یازیلمایان روْمان‌لار (روْمان)– بیرینجی بؤلوم-
مرتضی مجدفر

 ایضاح:

«یازیلمایان روْمان‌لار» معاصر یازیچیمیز «دکتر مرتضی مجدفر»ین، یئنی اثری دیر. بو روْمان هله کیتاب صورتینده چاپا وئریلمه‌میشدن قاباق، آردیجیل صورتده “ایشیق” سایتیندا نشر ائدیله‌جکدیر. بیز سیز حؤرمتلی اوخوجولاریمیزا سؤز وئریریک کی بو روْمانین یئنی بؤلوم‌لرین هئچ اوْلماسا هر اون بئش گوندن بیر ایشیقدا درج ائده‌ک. بونو دا دئمه‌لییک کی روْمانین سوْن حیصه‌لری هله یازیلماییبدیر. ائله اوْنا گؤره سیزین نظرلرینیز مومکوندور یازیچی‌نین ذهنینده اولدوغو مسیری دییشدیرسین. مرتضی مجدفرین دئدیینه گؤره بو روْمان ۱۸ بؤلومده پلانلاشدیریلیب. البته طبیعی دیر هر یازیچی یاراتدیغی اثری قاباغا آپاردیغی زامان، اوندا دییشیکلیکلر وئرسین، خصوصیله کی هله روْمانین سونو باغلانمامییشدیر. بو سیز، بو دا بیرینجی حیصه.

×××

– بیرینجی بؤلوم-

۱

یعقوب‌آغا، ناشیر دیر. اوْ ایندیه قدر بیر چوْخ کیتاب آذربایجان دیلینده و نئچه- نئچه باشقا کیتابلار، اوْ جمله‌دن فارس دیلینده، نشر ائتدیریب. اوْنو بوتون آذربایجان دیلی و ادبیاتی ایله ووُرغون اوْلانلار تانییرلار. اوْ منیم اوچ تورکجه کیتابیمین، هم ده بیر نئچه فارسجا کیتابیمین ناشیری اوْلموشدور.

 یازیچیلار و شاعیرلر هامیسی دئییرلرکی یعقوب‌آغا کیتاب‌تانییان دیر و کیتاب بازاری‌نین نبضی اوْنون الینده دیر. اوْ بیر کیتابی چاپدان قاباق تأیید ائتسه، شوبهه‌سیز ساتیلماسی یوزده یوز اوْلاجاقدیر و کیتاب، اوُغورلا اوز- اوزه گله‌جکدیر. اوْ، آتا- بابادان بوُ ایشده‌دیر.

 اوْنون هم رحمتلیک آتاسی، هم‌ده قارداشلاری ایللردیر کیتاب ایشینده اوْلوبلار. یعقوب‌آغانین آتاسی، یوسوف‌آغا، آللاه رحمتینه گئتمیش بؤیوک قارداشلاری آمحمدعلی‌ایله برابر، تبریزین قدیمکی شوشه‌گرخانا بازاریندا کیتابچی دوکانلاری وار ایدی.

۲۸ مرداد کودتاسیندان سوْنرا اوْنلار بیر- ایکی ایل کیتابچی دوکانلارینی مجبور حالدا باغلادیلار و سوْنرالار تهرانا کؤچوب، بوُ شَهَرده یئنی بیر کیتابچی دوکانی آچدیلار. کئچمیش اللی ایلده، اوْنلار کیتابچی‌لیقلا حیات سوُرموشلر و دوُکانلاری‌نین یئری، نئچه دؤنه دییشسه‌ ده، هله ده کیتابچی‌دیرلار. دوز دورکی بوُ گونلر اوْ بؤیوک کیتابچی عائلیه‌دن، تکجه یعقوب‌آغا قالیب دیر و ایندی کی کیتابچی دوکانی دا، اوْنلارین ایندییه قَدَرکی لاپ کیچیک دوکانلاری‌دیر، آنجاق هله‌ ده تهراندا یاشایان تورک‌لر، هم‌ده ایرانین دؤرد بیر یانیندان اوْنون دوکانیندان کیتاب آلماغا گلن دوزگون کیتاب اوْخویانلار، یعقوب‌آغانین کیتاب ائوینی، اؤز ائولری ساییرلار. من ده بئله دوشونورم و هردن بیر، بوُ چیراقلی ائوه باش ووُرارام.

نئچه آی اوْلاردی یعقوب‌آغایا باش ووُرمامیشدیم. بایرام گونلری تهراندا قالدیغیم اوچون، فرصت الده ائدیب، یعقوب‌آغانین کیتاب ائوینه گئتدیم. یعقوب‌آغا مندن گیلئیلی ایدی:

– نئچه واختدیر یوْخسان. کیتاب ایسته‌میرسن، گل اؤز کیتابلاریندان خبر توُت. من سنین اوچ کیتابینی چاپ ائتمیشم، هر اوچ کیتاب دا یاخشی ساتیلیب. اصلاً تورکجه حئکایه یازان یازیچی‌لاریمیزین سایی چوْخ آزدیر و قیسا حئکایه یازانلاریمیز بارماق سایینا چاتمیرلار. سیز گرگ بیزلره باش ووُراسینیز و بیرلیکده یئنی- یئنی کیتابلارین حاضیرلاماسی حاقدا بیر- بیریمیزله دانیشاق.

 یعقوب‌آغانین سؤزلرین تأیید ائتدیم و اوْنا باشیمین شوُلوغ اوْلدوغوندان و ایشلریمین پیرتداشیق دوشدویوندن دانیشدیم. کیتابچی قارداش دئدی:

– منیم یاشیم یوُخاری قالخسا دا، گنج‌لرله اوْتوروب- دوُردوغوم اوچون، یئنی نسیل‌لرین ایستک‌لری ایله تانیشام. سیزین کیتابلارینیزی جاوانلار، قوْجالاردان چوْخ اوْخویورلار. من گؤز قوْیموشام، منیم کیمی یاشا دوْلانلار، یئنی اوُصوللا یازیلمیش یازیلارلا ایلگی قوُرمورلار. هله یئنی ادبیات و مدرن شعردن سؤز آچمیرام کی حتی بعضی یازیچیلاریمیز، بوُ فوْرمادا یازیلان شعر و حئکایه‌لری باشا دوشمه‌دیکلری اوچون، اوْنلارین یازیچی و شاعیرلرین، نئجه دئیرلر، یامانا باسیرلار.

یعقوب‌آغانین سؤزلرینی آچیقلاماق ایسته‌دیگیم زامان، ایکی جاوان اوْغلان ایچری گیردیلر و منیم دئیه‌‌جه‌ییم سؤزلر هاوادا قالدی. جاوانلار یعقوب‌آغادان ایکی کیتاب ایسته‌دیلر. اوْ ، کیتابلاری آرخاسینداکی قفسه‌دن آراییب، اوْنلارا وئردی، پوُلون حئسابلادی و آلدی. سوْنرا اوْنلار گئدرکن، دئدی:«گؤردون! ایندی…و… (ایکی یاشلی شاعیریمیزین آدین چکیر کی البته من آدلارین چکمکدن چکینیرم) بوُرادا اوْلسایدیلار، بوُ ایکی جاوانی توْپارلایاردیلار کی بوُنلار نه‌دیر اوْخویورسونوز…»

یعقوب‌آغایا دئدیم:«‌ائله‌بیل بوُ نئچه آیین ایچینده، نئچه ایللیک دئمه‌لی سؤز حاضیرلامیسان منه. نه خبرین دیرکیشی؟ قوْی هله بیر سنله سالاملاشیم، سوْنرا، بیر بئله سؤز سؤیله.»

دئدی:«‌بیزیم یازیچیلاریمیز و شاعیرلریمیز، نئچه گون گلیب منیم‌کیمی کیتابچی‌لیق ائتسه‌لر، کیتاب اوْخویانلارین ایسته‌دیکلری ایله تانیش اوْلارلار. من دئمیرم غزل، گرایلی، قوْشما یازمایاق؛ یاداکی اسکی ادبیاتیمیزین نمونه‌لرین تصحیح ائدیب، حاضیرلاییب، چاپ‌ائتدیرمه‌یک. من دئییرم بوتون دونیا ادبیاتیندا اوْلدوغو کیمی،‌گرگ بیزیم دیلیمیزین ادبیاتی دا گئنیش و اطرافلی اوْلسون. ایندی من بیر کیتابچی کیمی بوْللو و یوخاری سویه‌ده چیخان اوْشاق کیتابلارینا حسرت قالمیشام. مدرن و کیچیک حئکایه ایسته‌ینلره، بئش- آلتی کیتابدان آرتیق، اؤرنه‌ییم یوْخدور. بالا روْمان، اوُزون روْمان، پووه‌ست و بوُ کیمی کیتابلار دا دیلیمیزده چوْخ – چوْخ آزدیر. آخی نه قَدَر قدیم‌کی یازیچیلاریمیز، اوْ جمله‌دن رحمتلیک اوُستاد صباحینین قارتال کیمی کیتابینی و بیر- ایکی معاصر یازیچیمیز، میثال اوچون ناصر منظوری‌نین آواوا‌سینی، مندن روْمان ایسته‌ینلره تانیتدیریم. البته بوُ یاخین ایللرده، خصوصیله کئچمیش آیلاردا،جاوان یازیچیلار طرفیندن بیر نئچه اوْخومالی روْمان و اوُزون حئکایه چاپ اوْلوب، آنجاق منجه هله ده آزدیر.»

یعقوب‌آغایا گولومسه‌ییب، دئدیم: «قارداش! منبرین قوْرتاردی؛ قوْی بیز ده بیر- ایکی کلمه دانیشاق! بئله حرارتلی دانیشیغیندان بللی‌دیرکی چوْخ سؤزون وار. من تکجه گلدیم بوُ بایرام گونلری، سیزه باش ووُروب، یئنی ایلی تبریک ائدیب، بیر نئچه تازا کیتاب آلیم. بیلمیردیم ادبی تنقید جلسه‌سینه گلمیشم.»

یعقوب‌آغا، الینی منیم چیینیمه ووُروب، عذر دیله‌دی و دئدی:« دوزدور. دردلی دئیینگل اوْلار. آنجاق بوُ سؤزلری دئمکدن، باشقا و مهم بیر منظوروم دا وار.»

سوْروشدوم: «نه منظورونوز؟!»

دئدی: «باخین بیر، سیز اؤزونوز نه اوچون اوُزون حئکایه و روْمان یازمیرسینیز؟ سیزین کیچیک حئکایه‌لرینیزی اوْخویانلار، بیه‌نیب، آلقیشلاییب‌لار. داها هاچان اوُزون حئکایه‌ یا روْمان یازاجاقسینیز؟»

جاوابیندا دئدیم: «یعقوب‌آغا! روْمان یازماغا واخت و حؤوصله ایسته‌ییر. منیم ایکی- اوچ  یاریمچیلیق روْمانیم وار. بیری «تبریز- ۲۱۵۰» آدلی علمی- تخیلی بیر روْمان، باشقاسی ایسه ماجرالاری مشروطه اینقلابیندا یارالانمیش بیر گنج مجاهدین، ۱۳۵۶- نجی ایلین بهمن آیی‌نین ۲۹- وندا تبریز ده اؤز وئرن قیامدا اوْلان نقشی حاققیندا ایره‌لی سورولن آیری بیر روْمان دیر. هر ایکیسی‌نین‌ده طرحلری حاضیر دیر و حتی بیرینجی‌سیندن یوز و ایکینجی‌سیندن اللی- آلتمیش صحیفه‌یه قَدَر ده یازمیشام. بوُنلاردان باشقا آتامین یاشاییشی اساسیندا، بیر حماسی روْمانین طرحی ایللردیر کی یازیلما نؤبه‌سینده‌دیر.»

 یعقوب‌‌آغا حیرصله‌نه‌رک، دئدی: «روْمان توُرشوسو! موبارکدیر! عزیزیم طرحیم وار، طرحیم‌وار، سؤز دور. ایندی بیزیم جدی کیتاب اوْخویانلاریمیز بیزدن تورکجه روْمان و حئکایه ایسته‌ییرلر. سیز یازماساز، کیم یازاجاقدیر. چیرمالانین، یازین. من ده یازدیغینیز کیتابلارین چاپینا سؤز وئریرم. ائله باشلانیشدا الینیزده کی طرحلردن  فایدالانین و یارییا قدر ایره‌لی آپاردیغینیز روْمان‌لاری حاضیرلایین.»

سئوینه‌رک، دئدیم: « یعقوب‌آغا، مجوز- زاد سیزدن اوْلاجاقدیر دا؟!»

دئدی: «یازماق سیزدن، مجوز دالیسینجا قاچماق بیزدن! سیز یازین، سوْنرا سیزیلدایین. ات گتیرمه‌میش، کوفته ایسته‌ییرلر مندن.»

 گوله- گوله دئدیم:« یعقوب‌آغا، بوُ گونلر اتین باها اوْلدوغو، کوفته- موفته‌نی ده یادیمیزدان چیخاردیب. یازیلار حاققیندا دا بئله‌دیر. هر نه‌یی یازمازدان اول، اؤز- اؤزومله گؤره‌سن یازاجاغیم بوُ یازییا مجوز آلا بیله‌جه‌یم‌می؟ دئییرم. بعضی واختلار چاپ اوْلان کیتابلاری اوْخویارکن، بوُ کیتابا مجوز وئریبلر، یقین کی منیم کیتابیما دا وئررلر، دئییرم. آنجاق اؤزومون و بعضی یازیچی دوْستلاریمین کیتابلارینا توُتولان ایرادلاری گؤررکن، ال- آیاغیم توُتولور، قلمیم سوستالیر و نه یازاجاغیمی بیلمیرم…»

بیز دانیشا – دانیشا، بیر چوخ کیتاب هوسکالاری دوکانا گیریب، کیتاب سئچیب یا ایسته‌ییب، حئسابلاییب و گئدیرلر. یعقوب‌آغا دئییر: «باخ بیر! سن تکجه یاز. آنجاق روْمانی باشلامازدان اؤنجه، سیز بئله نه دئییرسیز، هن؛ روْمانین طرحینی، منه وئر. تئلفونلا دا دئیه‌ بیلرسن. حتی ای‌میل‌ایله ده یوْللایا بیلرسن. من اؤزوم آراییب، تاپیب، اوْخویا بیلمه‌سم ده، اکبرآغا باخیب منه دئیر.»

اکبرآغانین آدینی ائشیتجک، اوْنون جاوان ایکن، آغ توکلری یادیما دوشدو. دئدیم:«اکبرآغا دان نه‌خبر؟ ایش-‌گوجو خوْش دوُر؟!»

یعقوب آغا دئدی: «کئچینیر، داها نئیله‌مه‌لی دیر. حئیوان بالانین، نئچه اوُشاغی وار و اوْنلاری بوُ باهالیق زمانه‌ده اوْیان- بوُیان ائتمک چتین دیر. پوُل، بوُ گونلر داشدان چیخیر؛ آنجاق سوُ کیمی بوُخار اوْلور، گؤیلره اوُچور…»

یئنه گوله-گوله دئدیم:« یعقوب آغا! نئجه دیر بیرینجی روْمانین مؤوضوعونو باهالیغا حصر ائدیم. سیزکی مجوزین یوْل- یوْلاجاغین بیلیرسینیز، باهالیق حاققیندا اوْلان بیر روْمانا مجوز وئررلر؟»

یعقوب‌آغا دئدی:«عزیزبالا، باهالیق آخی چوْخ گئینش بیر ساحه‌دیر. یئنه ده اؤزون دئمیشکن، میثال اوچون بوُ روْمانین طرحی نه اوْلا بیلر؟»

دئدیم:«بیر روْمانا بوُ سرعتله کی طرح یازماق اوْلماز، آنجاق مثلاً بئله فرض ائد‌ک: بیر آلتی اوشاغی اوْلان، ایشدن ائشییه سالینمیش، اؤزوندن ائوی اوْلمایان آقا، اوشاقلاری‌نین حیاتینی دوْلاندیرماق فیکرینده دیر و باهالیق اوْنو خیرتده‌کله‌ییبدیر. اوْ جوربه‌جور ایشلره قیپ قوْیور و الیندن گلنی اسیرگه‌مه‌‌ییر. آنجاق باهالیغین حئسابسیز گؤیلره قالخدیغی، اوْنو بئزیکدیریر و نهایت بیر گون، اجاره‌یه اوْتوردوغو ائوین زئرزمیسینده اؤزونو اؤلدورور…».

 یعقوب‌آغا قاققیلدایا- قاققیلدایا گؤلوب، دئدی: «ال‌ساخلا، ال ساخلا. ایلکجه ائله بوُ سوْن حیصه‌سی، مشروط اوْلار. سن گرگ اؤزونو اؤلدورمک عوضینه، بوُ آتانین اؤنونه باشقا بیر یوْل قوْیا‌سان. مثلاً بهزیستی‌دن اوْنا وام وئره‌سن یاداکی خیریۀ مستمندانین آداملاری اوْنو آراییب، آبیریلی بیر ایشله اوْنون دردلرینی درمان ائده‌لر.»

سوْنرا یعقوب‌آغا دئدی: «البته دیلینی طنز ائدیب، ساتیرا مئیدانینا گیرسن، باهالیغا دا توْخونا بیلرسن. آنجاق، عزیزیم! سوژه قحط‌لییینه دوُچار اوْلموسان مگر؟ بیر آز دوشون، یقین کی یاخشی مؤوضوعلارلا اوز- اوزه دوُراجاقسان.»

یعقوب‌آغا دان تشکر ائتدیم و دئدیم:« بوُ سؤزه فاتیحه! بوُ گون، فروردین آیی‌نین ایلک گونلری دیر. من سیزه سؤز وئریرم کی بوُ ایل قوَرتارمازدان اؤنجه،منیم بیرینجی روْمانیم سیزین کیتاب ائوینیزین طریقی ایله چاپ اوْلاجاقدیر . یازماق مندن، مجوز و چاپ سیزدن!»

من یعقوب‌آغا ایله ساغ‌اوْللاشماغا باشلایارکن، اوْ دئدی: «گئدیب، دؤرد آی سوْنرا تاپیلمایاسان‌ها! بوُ گونلر هر یئر باغلی دیر. سن ده اؤز دئدیگینه گؤره تهرانداسان و هئچ یئره سفره گئتمه‌یه‌جکسن. اوْتور طرح‌لرینی حاضیرلا، منله سؤزلش و یقین بیل‌ کی روْمانین بوُ ایل چاپ اوْلاجاقدیر. منله مصلحت‌لشمه، سنین خئیرینه دیر. اوْتوروب بیر روْمانی یازیب،  قوُرتارماق و مجوز آلا بیلمه‌دییین اوچون، یازدیغین روْمانی ائو کیتابخاناسی‌نین رفینده ساخلاماق یاخشی دیر یا تکجه ایکی- اوچ صحیفه‌لیک طرح یازماق؟! البته کی نئچه صحیفه‌لیک طرح!»