لال ایباخان
سعید صادقی‌فر
کوچه‌نین باشیندا بیر چوخ آدام توپلانمیشدی. قادینلارلا کیشی‌لر و بالاجا اوشاقلارین سسی یئر- گؤیو گؤتورموشدو. هامی بیر – بیری ایله باش باشا وئرمیش بیر اولایا گؤره دانیشیردیلار. هر کیمی گؤروردون تله‌سیک کوچه باشینا دوغرو قاچیردی. بیر چوخ قادین گؤز یاشلارینی تؤکه – تؤکه دوداقلاریندا «یا ابلفض» سؤزونو پیچیلداییردیلار. بئله‌لیکله تئز – توو یول گئدیردیلر. سانکی دونیانین سونو ایدی و هر کیمسه اؤز هاییندایدی. آغ ساققال کیشی‌لر بیر – بیرلرینه یاخین، قیراقدا دایانیب دانیشماغا قیزیشمیشدیلار. «مشه پاپریز» باتیق سسی ایله دئییر:
– ایه، بئله دئییرلر کی «لال ایباخان»ین دیلی آچیلیب، گؤره‌سن دوغرومو؟
«ایسمیخان» جواب وئریر:
– والله «گلین‌گول» گیل دئییردی کی موغاندا «گول تپه» کندینده، اشی نه بیلیم او یئنی تاپیلان ایمامزاده ده گومان دیلی آچیلیب.
او تایدان حاجی «زبوللاه» اوجا سسله دئییر:
– آخی، قارداشی «مازان» دئییردی بونلارین هامیسی اویوندور؛ آخماق جاماعاتی آلدادیب‌لار؛ سیز اینانمایین!
«اژدر عمی» بیر آز عصبله‌شندن سونرا دئییر:
– استافوروللاه، کیشی نه دانیشیرسان؟ دیلینی دیشله! نه اویونو؟ بو آللاهین معجزه‌سی‌دیر. ایباخان آنادان دوغولما لال‌دیر. ایندیسه ایمامزاده‌یه گئدیب و دیلی آچیلیب.
او اوزدن اوردو باتمیش قوجانین بیری ییغینجاغا یاخینلاشیب سیقاریندان سون نفسینی آلیر، آجی توستوسونو بورنوندان چیخارداندان سونرا دئییر:
– هه – هه بونلار هامیسی آللاهین حیکمتی‌دیر. آللاهین ایشیندن هئچ کیم باش آچا بیلمز. او ایسته‌سه اؤلونو ده دیریلدر. نئجه کی حضرت-ی عیسی‌نی اؤلولرین دیریلتمه‌یینه مامور ائله‌میشدیر.
سونرا سیقاری‌نین کؤتویونو آیاغی‌نین آلتینا آتیب، خیرون باشماغی ایلا ازیر. کیشی‌لرین بو سؤزلرینی ائشیدیب قادینلارا یاخینلاشاندا اونلارین چوخو آغلاییردی. بعضی‌لری ده دیز – دیزه وئریب شیرین – شیرین دانیشیردیلار. هله ایباخان یئتیشمه‌ییب و اردبیل یولوندایدی. میللت ایباخان‌گیلین قاپیسیندا توپلانیب، اونونلا گؤروشوب دیلی‌نین آچیلماغینی گؤرمه‌یه جان آتیردیلار. بو قالابالیقدا او قدر قادین کیشی واریدی کی ایباخان گیلین پاس باسمیش قاپیسی گؤرسنمیردی. بیر آز کی جاماعاتا یاخینلاشیردین اونلارین آیاقلاری آلتیندان قان سوزولوردو. ایباخانین گلیشینه گؤره بیر ایکی قویونو قوربان ائتمک بوتون آسفالت اوزه‌رینی قانا بویامیشدیر. آرتیق کوچه قورخولو بیر گؤرونتویه چئوریلمیشدی. قادینلارین چیغیرتیسی، آسفالتی بوروین قان، اوزرلیک توستوسو و بالاجا اوشاقلارین های-کویو هر نه‌یی تکمیللشدیریردی. قونشولار دامین اوستونه دیرماشیب و بیر چوخودا دوواردان ساللاشمیشدیلار. بیری کوچه‌نین بو باشینا، بیریسی کوچه‌نین او باشینا باخا – باخا ایباخانین گلیشینی مین شوق ایله گودوردولر. «ائلمیناز»ین آغزینین سویو آخار کن دئییردی:
– قوربان اولدوغوم ابلفض… ایباخانا شیفا وئریب، اونون دیلینی آچدی.
سونرا آردینجا زاریلداماغا باشلادی. یانینداکی قادینلاردا، -«آللاه هامی خسته‌لره بیرلیکده شیفا وئرسین!» دئدیلر. هامی دا -«ایلاهی آمین!» دئدی. سونرا «ختمی گول» دئدی:
– آللاه دیلسیز آغیزسیز بنده‌لرینه یاخیندیر. ایباخان دا لال یازیغین بیریسیدیر، گوناهسیزدیر. او اوزدن یقین آللاه دیلینی آچیب. گوناهی دا اولسا، بو ایشینه گؤره یقین جننته گئده‌جک.
قادینلارین چوخو قورآن اوخویوب مشهد و کربلا زریحینه سورتولن تسبئح‌له ذیکیر دئییردیلر. بیر ایکی تومان کؤینکلی قاری، ایباخانین دمیر قاپیسی‌نین چرچیوه‌سینه تسبئح‌له مؤهور سورتوب سونرا اونلاری جیلیتقالاری‌نین جیب‌لرینه قویوردولار. «آراز علی»نین اوچ یولو باغلانیردی. ماشینلارین گئت- گلی کوتلمه‌یه ساری گئدیردی و گلن ماشینلار دا جاماعاتی گؤروب قاییدیردیلار. قونشو محلله‌لرده جاماعاتدان دالا قالماسینلار دئیه سئل کیمی تؤکولوردولر.
محلله ده هئیت دولاندیرانلار قارا کؤینکلی‌لری دسته‌لری ایله بیرگه ایباخان‌گیلین قاپیسینا گتیردیلر. «فتوللاه» باشدا دایانیب و آردیندا قوجا و گنجلر مؤحکم سینه و زنجیر وورماغا باشلاییب، نذیر ییغیردیلار، آرخالاریندان سووشاندا زنجیرلرین تیکه‌سی قیریلیب یئره دوشوردو. بالاجا اوشاقلاردا اونلاری ییغماغا باشلاییردیلار. هئچ نه‌دن خبری اولمایان ایباخان آز قالیردی ائولرینه یئتیشه. او بیلمیردی کی ائوینین قاباغیندا بیر شهر آدام توپلانیب و تکجه بونون گلیشینی گودورلر. بیر نئچه دقیقه‌دن سونرا ایباخان قالخانی ازیلمیش آغ پئیکانلا چاتدی. او قاپینی آچیب ائنمک ایسته‌ییردی کی هامی اوستونه شیغادی. قورخوسوندان ماشینین قاپیسینی باغلاییب و دسته‌سینی اللری ایله مؤحکم ساخلادی. باییرا چیخماق ایسته میردی.نهایت بیر نئچه کیشی اونونلا دانیشیب و لال دیلی ایله اونو قاندیردیلار کی -«عاییب‌دیر. بیر بئله جاماعات یالنیز سنی گؤرمکدن دولایی گلیب‌لر کی گومان سنین دیلین آچیلیب.» لال ایباخان قورخا – قورخا راضیلاشدی کی ماشیندان یئره ائنسین.
آیاقلارینی یئره قویان آن هامی اونو سوپورله‌ییب قوجاقلادیلار. قادینلار اونون اوز گؤزونو اؤپوردولر. هامی بیر تیکه پالتاریندان قوپاریب اؤزونه تبرلیک آپاریردی. ایباخانین اینینده کی یئنی پالتارلاری تیکه – تیکه اولموشدو. اسیر دوشموش آداما بنزه‌ییردی. هامی اوز – گؤزونو اؤپن ایباخانین اوستو- باشی تئیخا توپورجک سویو ایدی. کیشی و قادین اونون ال – آیاقلارینا ساریلیردیلار. یئنی‌دن بیر نئچه قویون- قوزو قاباغیندا قوربان ائله‌دیلر.
یاواش – یاواش ایباخان اؤزوده اینانیردی کی بلکه دیلی آچیلیب و اونون خبری یوخدور؛ یادا بونلارین هامیسی یالنیز بیر شیرین یوخودو. جاوانلارین بیر ایکیسی ده دئییردی- «اونون دیلی آچیلیب، جانی ایستیدی اؤزونون خبری یوخدور.» سونرا قاققیلداییب گولوشوردولر. بیر نئچه دقیقه دن سونرا او لال دیلی و همیشه کی سسی ایله جاماعاتدان دؤنه‌لرجه تشکور ائله‌دی و اللری‌نین ایشاره‌سی ایله یئتیردی کی – «زحمت چکیبسینیز، چوخ ساغ اولون!»
بالا – بالا جاماعات اینانیردیلار کی ایباخانین دیلی آچیلماییب و هامیسی یالانمیش. آلدانمیش جاماعات یاواش – یاواش داغیلماغا باشلاییردیلار. محلله‌نین گنجلری دئییردیلر: -«اشی گلین گئده‌یین‌ئه! بونلار هامیمیزی ساریییب‌لار.» سونرا بیر نئچه سؤیوش وئریب گئتدیلر. ایباخانین قادینی «گؤیچک» دئدی کی: -«آی جاماعات داغیلین گئدین ائوینیزه- ائشییینیزه! آللاه هامیزین مطلبینی وئرسین.»
هامی چوخ سورعتله ائولرینه دوغرو دؤندولر. بیر ایباخان قالدی بیرده کی جاماعاتین الی ایله دیدیم – دیدیم اولان پالتارلاری. اونون دیلی آچیلمامیشدی، آنجاق اونا ائله گلیردی کی هر دیلسیز- آغیزسیز هانسی ایمام زاده یه گئتسه و بیر نئچه دقیقه اورا دخیل دوشسه دیلی آچیلار. سونرا دوداقلارینی بیر – بیرینه سورتوب اؤزو – اؤزو ایله میزیلدادی. گاه حیرصلنیردی، گاه دا گولومسه‌ییردی و یئنه ده اؤنجه کی‌لر تکین اوجادان قاققیلدادی. سونرا قادینی اونون قولوندان یاپیشیب ائولرینه کئچدیلر.
داها هئچ کیمسه قاچا – قاچدا دئییلدی. کوچه‌نی درین بیر سوکوت بوروموشدو و یالنیز اوردا بیر ایکی اوشاق توپ اویناییردیلار. او گونون صاباحیسی نه ایباخاندان بیر سؤز گئدیردی، نه ساییسی چوخ اولان جاماعاتدان و نه ده کی بیر معجزه‌دن. سانکی دونن بو چاغ بو کوچه‌ده هئچ بیر اولای باش وئرمه‌میشدیر. هردن قاپیلارا آروادلار ییغیشیب بیر بیرلری ایله ائله بو قونویا گؤره داغینیق دانیشیردیلار، «توی باجی» «گول ننه»یه دئییردی:
– آی باجی گؤرورسن نئجه بو ساده میللتی اسیر ائله‌میشدیلر ؟ مین دنه نذیر- نیاز ائله‌میشدیم کی بو ماجرا دوغرو اولا، من ده خسته‌لریمی صاباحدان آپارام اورا مطلبیمی آلام. آللاه سنین وایینی چالسین ایباخان! نئجه بیزی آلداتدیلار! نئجه…
بیر ایکی قارغیش ائله‌ییب گئتدی ائوینه. ایکی گون او ماجرالاردان سونرا اوخولدا دا اوشاقلار لال ایباخانا گؤره دانیشیردیلار. اؤیرتمن‌لرینده قولاقلارینا یئتیشمیشدی و بیر موددت بیر – بیرلری ایله بو قونویا گؤره دانیشیب گولوشوردولر. اوخول اوشاقلاری دئییردیلر کی- «کئشگه دیلی آچیلایدی، یازیق ائبئله یولو موغانین آدی باتمیش کندلری‌نین بیرینه گئدیب کی دیلی آچیلسین، آنجاق الی بوش قاییدیب. آدامین یازیقلیغی گلیر.»
بئله – بئله سؤزلرله لال ایباخان جاماعاتین سؤز و دانیشیق قونوسو اولدو. آنجاق دیلی هئچ چاغ آچیلمادی. هله ده کی هله دی گؤی گؤز لال ایباخان دانیشا بیلمیر و دیلی ده آچیلماییب. او کئچمیشده کی اولایلاری یادینا سالاندا دوداغی قاچیر، سونرا لال گولوشلری ایله اوجادان قاققا چکیب گولور.
