو جای دور ایران بسیارند که با هم زندگی می کنند. مردم ایران دشواری بزرگ خود را خوب می شناسند، کارگزاران راستین و پاسداران مام میهن را نیز به خوبی ارج می نهند و سرسپردگان بیگانگان، به ویژه بیگانگان روس و انگلیس، شغال و روباه پیر داستان ایران زمین را نیز خوب می شناسند. تخم های انگلیسی را با آراستگی و پیراستگی های گوناگون آسان باز می شناسند و می دانند که جدایی افکندن و فرمان روا داشتن کار دیرینه انگلیسی ها است که در درازای داستان کهن کشورمان همواره با روس ها همدستی کرده اند و مردمان ایران زمین را در زمینی به بزرگی کیشور (قاره) ووروبَرشت (اروپا) از ما بازماندگان ایران کهن گسسته اند. من دیگر چیزی برای شما نخواهم نوشت، نه به این چیم که شما را دوست ندارم، نه شما برادر و هم میهن گرامی من هستید و نزد من ارجمندید. به این چیم که همه چیز را به روشنی نوشته ام و تنها اندیشیدن بایسته است تا راستی ها و درستی ها را نزد خود بیابید. من دوست دارم که همه جای ایران آباد باشد و مردم با هم با نیکویی و آزادی سخن بگویند تا درستی از کجی روشن شود، ما هیچ یک بد نیستیم و باید دنبال روشنایی در تاریکی بگردیم تا راه را از بیراهه بازشناسیم و بازشناسانیم. دوستتان دارم، برادر کوچک شما، بابک

  6. حسن جان
    شما از نبش گور سخن به میان آورده اید. پرسش این جا است که برای پی بردن به کیستی مردم، و در این خیر (مورد) ویژه، ما مردم آدورپایگان، باید در آینده گذشته زبانی و کیستی مردم را جستجو نمود یا در گذشته؟ هر چند دور. من دوستانه نمی گویم، من دوست شما و مردم ایران هستم. کشور لهستان تا چندی پیش پاره پاره شده بود و از روی نَخشَگ (نقشه) نیز پاک شده بود، مردم دلیر و بافرهنگ لهستان نبش گور کردند و پیکر گرانبها و جان باخته میهن خود را از زیر خاک یورش بیگانگان بیرون کشیدند و جانی دوباره به آن بخشیدند که امروزه نیز خوشبختانه کشوری زیبا و خوب است. کشور ما از یورش اعراب، مغولان و چنگیز و تیمورلنگ، عثمانیان، و روسها و انگلیسی ها آسیب ها خورده است. زبان پارسی پهلوی نیز بسیار زخم ها دیده است. هر بیگانه ای که چیره شد، بسته به چندی (میزان) ددمنشی و ایوینَگان (اوضاع و شرایط) چندین سال نا چندین سد سال بر بخشی یا همه ایران فرمانروایی کرد و زبان و فرهنگ خود را گسترانید و داشته های ایرانیان را تا توانست به یغما برد. اعراب ایز (حتی) به نام ما ایرانیان نیز دل نسوزاندند، و ما را دوباره به زبان خودشان نامیدند. در این ایوینَگ (وضعیّت) من نباید در گذشته هر چند دور دنبال داستان و زبان راستین ایران و ایرانی و آدورپایگان باشم. مایه شرمندگی و شوربختی است که برخی از ما ایرانیان نیز سرسپرده بیگانگان شدیم و تیر و کمان و توپ و تفنگ بیگانه را در هر بار یورش و چندی پس از آن نه به خود بیگانگان، به پیر و جوان و زن و مردی کشیدیم که آرمانی مگر آزادی مام میهن وانیده (اشغال شده) خود نداشتند. مایه شوربختی است که هیچ دانشگاهی هرچند هم که در رشته زبان و فرهنگ پارسی درس خوانده باشد، کاری را که من نمودم، نکرده است. شما راست می گویید که با واژگان نبش گور شده من دشواری دارید، چون به درستی و راستی این واژگان را پیشتر ندیده اید، و باید فرهنگیان و دانشپژوهان ما این کار ارزشمند را می کردند که نکردند. من نیز خود مانند بسیاری دیگر ناتوان از دانستن کیستی خودم بودم تا این که جَدیشنیگیها (تصادفاً) از تارنمای بسیار نیک پارسی انجمن به من نیبیگ (کتاب) واژه نامه هوشمند پارسی پهلوی شناسینیده (معرّفی) شد که به انگلیسی است و در دانشگاه گوتینگن آلمان سال ها پیش به چاپ رسیده است. با خواندن و برگرداندن این نیبیگ ارزشمند بود که به بسیاری ار راستی ها پی بردم. آیا جای آزردگی ندارد که این نیبیگ تا کنون به فارسی برگردانده نشده بود؟ این همه دانشگاه زیر کوهی و پشت کوهی، و همه سست و بی جنبش!!! چیم (هدف) من نیز نخست یافتن واژگان برابر پارسی برای ابزاری بود که در آماده کردن کمپوست به کار می روند، و همین کار مرا به تارنمای بالا کشانید و در آن جا بود که واژه های ناشناخته “پارسیگ” و “دانشیگ” را دیدم که نخست گمان بردم نویسندگان از خود ما را به بیگانگان انگلیسی زبان می چسبانند که پسوندی مانند “یک” را در واژگانی بیگانه چون “بیولوژیک/ بایالاجیکل” به کار می برند و من هم در دل خودم لبخندی زدم و چیم (دلیل) را جویا شدم. آن گاه این نیبیگ را شناساندند و به درستی سخن آنان پی بردم. واژگانی چون اَنَشوش (بد) و شوش (خوب) و شوشتر (خوبتر)، اَنایین (نامرسوم و شگفت آور) و آیین (مرسوم، رسم، شناخته شده)، نَخشَگ (نقشه) و کِپنَگ (چیزی خسته کننده، پروانه) و گاوال (ابزار آهنگ نوازی) چندین نمونه از واژگان پارسی هستند که ما از گذشته خود یادگار نگه داشته ایم ولی نمی دانیم که پارسی پهلوی هستند و آن ها را ترکی می پنداریم. من دیشب هشت چیم بخردانه را برای پارسی پهلوی بودن زبان مادری راستین آدورپایگان نوشتم و در سخن پایانی نیز چیم های دیگری را برای ارزشمندی یکپارچگی ایرانیان و ایرانشهریان آوردم. سخنی را نیز آوردم که می تواند برای مهرورزی و یکپارچگی ایرانیان و برون بردن آنان از دشواری باشد. شاد و تندرست و پیروز باشید. بابک

  7. دوست عزیز زبان زنده است و کلمات تغییر می کنند و شما همچنان نبش قبر می فرمایید من جملات شمارا نفهمیدم با وجود آنکه دکترا دارم و حالا شما فکر کنید که گذشته تان خیلی خوب بوده اگر به فرض خوب بوده که شک در آن است مال گذشته است چه اصراری دارید که بقیه هم بیایند به شما نقشه بدهند که چیست و من کی هستم تو سعی کن خودت را بشناس بقیه خودشون بلدند خود را چه بنامند.
    حالا تو که اینقدر دقیقی بفرما
    چه کسانی قبل از امپراطوری خیالی کوروش چه کسانی اینجا بوده اند و به چه زبانی صحبت می کردند قطعا فارسی یا اریایی نبوده اند البته شاید شما بگید که این سرزمین از اول مال کسانی مثل شما بوده اند؟؟؟؟
    کوروش و بزرگی ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ مگر میشود به کشوری حمله کرد و آنجا را گرفت ولی خونریز نبود؟ راستی تاریخ ایران قبل از کوروش کجاست یا فقط بعد از کوروش را باید بدانیم؟

    از شاعران بزرگ فارس ایرانی به جز حافظ وسعدی کسی را میشناسی؟
    از حبیب ساهر شنیده ای ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟/ اگر نشنیده ای چرا؟
    چند تا نام شاعر بزرگ تورک ایرانی را بگو
    اگر ادعا می کنی برای ایران فکر می کنی
    اسم چندتا شاعر از فارس ایرانی را گفتی
    اسم چندتا از گیلک ایرانی را بگو از بلوچ ایرانی بگو
    قطعا نمی توانی بگویی اینها ایرانی نیستند نه ؟
    چرا آنها را نمی شناسی و به زور افکار خودت را می خواهی به دیگران بقبولانی

    راستی هر اسمی روی اقوام ایرانی (فارس و …. )می گذاری بگذار هرچه دلت خواست ولی خواهشا بگو چرا ایران برابر فارس است که آسمان ریسمان می کنی تا اسم زبان و منطقه و قوم مرا عوض کنی البته چون ادعای روشنفکری داشتی پرسیدم

    از یکپارچگی ایران حرف می زنی ولی به دیگرا ن به زور می گویی چگونه فکر کند؟؟؟؟؟؟؟

  8. من آتا و آنامنان دیلیمین آدینی تورکی ایشیدمیشم.
    بولمورم بو نه فیکیر دی کی زورونان ایستییر لر منه دیلر سن نمهنه سن و نپجه فیکیر لشملی سن؟

  9. شهرام جان درود، به تازگی واژه ای به نام کِپنیدَن را در کتاب جامع اللغات شوشتری دیدم که پس از بررسی این واژه در چارچوب دستور زبان پهلوی دریافتم که واژه کِپنَگ از همین بُن، به چیم (معنی) خسته کننده همان واژه ای است که برای نامیدن جانوری به کار می بریم که به دام انداختن آن تا اندازه ای دشوار و خسته کننده است: پروانه. چون برای خودم شیرینی داشت خواستم شیرینی این دانایی را پیشکش شما هم میهن گرامی خود نیز نموده باشم. تندرست و پیروز باشید.

  10. شهرام گرامی من شما را به ایران نمی چسبانم چون شما در ایران زندگی می کنید و ایرانی هستید، من با زبان ترکی هم دشواری ندارم که یاد گرفتن هر زبانی نیکو است. دشواری آن جایی نهفته است که من و شما خود را و کیستی خود را نمی شناسیم و نمی دانیم. دشواری آن جایی نهفته که زبانی را که به زور شمشیر و تیر و نیزه سده ها در گلویمان فرو برده اند و بر زبانمان دوخته اند که لب به زبان مادری خود نگشاییم، زبان مادری خود می پنداریم و زبان مادری راستین خود را بیگانه و بی جا می شناسیم. من از آن آزرده ام که ایز (حتّی) دانشمندان زبان و فرهنگ در دانشگاه های ما نه یک نیبیگ (کتاب)، که یک نامه نیز برای روشن نمودن مردم و آگاهانیدن ایشان نمی نویسند و ننوشته اند. من به این می سوزم که دشمنان فریبکاری چون روس و انگلیس با داشته های بسیار بر جدایی افکنی میان ما ایرانیان می کوشند و ایرانیانی که باید در بخش فرهنگی میهنمان کوشا باشند و برای همین هم دستمزد اگرچه اندک می گیرند، هیچ کنشی ندارند. من خود یک واژه نامه پارسی پهلوی را به فارسی برگرداندم که سال ها پیش درآمده بود ولی به فارسی برگردانده نشده بود و هنوز هم به بیرون نیامده است. چه خوش است که نام پارسی داریم و نه تازی و نه تورکی و … . زبان فارسی دری همان زبان فارسی رسمی و درباری است. چندی پیش بی بی سی انگلستان برنامه ای پخش کرد و در آن پیرمردی کهنسال و افغانی می گفت که زبان فارسی دری (به سخن ایشان همان زبان افغانستان) جدای از زبان فارسی ما ایرانیان است که ایز (حتّی) کارگزار برنامه بی بی سی را که ایرانی بود و با ایشان در گفتگو بود، به شگفتی واداشت. بی بی سی و انگلستان از یکپارچگی مردمان ایران زمین می هراسند و زمانی هم که در گُردستان (سرزمین گُردان و دلیران) آراگ (عراق) رای گیری برای جدایی آنان بود، بسیار در کوشش بود که مردمان ارجمند گردستان ایران را نیز بر آن برانگیزد که میهن خود ایران را رها کنند و به گردستان آراگ بپیوندند. جدایی استان های ایران و ناچیز و کوچک و ناتوان شدن هر چه بیشتر مردمان این بخش از گیهان (جهان) آرزوی گور اهریمن پیر و زشت انگلستان است، همانی که پول خون می خورد و برای سرزمین های ما نخشه های نوین می کشد با کشورهایی نو که هنوز نیستند. چرا به اسکاتلند و ایرلند و ولز خود نمی اندیشد و برای ما خواب می بیند؟ برای افغانی خسته و رنجور از جنگ های پیاپی و داعش و طالبان و … و ایرانی که جنگ دیده و اقتصادی نیرومند هم ندارد. ایز از یکپارچگی این دو سرزمین ایرانشهری می هراسد، چه برسد از یکپارچگی کشورهای دیگری که با جنگ و دسیسه از مام میهن جدا کردند. نوکران خود را در سرزمین ها گسترده اند که یکی هوراسان (خراسان) را جدا می خواهد، یکی آدورپایگان را، یکی گردستان، و یکی سیستان و بلوچستان سرزمین اهورایی رستم را، و یکی خوزستان را، یکی گلستان و دیگری گیلان و مازندران را. امید است که ما ایرانیان بر آبادانی و آزادی میهن خویش بکوشیم: آزاد باش ای ایران، آباد باش ای ایران؛ از ما فرزندان خود دلشاد باش ای ایران. نام کورش، نام سعدی و حافظ و خیام که مایه سربلندی ما ایرانیان هستند کجا، و چنگیزی که خون ها ریخت از خاور تا دل اروپا کجا؟ راه برونرفت از دشواری داشتن آرامش روان و خردورزی است.

  11. شما اول بیا پارسی پهلوی را ثابت بکن که وجود داشته با نه. همین طوری کلماتی را مشابه با کلمات امروزی یک گ و الف و .‌.. اضافه میکنی و میشه فارسی پهلوی.
    تا ۱۰۰ سال پیش این زبان به اسم دری در ایران نام داشت حالا این کلمه فارسی که خوش مجهوالهویه است دم هایی مثل فارسی باستان و فارسی پهلوی و فارسی من درآوردی اضافه میکنی که بچسبانی به ایران برو واسه همین فارسی عربی شده نظر بده به به زبان تیمور و چنگیز. ما افتخارمون زبان تیمور و چنگیز و شاه اسماعیل و احمدشاه و مته خان و هون و تاتار و ایغور و ستارخان و برو بچه های اردبیل و آستارا و زنجان و قروه وسنقر و قشقایی و تبریز و بناب و اورومیه سلماس و …. است.
    زبان چنگیز من ارزشش صدها و هزاران بار از زبان حافط و سعدی و …. است.

  12. با درود و شادباش گفتن نوروز و سال نو برای نویسنده ارجمند و دیگر دستندرکاران این تارنما، بدین روش می خواهم یادآوری نمایم که زبان مادری ما در آذربایجان زبان تورکی نیست و این زبان همان گونه که می دانید یادگار یورش سپاهیان چنگیزی و تیموری است که با نگاهی در نخشگ (نقشه) جغرافیایی روسیه کنونی نیز گذرگاه آنان از مغولستان تا اباختر (شمال) ایران به خوبی دیده می شود. ایز (حتی) ترکیه نیز این زبان را به زور آنان فراگرفته است. باور ندارید به آن جا بروید. روستاگ هایی چون هوراسان، افشین، ارزنجان (ارژنگان) و کوست های (مناطق) گُردنشین را خواهید یافت که روزگاری از آن ایرانمان بودند و اندکی دورتر، بازمانده های داستانیگ (تاریخی) به جای مانده از روم باستان را خواهید دید. وانگهی، نام سرزمین آذربایجان (عربی شده آدورپایگان: جایگاه های آتش) و روستاگ ها (شهرها) و کوه ها و دشت مغان آن همگی ریشه پارسی پهلوی دارند. شیروان و گنجه و باکو/بادکوبه و ایز دربند دربند روس ها نیز نام هایی پارسی پهلوی دارند و هنوز نیز دژ ساسانی استوار بر این روستاگ دربند ایستاده است. این دیدگاه من است و امیدوارم که شما نیز درستی سخنان مرا بررسی کرده و به نوشته های من بیندیشید. من در وبلاگی به این خیر (موضوع) پرداخته ام که بسیار شادمان و سپاسگزار خواهم بود اگر آن را ببینید و بخوانید و رای خود را بنویسید. پیوسته تندرست، سرفراز و پیروز باشد. بابک (عربی شده پاپک)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آنا دیلیمیز/ حسن ریاضی (ایلدیریم)

ایشیق
www.ishiq.net

آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی

آنا دیلیمیز/ حسن ریاضی (ایلدیریم)

ایشیق
www.ishiq.net

آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی

آنا دیلیمیز/ حسن ریاضی (ایلدیریم)

ایشیق
www.ishiq.net

آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی