دونیا شاعری: عبدالوهاب البیاتی
(۱۹۹۹-۱۹۲۶)
حسن ایلدیریم
سئوگیم اؤزومدن بؤیوک
سئوگیم دونیادان اولودور.
چونکی من
یوخسول عاشیق‌لرین رؤیاسینین
شاهی یام.
چونکی من
غریب لرین، سورگون‌لرین -اؤنجولو،
پناهی یام.
«عبدالوهاب البیاتی» معاصر عرب شعری‌نین گؤرکملی نماینده‌لریندن بیری‌دیر. او، معاصر عرب شعرینی اؤز باجاریغی و یارادیجیلیق قابلیتی ایله دونیا شعری سویه‌سینه قالدیرمیش و اونو معاصر حیاتلا، معاصر انسانین معنوییاتی و ایستکلری ایله آهنگدار سسلندیره بیلمیشدیر. دونیا شعری‌نین عرب بوغازلی، عرب نفسلی، گوجلو بیر قولونون آپاریجیلارینین و قوروجولارینین بیری ده البیاتی‌دیر.
البیاتی ایللر اوزونو اؤلکه‌لری، شهرلری بیر قاچقین و سورگون کیمی دولاشمیش، عرب خالقینین هابئله، بوتون انسانلیغین، محروم‌لارین، مظلوم‌لارین آغری- آجیلارینی اوره‌یینده گزدیرمیشدیر؛ آمما بو سیخینتیلارا، عذابلارا دؤزموش، حیات تجربه لرینی زنگین‌لشدیرمیش و یارادیجیلیق ایمکانلارینی گئنیش‌لندیرمیشدیر. عرب مدنیتی‌نی دونیا مدنیتینه جالاق ووراراق، دونیانین مدنی اوغور و نائلیت‌لرینی، تجربه‌لرینی منیمسه‌یرک، اؤز صنعتینی مین بیر بولاقدان (خالق‌لار بولاغیندان) سوواریب و اونلاری عرب مدنیتینه آشیلامیشدیر. میللی بیچیمده، میللی بویالارلا بزه‌میش، دونیا صنعتینین سویه‌سینده، اثرلر یاراتمیشدیر و بئله‌لیکله تکجه عرب خالقینین دئییل، دونیا خالق‌لارینین شاعری اولموشدور. ایندی، آرتـیق البیاتی‌نین دونیا شعرینده اؤز یئری، اؤز دیری واردیر.
«عبدالوهاب البیاتی»نین حیاتی و یارادیجیلیغیلا باغلی دونیانین بیر چوخ دیلینده، – او جومله‌دن آذربایجان دیلینده – اونلارجا کیتاب، یوزلرجه مقاله یازیلیب و یازیلماقدادیر. هابئله، اونون بیر چوخ شعری نغمه‌لنیب و عرب خالقینین میللی ماهنیلارینا چئوریلمیشدیر. عئینی حالدا اونون شعرلری اوزه‌رینده دونیا سویه‌لی موسیقی بسته‌لری ده یارانمیش‌دیر. میثال اوچون، مشهور شوروی بسته‌کاری اوسپنسکی موسیقی‌ده یوکسک درجه‌لی دوقتورلوق عونوانینین «وطن رؤیاسی» آدلانان اثری اوچون قازانمیشدیر. بو اثر البیاتی‌نین سیلسیله شعرلری اوزه‌رینده بسته‌لنمیش‌دیر.
البیاتی ۱۹۲۶- دا باغداد شهرینده دوغولموش ۱۹۹۹- دا دمشق‌ده دونیاسینی دییشمیشدیر. اوشاقلیق، یئنی‌یئتمه‌لیک ایللرینی دوغما شهرینده یاشامیش و ۱۹۵۰-ده باغداد دانیشگاهیندان عرب ادبییاتـیندا لیسانس آلدیقدان سونرا موعللیم‌لیکله مشغول اولموشدور. ائله او ایللرده اؤلکه‌سینده گئدن مبارزه‌نین سیرالارینا قوشولموش، یولداشلاریلا بیرلیکده «یئنی مدنیت» آدلی درگی بوراخمیشدیر. نوری السعید عیراق حاکیمی‌نین امنییت مأمورلارینین تضییقی و یوروشو نتیجه‌سینده ۱۹۵۴ یوردونو ترک ائتمیش و «بیروت»ـا کؤچموشدور. بیر مدتدن سونرا میصرده مطبوعاتی فعالییتی آردینی توتموشدور. ۱۹۵۸ انقلابیندان سونرا وطنه دؤنموش و اؤلکه‌سی‌نین مدنیت تمثیلچی‌سی عونوانیندا موسکووایا گؤندریلمیشدیر و یئنه بیر مدتدن سونرا وظیفه‌سینی بوراخیب، موسکووا دانیشگاهیندا عرب دیلی و ادبییاتینی تدریس ائتمیشدیر. موسکووا ایللرینده دونیانین بیر چوخ یازیچی و شاعرلریله گؤروشموش, او جومله‌دن ناظیم حیکمت‌له تانیش و دوست اولموشدور.
شاعر بیر قاچقین و کؤچگون کیمی دونیانین بیر چوخ شهرلری و اؤلکه‌لری، او جومله‌دن: آلمانیا، میصیر، ایسپانیا، سوریا، لوبنان، شوروی و…ده یاشامیشدیر.
الاهرام روزنامه‌سی‌نین مشهور یازیچیسی عبدالعزیز شرف، شاعر حاققیندا گؤزل بیر کیتاب یازمیشدیر. او یازیسینین بیر یئرینده «عبدالوهاب البیاتی»نین صورتینی، سیماسینی بئله جانلاندیرماغا جان آتمیشدیر: «قدیم بینالار کیمی اونون اوزونده قم ایزی وار. تاریخین عظمتی‌له، اسکی بینالارین قدیم‌لییی بیر- بیرینه قوووشاندا انسان اوره‌یینده نسه بیر کدر حیسّی اویادان کیمی اونونلا قارشیلاشاندا من بیر حیسّ کئچیردیم. اونون اوزونو زحمتله، آغری و کدرین یوغرولماسیندان تؤره‌نن بیر قوبار توزو بوروموشدور. آخی او بیزیم اوچون قاچقین‌لارین، سورگون‌لرین عزیز یادگاریدیر. اونون باشینی یوموشاق و اینجه چال توکلر بزه‌میشدیر. آغ تئللرله قارا تئللر بیری‌نین یانیندا ائله نظام‌لا دوزولموشدور کی، اونلارین بیر- بیرینی تامام‌لاماسی و بیر- بیرینی گؤز‌ل‌لشدیرمه‌سی، اونون ساچلارینا ایلاهی بیر یاراشیق و گؤزل‌لیک باغیشلامیشدیر. او گؤزل باش, آریق، آنجاق محکم گؤوده‌سی اوستونده مغرور و قودرتلی گؤرونوردو. سانکی فرعونلارین محتشم بورجلارینین گؤرکمینی آندیریردی. باخیش‌لاریم اونون اوزونده سورونورکن بیر آنداجا اونون گؤزلرینده‌کی بیر آنلیق‌جا گولومسه‌مه‌سینی سئچیر، او گولومسه‌مه بیر آن ایچینده پارلایـیر و سؤنور و منه ائله گلیر کی، او آنجاق موقددس بیر تیمثال‌دیر…»
البیاتی‌نین عرب شعری اوزه‌رینده‌کی تأثیری چوخ گؤروملو و گوجلودور. چونکی اونون شخصی حیاتی، عرب خالقینین اجتماعی- سییاسی و هابئله معنوی حیاتیلا سیخ باغلیدیر. اودور کی، هارادا عرب دونیاسیندان، عرب معنویاتـیندان، عرب ادبییاتی و صنعتیندن سؤز گئدیر، البیاتی اورادا حاضیردیر. بیر ده کی، البیاتی اؤزو یئنی بیر سس‌دیر. و او یئنی سس عربین معنوی دونیاسینا داخیل اولموشدور. عرب بوغازیندا سسله‌نن، عرب دیلی ایله سؤیله‌نن یئنی دونیانین: عدالت، دوستلوق، قارداشلیق، صلح و سعادت اوغروندا مبارزه‌سی‌نین عکس صداسیدیر.
البیاتی تکجه مضمون و محتوا باخیمیندان دئییل، شعری‌نین دیلی، ایفاده‌سی، توخونوشو، قورولوشو و… عرب شعرینه یئنی‌لیک گتیرمیشدیر. مشهور عرب عالیمی، ادبییات‌شوناس دوقتور «احسان عباس» «البیاتی و یئنی عرب شعری» کیتابیندا یازیر: «…او زامان کی، دویدو سؤز (کلمه) عرب دیلینده قورو، یالخی و جان‌سیزدیر، چالیشدی کی، سؤزه یئنی‌دن حیات باغیشلاسین و بونو باجارا بیلدی. سؤزه بیر نقّاش پرده‌سی بیچیمینده موختلیف معنا چالارلاری، سؤزآلتی دویوم‌لار، یوزوم‌لار، تداعی‌لی آنیم‌لار یوکله‌دی کی، او معنالار بیر یئره ییغیشاندا لفظی (سس و حرف پرده‌سینی) یـیرتـیب و تصویرین اؤزونو جانلی شکیلده جیلوه‌لندیره بیلدی…».
اونون دونیا باخیشی دا شعرده یئنی‌دیر. او باخیش اؤتری، بیریؤنلو و عادی باخیش‌دیر. چوخ مرکب، فلسفی و بدیعی باخیش‌دیر. فلسفه‌نین، بدیعی‌لییین و آرزولارین بیر یئره قوووشدوغو و یئنی بیر موقععیت یاراتدیغی بیر باخیش‌دیر. او معاصر صنعت تئکنیکاسی اوسلوب‌لاریندان، یوکسک بدیعی سویه‌لی شعر قوروجولوغوندان یارارلانیب و عرب شعرینده تام معنادا یئنی بیر شعر اوسلوبو یارادا بیلدی. بو اوسلوب تکجه عرب شعرینده دئییل، عئینی حالدا معاصر دونیا شعرینده ده البیاتی اوسلوبو آدلانا بیلر. محی‌الدین صبحی، عرب ادبییات‌شوناسی، یازیر: «او ایندی‌دن دئییل، دونن‌دن دونیایا باخان شاعردیر. ایندینی کئچیب، کئچمیشی یئنی‌لشدیرمک، البیاتی اوسلوبونون عمده سجییه‌لریندن بیری، بلکه یارادیجیلیغینین باشلیجا خصوصییتی‌دیر. دئمک اولار کی، او دونن‌لردن بو گونلره، صاباحلارا بویلانیب باخان و گؤردوکلری شاعرلیک رؤیالارینی یوزان شاعردیر».
اوستاد شفیعی کدکنی عبدالوهاب البیاتی شعری‌نین اساس جوهرینی، مایاسینی کؤچری‌لیکله معنالاندیریر. گؤرکملی عالیم یازیر: «… البیاتی دایما سفرده‌دیر. زامان سفری، مکان سفری. اونون بو سفرلری بوتون تاریخی و دونیانی اؤزونده جمع‌لشدیریر و اونلاری قاپسایـیر. بئله کی، تاریخ و دونیا اونون وطنینه چئوریلیر. بو وطنده شاعر یئنه ده نه ایسه گؤزله‌ییر. انتظاردادیر. اونون بیر چوخ اثری‌نین اساس موضوعوسو آختاریش‌دیر. شاعرین حیاتی بونونلا معنالانیر، آختاریش، دئمک البیاتی حیاتینین اؤزودور…».
بو فیکری باشقا بیر عرب شاعری، البیاتی ایله سویو بیر آرخا گئتمه‌ین شاعر، انسی الحاج بیروت‌دا نشر اولونان «شعر» درگی‌سینده بئله تصدیق‌له‌ییر: «… بو هفته من بیر چوخ شهره عیراقدان، فلیسطین‌دن توتموش مارسی، شیکاگو، چین، تهران، سوریه، تونس، مراکش، الجزایره سفر ائتدیم. اوره‌ییم ایسته‌ییردی کی، «ورشو»دا داها چوخ قالیم. منیم بو سفرلریم البیاتی‌نین شعرلری‌نین قانادیلا باش توتا بیلمیشدیر. البیاتی‌نین شعرلرینده‌کی دونیوی‌لیک، عمومی‌لیک قووه‌سی چوخ گوجلودور. اونون شعرلری‌نین عطری، راییحه‌سی، سنی شیمالی آفریقایا، چینـه چکیب آپاردی. – آزاد اولسا- سن ده بو اؤلکه‌لرین آب- هاواسی ایله نفس آلیرسان. بو «عبدالوهاب البیاتی»نین سییاسی و اجتماعی قاورایـیشی، دونیا گؤروشو، دونیا دویومو، دوشونوشون محصولودور. او زنگین مدنیته مالیک شاعردیر. عئینی حالدا اونون تخیل گوجو، تأثیر دایره‌سی، شعرلرینده‌کی تصویرلرین توتارلیغی چوخ بؤیوک و یوکسک درجه‌ده‌دیر. بو دا اونون یارادیجیلیق قووه‌سیندن، شعری‌نین ماهییتیندن آسیلیدیر».
بؤیوک ناظیم حیکمت، البیاتی‌نین ۱۹۶۳- ده موسکووادا, روسجا, نشر اولونان «یاشیل آی» آدلی سئچیلمیش‌لری حاققیندا یازدیغی کیچیک آمما چوخ دولغون یازیسیندا- قئید ائدیم کی، بو یازی ناظیم حیکمتین اؤلوموندن ایکی‌جه گون قاباق یازیلمیش‌دیر و اونون سون یازیسیدیر- دئییر: «… البیاتی حقیقی شاعردیر. دویغو و دوشونجه‌سینی سؤز اویونلاری ایله دئییل، آچیق، آیدین بیر صنعت دیلی ایله اوخوجوسونا چاتدیران شاعردیر. او شعر هر آخیمیندان بیر پای گؤتورن، دب‌ده اولماغا جان آتان شاعرلر سیراسیندا دئییلدیر. بیروت، موسکووا، میصیر و باشقا یئرلرده اونون شعرلرینی بیلن‌لره، اوخویانلارا و اونا قارشی سئوگی و محبّت بسله‌ین آدام‌لارا چوخ راست‌لاشمیشام. منیم اونون شعرلرینده چوخ خوشلادیغیم و بیه‌ندیییم جهتلردن بیری بودور کی، اونون سییاسی شعرلرینده بئله انسان اوره‌یینه یول تاپان، اونو اوخشایان بیر صمیمی‌لیک و دوغمالیق, بیر سئوگی و اینام پای وار. بو دا اونون اورک یانغیسی و حیات سئوگی‌سیندن دوغور…»
سؤزومو اولو شاعرین سؤزلری ایله بیتیرمک ایسته‌ییرم. تکجه بونو علاوه ائتمهلییم کی، او جیسمن بو دونیادان کؤچسه ده، آنجاق یئنه شعرلری ایله خالقینین دونیانین عذابینی چکمک‌ده‌دیر. اونون شعرلرینی اوخویارکن منه ائله گلیر کی، بو شعرلر تزه یازیلیب، هله مرکبی قوروماییب. منجه اصیل صنعت اثری، حقیقی شعر بئله اولمالیدیر. بو اوزدن ده بیز البیاتی‌نی اؤز دوغما شاعریمیز کیمی سئوه بیلریک:
«… اگر اصحاب-ی کهف – قرآن-ی کریم‌ده گلدییی کیمی- بیر معجزه انتظاری ایله اویوموشلار، من ده بیر معجزه انتظاری ایله دایما آختاریشدا، یوروشده اولموشام. یاندیردیغیم اودلاری سؤنمه‌یه قویمامیشام. بئله‌دیر کی، منیم جیسمی و روحی حوجئیره‌لریم همیشه انتظارلا دولموشدور. نئجه توخوم تورپاغین قوینوندا انتظاردادیر کی، هاچان‌سا تورپاغی یاریب، جوجریب، بوی آتیب و دونیا ایشیغینی قوجاقلایاجاق. من ده اؤز گونشیمین انتظاریندایام…».
وطنیم!
آواره‌لیییم گؤزلرین اوچوندور.
یالقیزلیغیم گؤزلرین اوچوندور.
بو قارا دؤنرگه‌ده
گؤزله‌ییرم.
قارا توفانلار یاتا،
قاسیرغالار سوسا،
ماوی گؤیلرین آچیلا.
دوشمانلارینین گورو
اؤولادلارینین یورد یئری
وطنیم منیم!-
اوشاقلار و باهار
اولو گوزلری کیمی
تیکیلی قالمیش بغداد یولونا
اوشاقلارین باهار سوراقلی آغلار گوزلری:
یوردوموزا باهار گلمیش
چیچکسیز، کپنکسیز باهار
قایـیتمیش یئنه ده بو چوللره، دوزلره.
ایندی بوردا
بو شهرین شرابلاری
اولنلرین گوز یاشیندان، اوشاقلارین آل قانیندان سالینیر.
یول- یولاغی باغلی قالمیش
بو شهرین مئیدانیندا
چارمیخا چکیلیر، هر سحر گونش
ایندی بغداد شهرینده
شنلیکسیز، سئوینجسیز بوز گونلری
قارشیلاییر اوشاقلار.
سانما کی، باهار گلیب
دوغما یوردون چوللرینه، دوزونه،
ایندی بوردا
اولولر اوچون
نه چیچک، نه کپنک، نه گوزیاشی وار.
فقط اوزوسویوق تورپاغا گومولور اونلار
اوشاقلارین اوزونون قاچمیش قانی
چیلهنیب قیزاریر گویلریمیزده
سنین کوز دولو، عذاب دولو گوزلرین کیمی.
–
کوللره بلهنیب شاختالاردا قوورولوب
دونوزلارین، قوردلارین تاپداغیندا
ازیلن توخوم!
جوجر، جوجر ….
قوی سندن تورهسین
چیچکلر، کپنکلر، مئشهلر.
عنوان
گؤزلریمی اویدولار
چیخارتدیلار.
قاش داشینا آدینی قازدیغیم اوزویومو.
بارماغیمدان اوزدولر.
کؤکسومو ده یاردیلار،
اورهییمده تکجه سنی آرادیلار،
گزدیلر.
گولومسهیه- گولوسهیه دئدیم،……
او، اوردادیر
دان اولدوزوندا!
خالقیم اوچون ماهنی
من, بوردا، یالقیزجا
چکیلمیشم چارمیخا
سویقونچولار، ییرتیجیلار
چئینهییرلر اتیمی.
ای سئوگیمین آتشی
ای سئویملی میللتیم.
من بوردا، یالقیزجا.
چکیلمیشم چارمیخا
اوشاقلار تالاییرلار بوستانیمی
آهیلار داشلاییرلار جانیمی
آمما
اولدوزلارا قوجاق آچمیش
کؤلگهمه باخ
گؤرورسنمی، نئجه سیلیر غم توزونو
اوزوندن؟
دوغما یوردو دوستاغینا چئوریلهنیم
قاپیلاری دوین گونشه ساری بویلانیب گولهنیم:
میللتیم منیم.
یالقیزلیغیمدا من ده
بو قانلی کوینمهییمله
او یورغون گوزلریندن یوخولاری سیلهرم
ای سئوگیمین آتشی
ای سئویملی میللتیم.
سورگونده اؤلن
سورگونده اؤلن،
شهید اؤلر، شهید اولار؛
جیسمینی،
تورپاق سئوگیله آلار قوینونا.
روحو،
گونشه ساری اوچان قوشون
جیلدینه گیرهر.
گوندوزلری
دان اولدوزو تک
گیزلی- گیزلی ایشیقلیقدا اریییر؛
اؤلنلرین دیاریندان
دیریلرین دیارینا آخیب گلر؛
گؤز یاشلاریندا
دینجهلر
و قوشلارین نغمهسی تک
اویویار
ماویلییینده گؤیلرین.
5 پاسخ
جوابینیزدان خاطیره سیزله ره چوخ تشککور إدیرم و یولونوز آچیق اولسون دیلک لریله سایقیلاریمی سونورام.باشاریلار.
حؤرمتلی محمود تبریزلی
آذربایجان شاعری و ژورنالیستی جناب حسن ایلدیریمین واسطه‌سیله دونیا ادبیاتی شخصیتلریله یاناشی آذربایجان و تورک خالقینین ادبی شخصیتلریندن صمد وورغون، ناظیم حیکمت، حبیب ساهر، یاشار کمال، عمران صلاحی، مفتون امینی، حبیب فرشباف، مجید امین مؤید، دکتر علی اکبر ترابی، بهزاد بهزادی، عزیز محسنی، قافلانتی، جلیل ممدقلی‌زاده، ، آرش آزاد، ، ستار گول محمدی و …س حقینده ائله بو سایتدا گئنیش مقاله‌لر یازیلیبدیر. اونلاری الده ائتمک اوچون سایتین آنا صحیفه‌سینده حسن ایلدیریما مخصوص فایلا مراجعت ائده بیلرسینیز.
قردشیم بئله بیر اوزون متنی بیر عرب شاعیرینین حقینده قویماخ یرینه بیر تورک شاعیرین بیوگرافیسین قویسایدی داها یاخشی اولاردی.منه نه عربدن و یا باشقا بیر اولکه نین شاعیریندن منیم خلقیم اؤز یازارلارین و هنرمندلرین حاله تانمزکن سن بیزه عرب شاعیرینی تانیتدیریرسان.تمام ادبیاتچیدیر اوکی آما هر شئیده اؤنجه لیک لروار.
گوزل و سئویملی قارداشیم! هیچ زمان قلمین کوتلمه سین. سنین یازدیقلارینلا چوخ ماراقلانیرام. یورولمایاسان. ایشق دا زحمت چکنلرین هامی لارینا یورولمایاسیز دئییرم . ساغ اولون
saghol hasan boo matlabdan chokh faydalandikh sana buyuk nayillyalar arzo ediram