قارا قاشقا
عباسعلی یحیوی (ائلچی)

یوگرک آتین شیهه‎سی اوره‌ک سئویندیرن بیر عشقدن کی یوخ، بلکه ده اوجامان سوروجونون آیریلیغیندان تؤرنمیش نیسگیل‎لرلن، غصه‎لرین تأثیری ایدی.
او، اؤز سسینی داغا- داشا یایماقلا دردلی بیر فاجیعه‎نین جان‎یاندیریجی خبرینی اوبالاردا یاشایان ائللرین قولاغینا چاتدیرماق ایسته‎ییردی.
بو آت برومند خانیمین قارنیندان چیخان, عبدالله آدلی کیشی‎نین بئلیندن گلن, ایگید بابکین دؤیوش مئیدانلاریندا یولداشی اولاراق، “قارا قاشقا” آدیلا آدلانیردی.
آدینا آخشامی شوال آیی‎نین اون یئددی‎سینده, هیجرت تاریخی‎نین ایکی یوز ایگیرمی اوچونجو ایلی‎نین قیشیندا, عرب حکومتی‎نین خلیفه‎سی- معتصم- سامره شهرینده دوزه‎لمیش جوسق قصرینده, ایگیرمی ایکی ایل تجاووزکار دوشمانلارا قان اوددوران بابکین باشینی, مروتسیز‎لیگ له آتدیراندان سونرا, او سارسیلماز قهرمانـین آتـینی, سیلاحلی اوردو باشچیلاریندان بیریسینه پای وئرمیشدی.
یادلارا مینیک وئرمه‌ین آذربایجان آتی, ایلک چاپماسیندا, او سوروجونو سیلدیریم قایالار باشیندان درین دره‎لره توللایاراق, اؤزونو دوشمان الیندن قورتارمیشدی. ایندی, تکدانا, سامره محالیندان اوزاقلانـیب, وطنه قایـیتماق ایسته‎ییردی.
آمما بابک‎سیز نئجه قایـیـتسین؟
دیرناقلار آغـیرلاشیب, آیاقلار یـئریمه‎گه گلمیردی. سیلدیریم قایانـین باشیندا دایاندی. قارشیسیندا سره‎لنمیش لوت دوزه‎نلیگ‎لره گؤز گزدیردی. یله‎سینین سرت توکلرینی, چووغونلو یـئللر اوینادیردی. اسن گوجلو کولکین اؤنونده, قاناد سره‎ن بیر قارتال کیمی سینه‎گردی. بوینونو دیک‎ دوتدو. دؤشونو قاباغا وئریب, ساغ قولویلا توتدوغو یـئری جیرماخلاماغا باشلادی. دیرناغی‎نـین آلتـیندا قوپان پارچالانمیش داشلار, قـیغیلجیم کیمی آرخاسینا سپه‎لندی. بیردن- بیره, بوغازیندان چیخان یاندیریجی بیر شیهه- یالین قـیلینج کیمی شاختالی هاوانـین باغرینی یاردی. گؤزلری ایسلانمیشدی گؤره‎ن اولسایدی دئیه‎ردی:
«آت دا آغلارمی؟»
دوغروداندا او, آتاسیز بیر ائولاد, بالاسینـی ایتیرمیش بیر آنا, شنلیگین اودوزموش بیر وطنداش کیمی دولوخوسونموشدو. آغلاماق ایسته‎ییردی, چونکی او بابک کیمی بیر قهرمانی الدن وئرمیشدی.
اؤزونو تکلیکده تاپان آت, آغ مرمردن یونولموش هئـیکله بنزه‎ین بوینونو, آستا- آستا آشاغی اییب, بیر نئچه قـیرپیم سس‎سیز- سمیرسیز ملول- موشکول گؤز قاپاقلارینی یومدو. درین- درین خولیالارا قاپیلدی.
بو ایگیرمی ایکی ایل زندگانلیغـین توواراق کئچمه‎سی, یوخو کیمی نظرینده جانلاندی. کئچمیش ایللر تله‎سیک حالدا اوخونموش قانلی بیر کیتاب- دؤیوشلر کیتابی-؛ هر بیر سطیرینده حماسه‎لر شلاله‎سی شاریلتی ایله تؤکولن, هر بیر کلمه‎سینده یادلارلا دوروشوب- ووروشماق صحنه‎لری گؤزونون اؤنونده گلیب کئچمه‎یه باشلادی. گونلرین پاخلاسیندان حالقاللانمیش آیلار, آیلارین زنجیریندن دوگونلمیش ایللر و قانلی, توفانلی چیرپینمالار؛ اوغورلو ظفر چالمالار؛ بئش یوز مینه قده‌ر تجاوز کار دوشمانلارین آمانـینی قـیریب, باشلارینی بدنلریندن آییرماقلار شانلی وطنی, ائل اوبالاری, آنا- باجیلاری نامحرم گؤزلردن, یاد اللردن, تانـینماز آیاقلاردان قورومالار… آخیردا, تولکولر پنجه‎سینده اصلان کیمی ایلشیب قانا بویانماقلار. هئی… آزادلیق, استقلال, اؤزو اولماق, اؤزونو تاپماق. نه شنلیک‎لر یاراتدی بو ایللر نه چتین‎لیکره اوغرادی بو ایللر…
سولغون گونش- سویوق قانلی‎لیقلا- بو غملی منظره‌یه گؤز تیکمیشدی. چاپقـین‎چی یـئللرین جایناغـیندا, زوغدان قوپاریلمیش گونلر, داشلارین اوزه‎ریندن هئلله‎نه- هئلله‎نه آخیب گئتمکده ایدی. آتین ذهنینده یـئنی‎دن قانلی دؤیوشلرین گؤرگملری, محاربه‎لرین توز- تورپاقلی مئـیدانلاری, وطن دؤیوشچولری‎نین قارشی‎سیندا گئدن ایگید بابکین نریلتی‎لری, دال با دال دفیله وئریب سوووشوردو. بو حالدا او, چاشقـین, گیجه‎لمیش, اوزونو ایتیرمیش بیر داغ مارالی تک آوارا قالمیشدی. آلنی‎‎نـین اوستونده بیته‎ن ساچلاری, پیرتداشیق حالدا قولاقلارینا دولاشمیشدی.
لاپدان, دیسکیندیرن, بیر سس, دویغو‎لو اویغوسونو پوزاراق, اونو اؤز حالینا قایـتادری. قولاقلارینی شکلتدی. باشی‎نـین اوستونده بیر آلیجی طرلان, فـیرلانا- فـیرلانا قیها چکیردی.
آلیجی بیر طرلان. تیتره‌ین قانادلی بیر اولدوز. بولودولو گؤیلرین سلطانی. یوخسا بو قوش, ائللرین دیلک‎لری, دوغرانمیش بابکین جانـیندان آلوولانان آرزیلارین تجسوم تاپمیش شکیل‎لری اولدوقجا, او ایگید آتی یالقـیز قویماق ایسته‎میردی.
قارا- قاشقا باشینی قالدیردی. یله‎لری بوینونون ساغ- سولونا آخدی. ایسلانمیش گؤزلریله قاناد چالان طرلانا باخدی. اونا محبتلی بیر آسیلی‎لیق حیس ائده‎رک, دال آیاقلارینی کوبود داشلارا دیره‎دی. قوللارینی قالخـیزیب, اوزگونچو تک هاوانـین دالغا‎لارینی یارماغا باشلادی.
بابکین کؤنول دردی, سون‎سوز- صحبتی, قولاغلاریندا سسلندی. سهل‎بن سنباد, آران ارمنستانی‎‎نـین باش حاکیمی- اوز حاکمیتینی حفظ ائـتمک خاطرینه الی باغلی بابکی, بغداد خلیفه‎سی‎نین خیانتکار مأموری اولان افشینه تاپشیردی. اونلار, دولایی‎لاری دنگه‎لری آشاندا, زنجیر‎لنمیش آسلان, قارا قاشقانـین بئلینده ایکن, آیاقلاری‎ آتـین قارنی آلتـیندا بیر یوغون اوره‌کن ایلن باغلانمیشدی. اونون دؤورسینده بئش یوز نفر سیلاحلی گودوکچو عسگر, آت سوروردو.
بابک, اؤز آتـینا خطاب ائده‎رک بئله اوخویوردو:
(قارا قاشقا, قارا قاشقا…
قوی, خائن اللر- دالدادا- آلدانـیش هؤروکلرینی توخوسونلار!
قوی, داهاز قویولاردا, دورغون سولار, کیفسه‎ییب, قوخوسونلار!
دونیا بئله قالمایاجاقدیر….
تجاوزکار دوشمان, آنا وطنین الیندن, فتح آدیندا بیر جام آلمایاجاقدیر!
بابکین, استقلالا, اینجه وارلیغا آچدیغی قانلی یوللار یولچوسوز اولمایاجاقدیر.
ائللرین اوجاغیندا پارلایان اودلو لاله‎لر سولمایاجاقدیر….

قارا قاشقا, قارا قاشقا….
نه تئز کئچدی او گونلر؟
بونو بیلمه‎لیسن کی زامان, اؤز گئدیشینده چئوریله‎جکدیر.
هر گون, هر یـئرده, هر دیاردا
دوغولور قهرمانلار,
یارانـیر تاریخلر, ایشلر, زامانلار
آریو برزن‎لر, ابومسلم‎لر, مازیارلار, آذین‎لر….

– قارا قاشقا, قارا قاشقا….
منیم توتغون اوره‎ییم تک, تئز قارالدی او گونلر….
هاردان دوشدو دوگونلر؟
هاردا قالدی او گونلر؟
هاردا قالدی….
هاردا…
ها….
– قوی, منیم نریلتیمی چووغونلار, قاسیرغالار آپارسینلار:
ساوالانا, دماونده, الونده, سهنده….
بیلسینلرکی ائل‎اوغلو, بابک اولمه‌یه‎جکدیر.
اونون دوزگون یولو, گله‎جک گونلره
سونرا دوغولان نسیل‎لره
دیرلی بیر آمانات کیمی یادیگار قالاجاقدیر!
دؤیوشلرده, گئدیشلرده بابک شووقو, ایز سالاجاقدیر!
قارا قاشقا,
قارا…
قاش….
قا!
الی الدن اوزولموش, ییه‎سینی ایتیرمیش آت, آذربایجان ائللرینی یادینا سالدی: بذ قالاسیندا کئچیرمیش اولدوغو گونلری, «اونار»ین صفالی دره‎سینده داش قیه‎لره دیرمانماغی, بابکین دولغون- اوره‎ک تیتره‎دن شاهاسینا قولاق آسماغی, اونون طنبوروندان اوجالان ائل ماهنی‎لاریلا قانادلانیب اویناماغی, سونرا او‎ حماسه‎ یارادان سسله, آددیملاری میزانلانیب یورغا چاپماغی, قوللارینی قولاقدان یوخاری قالدیریب, یئددی آرشین آتیلماغی, صبر قولچاغی تک اونون دردلرینه سیرداشی اولماغی, شیرین آرزیلار, آلتون دیلک‎لر, اینانلیغا یاراشان ایستکلرین یئر دوتماسینا چالیشماغی, هر زاددان باشقا, کوتله‎لری معتصم اوردولاری‎نین باسقینیندان قورتارماغی, پرده- پرده فیکرینده جانلاندی. نه قضو- قده‎رلر, نه گوروشلر, نه دؤیوشلر, نه ایشلر… نه چکیش… برکشیلر!….
کؤکسونده کؤنلونون سیخیلمیش گؤیرچینی هاوالاندی, آنا یوردونون هوسی, ده‎لی‎لیک‎ هاله‎سی تک اوره‎گی‎نین باشینی دوتاراق, کوزه‎رمیش کوره کیمی بدنی قیزیشدی, باغری آتشگاه اوجاغلیغی تک قیزاردی, آلوو چکدی, قانینا قاریشدی, باشینا جومدو. دامارلارینی یاندیردی. سونسوز بیر آها چئوریلدی. دیل- دوداغینی یاخدی. عشق اودوندان قارسیمیش‎ بیر اوره‎ک کیمی چیرپیندی. دوردوغو یئرده داما دایانا بیلمه‎دی. آغزی کؤپوکلندی. قول- قاناد آچدی. باشی اوستونده اوچان طرلان کیمی اوز قویدو آنا تورپاغی‎‎نین محبتلی قوجاغیندا, آتالار اوجاغینا. اوخ کیمی سوزدو. آخشاملاری صوبحه چاتدیردی. گئجه‎لر گوندوزلر دینجلمه‎دی. تاپاندا یئدی, تاپمایاندا دؤزدو. آز گئتدی- چوخ گئتدی, دره‎لردن سئل کیمی- تپه‎لردن یئل کیمی, گؤیلرده قیلینج کیمی اوینادان شمشک کیمی, کؤنول‎لرده قور ساچان دیلک کیمی, یئنیشلردن یوققوشلاردان گدیک‎لرده چاپا- چاپا, یول اوزونو سیر سیرالی چایلاقلاردان, قارا بورونموش اویلاقلاردان سوووشاراق بابکین یوردونا آیاق قویدو.
بابکین مردانه‎ سسی, ذهنی‎نین توتغون دالانلاریندا جینگیلدیر‎کن, اؤزوندن چیخمیش حالدا, آغیز دولوسو وحشتلی شیهه‎لر چکمگه باشلادی. اونون اوزون- اوزون باغیرتیلاری- درین گونبزلرده دؤنه- دؤنه یاییلان آردیجیل سسلر کیمی- چووغونلو دره‎لره, نه یئددی دؤنه, بلکه‎ده یئددی مین دؤنه چیرپیناراق هر یئره یاییلدی.
سازاخلی کولک‎لرین ئنجه‎سینده, بو آییلدیریجی- دیسکیندیریجی سسلر, اوزون یوللاری سوووشارکن دالغا‎لاندی. سویغونچولار الینده دیده‎لنمیش تیرمه طاقه‎لری تک, دیدیک- دیدیک اولاراق, «دجله» چایلاغی‎نین قیراغیندان «زاگروس» داغ‎لارینا, دؤیوشچولر مسکنی اولان باشی بلالی «کوردوستان»دان قار آلتیندا چابالایان «الوند»ه «قیبله‎داغ»دان, «قاراداغ»دان, ائل داغی‎آدلانان اوجامان «سهند»ه, «قیزیل اوزن»دن, «بوزقوش»دان, «آجی‎چای»دان آخاراق قوجامان, آغ‎ساچ «سولطان ساوالان»ا، اوراداندا اودلار یوردونون گؤیچک گلینی اولان «موغان» دوزنلیک‎لرینه «آراز»لا چییین‎به‎چییین سینه گرن «آرارات» داغلاریندان, گؤم- گؤی «خزر»ایلن یاشیل بیرچکلی «گیلانا» یایلاندی. یاسلیق کولو باشلارینا سوورولموش ائللرین قولاقلارینا چاتدی.
قیشین سون آیلارینی‎ یوللاردا سووشدوران آت, یوللاری آیاقدان سالدیقجا دیرناقلارینا چالینمیش گول میخلار سورتولوب آرادان گئتدیکجه، پولاد ناللاری تؤکولموشدو. اویان- بویانا باخارکن, دؤنگه‎لر, بوجاقلار, اونا تانیش گلیردی. ساوالان یاماجلاری‎نین اریین قارلاریندان آخان «آغلاغان» چایینا چاتاندا یئره نفس گلمیشدی. چیلپاق آغاجلارین بوداقلاریندا یاشیل تومورجوقلار دوگون باغلامیشدی. یاز باشلانیشی‎باشلانیردی. گؤز ایشله‎دیکجه هوندور تپه‎لره آغیر داغلار بیر- بیرینه سؤیکه‎نیب, گئت- گئده پیلله‎کان کیمی قالخیب اوجا باش ساوالانا چاتیردی.
یول اوزونو تالانمیش کندلر, خارابا قالمیش پوسقولار, اوچغون قالالار, گودوکچوسوز دروازه‎لر, ییخیلمیش چارداخلار, کروان‎سیز یوللار, آیاقلانمیش قارلار, آتین خیالیندا دومانلی خاطره‎لری دیریلدیردی. دومانلی خاطره‎لر آراسیندان شانلی حادیثه‎لر باش قالدیریردی:
اوزانلارین چالدیقلاری سئوینجلی ماهنی‎لار, اوجا بوی, اینجه‎بئل سوزنلر، شنلیکده یاشایان ائل- اوبالار چیمن‎لیکلرده قورولان آلاچیقلار, بیرلیکده دوشمانلار قارشی‎سیندا دؤیوشمه‎لر, اود پارلایان قیلینجلار, سونگولرین یاغینتیسی, یاد عسگرلرین کندیره ایلیشمه‎سی, خائن افشینین عسگرلری‎نین قانا بویانماسی, چاققاچاق چاققیلدایان یالین شمشیرلرین پاریلتیسی, ایلدیریملی شونگه‎لری, بابک و‎ اونون یاردیمی اولان آذین, عبدالله و مینلرجه وفالی ‎دؤیوشچولری, آنا تورپاغین یاد اللردن قورونماسی خاطیرینه ائتدیکلری فداکارلیقلار, نه ایشلر, نه چئوریلیشلر, نه یئریشلر, نه گئدیشلر…
قاراقاشقا, یورغون بدنینی آغلاغان سولاری‎نین قوینونا تاپشیردی. سویوق سو بوغازی‎نین آلتینا چیخدی.شیریلتی‎لا آخان دالغالار اونون یورغونلوغونو آستا- آستا یالاییب, آغ-آپباق مخمل کیمی دری‎سینی یویوب تمیزله‎ییردی. دؤنه- دؤنه باشینی سویا باسیردی. یاواش- یاواش جانینا قووت گلیب دیرچه‎لیردی. آغاجلار باشیندا یازلی آشیغی اولان سئرچه‎لر, طبیعتین یئنی‎لییینه اورک باغلایاراق, سئوینجله جیککیلده‎شیردیلر. آمما بو سئوینجلر, اونون حالیندا توز قدر ده اثر قویا بیلمه‎ییردی.
او, گره‌ک اؤزونو‎ یوخاری‎لارا یئتیره ایدی. بذ شهریندن, ارنلرده, قیز- گلینلردن, آتا- بابالاردان, حؤرمتلی آنالاردان, ایگید جاوانلاردان, اکینچی‎لردن, ایشچی‎لردن, چوبانلاردان خبر بیله‎یدی. اونا گؤره ده تئز سودان قیراغا چیخدی.
گونئی‎دن چیرتدایان گونشین آلتون ایشیغیندا سیلکینیب, مخمل خابی کیمی لای‎بالای یاتمیش آغ توکلری‎نین آراسیندا یـئرلشمیش دامجیلار سپه‎لندی. سویوق گونش ساوالانین باشیندا تئلله‎نن قارلاری ایشیم- ایشیم ایشیلدادیردی.
دورماق- یوبانماق نه‎یه گره‌ک ایدی؟
یئنی‎دن اوزو یوخاری یولا دوشدو. نوروز بایرامینا بیر گون قالاندا بذ شهری‎نین آنا قالاسینا, آسلانلار یوواسینا چاتدی.
آمما چاتماق, نئجه چاتماق؟
قالالار وئرانا قالیب, بایقوشلار مسکنی اولموشدو. دام- دووارلار ییخیلیب, قاپی- باجالار چرچیوه‎سیندن چیخیب یانمیشدی. داشلی‎ حیصارین آراسیندا اولان یاتاقلار, اوتاقلار, سیلاح آنبارلاری, تؤوله‎لر, آتشگاهلار, تاخیل آنبارلاری, بوسبوتون قارا توستولو تورپاقلارین آلتیندا قالمیشدی. بذ قالاسی, تالانمیش بیر اوره‌ک بخت آیناسی سینمیش قارا بخت بیر گلین. دوغرانمیش, پارچالانمیش بیر هئیکل.
قاراقاشقا آنا جنازه‎سی اوزه‌رینه چاتان بیر کؤرپه جوجوق کیمی, اؤزونو‎ بذ قالاسینا یئتیردی. تر باسمیش بدنینی, پیرتداشمیش یله‌لی بوینونو, اونون یانغیندا قارالمیش داشلارینا سورتدو. اوز- گؤزونو وطن تورپاغینا بله‎دی. گؤزلری ایسلاندی, یانیغلی شیهه‎لرله آغلادی. سیزیلدادی, زاریلدادی.
باشی اوستونده قاناد چالان ترلان, اوچغون دووارلارین باشینا قوناندا, قورخموش بایقوشلار قاناد چالیب, سیچان دلیگینی ساتین آلاراق, کوبود داشلارین جیریقلاریندا گیزلندیر.
نیسگیل‎لر قاراقاشقانین جانینی گیزلیدتدی. گیزیلتی‎لر ال- آیاغینی کئییده‎رک, اوره‎یینه آغیر بیر تیترتمه سالدی. بدنینی یئنی‎دن تر باسدی. یئنه کیشنه‎دی. شیهه چکدی. قورخولو شیهه‎لرله تورپاقلاری جیرماقلادی. دلی‎لیکله قرارینی الدن وئریب, یئددی دؤنه اوچغون قالانین دؤوره‎سینه فیرلاناندان سونرا اوز یوخاری قویدو.
بایرامین بیرینجی گونونون ایکیندی چاغی, سولطان ساوالانین باش طرفلرینده «شابیل» یاخین‎لیغیندا اولان جئیران‎ گؤزلو, دوم- دورو گؤلون باشینا چاتدی. بو گؤلده کلدانیه خانیم, جاویدان‎پور شهرکین قیزی, بابکین حیات یولداشی, اؤز ایگید اری‎لن چیممیشدی. قانلی‎شافاقلار, گئنیش دایاقلارا قاناد سریردی. قاراقاشقا, آت‎ گؤلونون قیراغیندا دایاندی. دورغون سویون پارلاق آیناسیندا اؤزونه باخدی. سویا دوشموش شکیلده, تکجه اوز هئیکلینی یوخ, بلکه ده قهرمان بابکین عکسی ده گؤزونه گؤروندو, اوره‎یی تیتره‎دی. هوس‎لر قاینادی. سئوینجلر دالغالاندی. بو هئیس- بئیس‎ده آلیجی ترلان, هاوادا یئددی دؤنه کلله- مویاللاق ووراندان سونرا اونون بئلینه قوندو.
قاراقاشقا, سون شیهه‎سینی اوره‌کدن چکیب، اؤزونو شام آلووونا چیرپان کپه‎نک تک، آغ میرواری‎یا بنزه‎ین هئیکلینی درین گولون اورتاسینا توللادی.
ایندی او ‎نیسگیل‎لی حماسه‎لرین یارانماسیندا مین ایکی یوز ایله یاخین, اوزون بیر دؤوران کئچیر. او‎ ماحالدا یاشایان ائللر- اوبالار, آدینا آخشاملاری, دایاقلار قانلی شافاقلارا بویاناندا, گؤیون یاناقلاری قیزاراندا, بو گؤلون دؤوره‎سینه ییغیشیب, گؤزلرینی اونون لپه‎له‎نن اورتاسینا زیلله‎ییر, بابکین چیخیشینی گؤزله‎ییر. دئییرلر, بو آت گاهدان, دان یئری سؤکولمه‎میش, آلاتورانلیقدا, گؤلون آراسیندان چیخیب, شیهه چکر. الوان چینقیللاری جیرماقلایاراق, دوشمانلار دوشمانی, ائللر قوربانی, اودلار یوردونون ایگید قهرمانی اولان, لاله کؤینک بابکی چاغیرار.
قاراقاشقا, ایتگین ائللرین پوزغون دیلک‎لریله سولغون اوره‌کلرینه گؤرکملی بیر نیشانه اولاراق, هله ده اؤز یییه‎سینه حؤرمت باغلایان ائللرینی سونسوز بیر مباریزه‎یه سسله‎ییر.