گیل گمیش داستانیندا قادین شخصیت‌لرینین رولو
رقیه کبیری
اسطوره، فولکلورون ان گوجلو قوللاریندان اولاراق، اؤزونه گؤره مستقیل بیر علم ساییلیر. میرچا الیاده دئمیشکن، بو علم اسطوره‌لره یئنی‌دن اعتبار قازاندیریب.
اسطوره، بدَوی اینسانلارین، بدوی داورانیشلارینی آچیقلایان، اینسانی وضعیتدن، فرا‌اینسانی وضعیته چاتماغین درین ایستک‌لری دئمکدیر؛ یارانیشین قارشیسیندا شاشقین قالمیش بدوی اینسانین ابتدایی فلسفه‌سی‌دیر. اوستهلیک یارانیشین و اؤز وجودونون سیرلرینی آختاریب، تاپماق آنلامینا گلیر.
لیلیت شخصیتینی نظرده آلماساق، حوّا بیرینجی قادین اسطوره‌سی ساییلیر، نافرمانلیق ائله‌ییب، بیر آلمانی دیش وورماق واسیطه‌سی‌ایله، اؤز وجودونون چیلپاقلیغینا آگاه اولوب. اونون جسارتی و آختاریشدا اولدوغو هر زامان گؤزدن قاچیب. تاسف‌له بیز حوّانی آختاریشدا اولان بیر اینسان دئییل، ساده‌جه بیر گوناه سیمبولو کیمی تانیمیشیق. بونونلا بئله حوّا مقدس بیر گوناهکار قادین کیمی ساییلیر.
قادینلار عادی یاشامین آخیمیندا بیرینجی رول و گوجه مالیک اولماسالاردا، اسطوره روایتلرینده، تاثیر بوراخان شخصیتلری وار. عالیم‌لر سومر تمدونوندن میراث قالمیش مکتوب ناغیللاردا، گیل گمیش داستانینین قدمتینی ۴۰۰۰ ایل میلاد دان اول تخمین وورورلار.
بو داستانین روایتینده، گیل گمیش ایله ائنکیدو ایکی بویداش شخصیت تانینسالاردا، روایتده قادین اسطوره‌لرینین بوراخدیغی تاثیرلر آز دئییل. اسطوره روایتلرینده قادین، طبیعتین، یاشامین اساس وارلیقلاریندان ساییلیر. بو داستاندا، شم‌خت آدلی فاحیشه قادیندان باشقا، قادینلار تانریچایا خدا بانو رولونو داشییرلار.
خدا بانولارین هر بیرینین اؤزونه گؤره اؤزللیک‌لری واردیر. روایتین آخیمیندا، تانیش اولدوغوموز بیرینجی شخصیت، گیل‌گمیشین آناسی، خدا بانو نین سان دیر. خدا بانو نین سان بیر قادین اولاراق، بو داستاندا، آنا- تورپاق شخصیتینی دئییل، ساده جه بیر مقدس و گوجلو آنا شخصیتینی داشییر. قادینا آنا- تورپاق شخصیتی وئرمک اونون دوغوم گوجوندن و یارادیجی اولدوغوندان آسیلی اولاراق، اکینچیلیک دؤروندن باشلانیب. نئجه کی بیلیریک، تاریخ بویو بیرینجی اولاراق، اکینچیلیک تملینی قادینلار قویوبلار.
نین سان خدا بانو شانلی- شوکتلی، جیلوه‌لی، صداقت‌لی، عاغیللی، بیر آنا دیر. اوستهلیک وارلیغینین اوچدن ایکی حیصه‌سینی تانریلاردان آلمیش گیل گمیش، غرورولو بیر شاه اولاراق، بوتون ایشلرینده آناسی‌ایلا صلاح- مشورت ائدیر؛ یوخولارینی بئله آناسینا سؤیله‌ییب، تعبیرینی ایسته‌ییر. خدا بانو نین سان، پادشاه اوغلونون ان یاخین مشورت‌چی و یول یؤندم گؤرسه‌ده‌نی دیر.
بو روایتین آخیمیندا تانیشدیغیمیز ایکینجی شخصیت خدا بانو آرورو، آنا- تورپاق مقامیندادیر.
تانریلارین فرمانی‌ایله ائنکیدونو یارادیر. آغزینین سویو و تورپاق قاریشیمی‌ایلا قیزیل پالچیق توتوب، طبیعتین کیشیسینی یارادیر. بو یارانیشدا تورپاق و سو اسطوره‌لرین ایکی اؤنملی عنصری ساییلیر. آنا- تورپاق شخصیتی یالنیز گیل گمیش داستانیندا دئییل، دونیانین باشاباشینا عایید اولان اسطوره‌لرده مقدس بیر شخصیت ساییلیر. گاهدان بو تقدس او قدر آشیری اولور کی اکینچی‌لییه مانع اولان بیر تفکور بئله یارانیر. میرچا الیاده‌نین “رساله‌ای بر تاریخ ادیان” کیتابیندا قیزیل دریلی بیر پیغمبرین دیلیندن، تورپاغین تقدوسونه گؤره مورید‌لرینه وئردییی سفارش‌لردن سؤز گئدیر. بو پیغمبر اکینچیلییی گوناه ساییب دئییر:
“یئری شوخوملاماغا مندن اذن ایسته‌ییرسیز؟ سیزجه من آنامین قارنینا پیچاق وورا بیلرم؟ یئری بِئل‌له‌مک، داشلارین آریتماق ایسته‌ییرسیز؟ سیزجه من آنامی ات دن، دری‌دن چیخاردیب، سوموک‌لرینی آییرا بیلرم؟ سیز اوت- علفی آلاقلاییب،ساتیب، آغ دری‌لیلر کیمی مال- دؤولت صاحیبی اولماق ایسته‌ییرسیز؛ سیزجه من نئجه آنامین ساچلارینی کسه بیلرم؟”
روایتین آخیمیندا تانیش اولدوغوموز اوچونجو قادین، فاحیشه و یا ادب- ارکانلی دئسم، جینسل ایشچی شخصیتینی داشییان شم خت آدلی ایشتار معبدینین قدیسه‌سی‌دیر. بو قادین تقدس دئییل، بیر توپلومون ان منفی کاراکترینی داشییر. جینسل بیر ایشچی کیمی، تانریلارین خدمتینده‌دیر. اونلارین فرمانی‌ایلا طبیعتین وحشی کیشیسی، ائنکیدونون یولونا چیخیر. ائنکیدو شم‌خت له کئچیردییی یئددی گئجه گوندوز سوره‌سینده، وحشی خوی- خصلتیندن قوپوب، قادین فیزیولوژیسیندن ائتگیله‌نیب، تانریلار ایسته‌دییی، تمدونه لاییق اولان بیر خوی- خصلته مالیک اولور. ائله کی یام- یاشیل اورماندان، یاراندیغی طبیعتیندن قوپوب، شم‌خت له بیرلیکده تمدونه دوغرو، گیل گمیشین شاهلیق ائتدییی مکانا، اروک شهرینه گئدیر. بیر باخیمدا دئمک اولار کی ایلکین قورولموش تمدون‌لرده بئله قادینلار چئشیدلی شخصیت‌لر داشییا بیلیرلر. ایلکین تمدونده معبدلرین تانریلاری جینسل ایشچی‌لره آغالیق ائتسه‌ایدیلر، ایندیسه مدرن دونیامیزدا بو آغالیق مافیایی قدرتلرین الینه چاتیب. قادین‌لاری جینسل کؤله آدی‌ایلا ثروته صاحیب اولان امریکا و اورپایا صادیر ائله‌مکده‌دیلر.
دؤردونجو شخصیت عشق الهه‌سی دیر. بو الهه یونان اسطوره‌لرینده آفرودیت، روم اسطوره‌لرینده ونوس و گیل‌گمیش داستانیندا ایشتار الهه‌سی آدلانیر. بو الهه‌نین جینسل تمنالاری، جینسل ایشچی‌لر کیمی دئییل، بو تمنالار اؤزویله مقدس‌لیک داشییر. نئجه کی بو روایت ده ایشتار الهه‌سی ایسته‌یینه چاتماغا گیل گمیشه بیر سیرا اوستونلوک‌لر تکلیف ائدیر. حتی گیل گمیش اونون عشقینی قبول ائدیرسه، اونا مال- دؤولت، شان- شؤکت، اکیلمیش زمی‌لر، تاخیل آنبارلاری تکلیف ائدیب،گیل گمیش ایسه تکلیفینه یوخ دئدیینده، عشق الهه‌سی اونون علیهینه عوصیان باشلاییر؛ اونا تهدیدلر یاغدیریر. اوستهلیک، اسطوره‌لرده دئییل، یاشادیغیمیز چاغ دا بئله اوستونلوک داشیماغی یالنیز گوزللیک‌له بیرگه، پارا و قدرت صاحیبی اولان قادینلاردا گؤرمک اولور.
گیل گمیش روایتینین گؤزدن قاچمایان اؤنملی مسئله‌سی، حاکیم‌لر اؤزلرینی توپلومون چوبانی سانیب، اینسان‌لارا سورونون قویونلاری کیمی داورانماقلاری، حتی گلین گئرده‌یه گئتمه‌میش، قیزلارین بکارت‌لرینه بئله مالیکیت حیسی دویماقلاری دیر. چوخ دا اوزاق دئییل، بو مالکیت حیسی اورتا چاغلاریندا اورپادا شام اول حقی آدلانیردی.
اریک ژولین دئمیشکن: اسطوره‌لر اینسانلارین کؤکونه ایشله‌میش، اونلاری یالنیش تعبیر، تفسیر، تاویل ائده بیلریک, اما حیاتیمیزدان سیلیب، آییرماق اولماز.
مرداد- ۱۳۹۲
3 پاسخ
خانم کبیری تآسفله کتاب منبعی جهتدن یوخسول وضعیتده یاشاییرام . هر حالدا جسارتیمی باغیشلارسیز .
حؤرمتلی حمید حجتی جنابلاری، بویوردوغوز کتابی الده ائدیب، اوخویارام. بلکه رساله در تاریخ ادیان، میرچا الیاده اثرینده قادین کارکترینه مالیک اولان میفیک کارکترلری و اونونلا برابر گیل گمش داستانین اوخویوب، بو مقاله‌یه یئنی‌دن گؤز آتساز، مقاله‌ده آدلاری گئدن تانریچالارین رول‌لاری داها یاخشی آنلاشیلدی. هر حالدا ممنونام کی دیرلی واختیزی بو مقاله‌یه صرف ائدیبسیز.
حؤرمتلی خانم کبیری ، دؤزؤنؤ دئییم من بو مقاله دن بیر شئی دؤشؤنمه دیم . آرکه تایپ و اسطوره له ره گؤره یازی و کتاب چوخدی ، آما ان دیرلی اثر خانم گلی ترقی نین تآلیف ائتدیی « بزرگ بانوی هستی » آدلی بیر کتابدیر . گلی ترقی بو آز حجملی کتابدا چوخ آراشتیریجیلارین نظرلرینی تام معنادا دؤشؤنه ره ک گؤزل نثریله قلمه آلیب . عین حالدا فروغ فرخزادین شعرلرینی آرکه تایپ و اسطوره باخیمیندان تحلیل ائدیب و ینی دؤرؤن اسطوره لرینه بیر گؤز آتیب . بو کتابی اوخوماغی سیزه فایدالی گؤرؤرم .